Των Ιωάννας Μ. Κουτσουράκη, Ιωάννας Δ. Κουτσουράκη, Μπρισίλντα Λίκα, Λευτέρη Θεοδώρου
Το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα αντιμετωπίζει προβλήματα που απαιτούν άμεση λύση. Συχνά οπισθοδρομικό, πίσω από τις εξελίξεις του 21ου αιώνα, στερημένο σε επίπεδο υποδομών, με τις επενδύσεις σε αυτό διαρκώς να μειώνονται. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα δαπανά λιγότερα χρήματα στην εκπαίδευση από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ έρευνες έχουν δείξει ότι οι περισσότεροι μαθητές στη χώρα μας επιθυμούν δραστικές αλλαγές. Η κατάσταση αυτή, δε, αναμένεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη μελλοντική επαγγελματική τους πορεία και την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Το εκπαιδευτικό σύστημά μας χρειάζεται άμεσο επανασχεδιασμό.
Είναι γεγονός ότι έχουν γίνει προσπάθειες για αλλαγές στα σχολεία τα τελευταία χρόνια, τόσο στους εργαστηριακούς χώρους του σχολείου όσο και στον παρεχόμενο εξοπλισμό. Δυστυχώς αυτές οι αλλαγές φαντάζουν κυρίως εικονικές στα μάτια των μαθητών και απαιτούνται αρκετές ακόμα μεταρρυθμίσεις για να καλύψουν τα όνειρα και τις επιθυμίες μας. Κατά την άποψή μας, οι αλλαγές αυτές θα πρέπει να αφορούν κυρίως τα μαθήματα καθώς και τους τρόπους διδασκαλίας από τους εκπαιδευτικούς. Αλλά και έρευνες που έχουν γίνει στον σχολικό χώρο αποκαλύπτουν τα προβλήματα της εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Τι ζητούν, λοιπόν, οι μαθητές και οι μαθήτριες; Οσον αφορά τα μαθήματα, να είναι λιγότερα και με ουσιαστικό περιεχόμενο, να υπάρχει χρόνος για περισσότερες δραστηριότητες μέσα στα σχολεία στις οποίες να εμπλέκονται οι μαθητές. Ετσι, πιστεύουμε ότι αφομοιώνεται καλύτερα η τεράστια διδακτέα και εξεταστέα ύλη που καλούνται να αντιμετωπίσουν κάθε χρονιά οι νέοι, τα «θύματα» ανεύθυνων πολιτικών των εκάστοτε κυβερνήσεων.
Ιστορία μου, αμαρτία μου
Οπως προκύπτει από τις απαντήσεις μαθητών και μαθητριών σε πρόσφατη μεγάλη πανελλαδική έρευνα που κάναμε σε συνομήλικούς μας με τη συμμετοχή 1.000 νέων, η Ιστορία είναι το μάθημα που απαιτεί τις σημαντικότερες αλλαγές ως προς τη διδακτική προσέγγισή του, με περίπου το 50% εξ αυτών να ζητούν αντίστοιχες παρεμβάσεις. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν η Φυσική και η Χημεία, όπως αναφέρουν το 20% και το 15% των μαθητών αντίστοιχα. Είναι ενδιαφέρον ότι τα Αγγλικά, η Νεοελληνική Γλώσσα και τα Αρχαία προσδιορίζονται επίσης ως θέματα που χρειάζονται διαφορετική προσέγγιση, με τα 3 να λαμβάνουν το ίδιο ποσοστό 10%. Τα υπόλοιπα μαθήματα, συμπεριλαμβανομένων των Μαθηματικών, του Αρχών Οικονομικής Θεωρίας, της Γυμναστικής, της Φιλοσοφίας, της Βιολογίας, του Προσανατολισμού, των Θρησκευτικών και των Μαθηματικών κατεύθυνσης, αναφέρθηκαν από μικρότερο ποσοστό μαθητών, από 5% έως 7%. Αυτά τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι μπορεί να υπάρχει ανάγκη για μια σημαντική αναθεώρηση στον τρόπο διδασκαλίας ορισμένων μαθημάτων, με την Ιστορία να είναι η κορυφαία προτεραιότητα. Και άλλα μαθήματα όμως ενδέχεται να απαιτούν πιο στοχευμένες βελτιώσεις.
Πρoτάσεις για νέα μαθήματα
Οσον αφορά τα μαθήματα τα οποία θα επιθυμούσαν οι νέοι να προστεθούν στο κανονικό σχολικό πρόγραμμα, αυτά δείχνουν ποικίλα ενδιαφέροντα. Το πιο δημοφιλές μάθημα ήταν η σεξουαλική αγωγή, με περίπου το 30% των μαθητών να εκφράσουν την επιθυμία να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα σπουδών. Ακολουθεί σε παρόμοια ποσοστά ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός, επίσης με το 30% να το επιλέγουν. Μεταξύ των άλλων θεμάτων που έλαβαν πολλαπλές ψήφους ήταν μαθήματα που αφορούν τις τέχνες (όπως καλλιτεχνικά/σχέδιο, μουσική και θέατρο), μαθήματα ειδικότητας, ρομποτική και μαθήματα αυτοάμυνας. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι αρκετοί μαθητές εξέφρασαν επίσης ενδιαφέρον για πιο αντισυμβατικά θέματα, όπως η ιππασία, η τοξοβολία, η αστροφυσική και το σκάκι.
Σχετικά με τη μείωση των διδακτικών ωρών αλλά και της ποσότητας της ύλης, η πλειοψηφία των μαθητών με ποσοστό ύψους 40% θέλει μειωμένες ώρες για τα Αρχαία, ενώ η Ιστορία με 15% και τα Μαθηματικά με 10% είναι επίσης συχνές επιλογές. Αντίθετα, μόνο λίγοι μαθητές θέλουν μειωμένες ώρες για Αγγλικά, Λατινικά, Πληροφορική, Νεοελληνική Γλώσσα και Μαθηματικά Γενικής Παιδείας. Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένοι μαθητές που δεν επιθυμούν καμία μείωση στις ώρες διδασκαλίας.
Επίσης στην ερώτηση εάν το σχολείο προωθεί τη μόρφωση και τη μελλοντική επαγγελματική τους αποκατάσταση ή απλά τους οδηγεί σε επιπλέον εξωσχολικά μαθήματα χωρίς να αποδίδει στην αποστολή του, το 97% πιστεύει πως το σχολείο δεν είναι ένα βοηθητικό μέσο προς το μέλλον και απλά τους υπερφορτώνει στην καθημερινότητά τους με πίεση και άγχος.
Τα πορίσματα είναι το λιγότερο απογοητευτικά και υποδηλώνουν την ανάγκη για δράση ώστε να διορθωθεί αυτή η τραγική κατάσταση που επικρατεί στα ελληνικά σχολεία. Σε αυτό θα χρειαστεί πίεση στους πολιτικούς αρχηγούς από όλα τα κοινωνικά στρώματα ώστε να υπάρξει κάποια ουσιαστική αλλαγή.
Η ανάγκη μεταρρυθμίσεων
Συνολικά, η ανάγκη σοβαρών μεταρρυθμίσεων στο σχολικό σύστημα είναι άμεση. Το σχολείο πρέπει να εμπνέει και τους καθηγητές αλλά και τους μαθητές του. Οπως αναφέρθηκε, το σχολείο δεν είναι μόνο τα μαθήματα, αλλά παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση των παιδιών. Η απόκτηση των κατάλληλων δεξιοτήτων και γνώσεων είναι σημαντική, αλλά η προετοιμασία των παιδιών για τη ζωή μετά το σχολείο είναι εξίσου σημαντική. Ο σκοπός του σχολείου είναι να βοηθάει τα παιδιά να αναπτύσσονται και να εξελίσσονται. Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι οι αλλαγές που θα σχεδιαστούν θα βοηθήσουν τους νέους να αγαπήσουν το σχολείο και να διατηρήσουν τις ελπίδες τους ζωντανές. Εάν το σχολείο καταφέρει να διδάξει τα παιδιά πώς να αντιμετωπίζουν τη ζωή τους ύστερα από αυτό, τότε ένα μέρος από τις υποχρεώσεις του θα έχει επιτευχθεί. Θα χρειαστούν όμως πρωτοποριακές αλλαγές που να βασίζονται στις ανάγκες εκείνων που κάθονται στα σχολικά θρανία. Ετσι ώστε επιτέλους να μιλήσουμε για… πρόοδο.
«Λάθος μήνυμα», «ανύπαρκτος εξοπλισμός»
Μερικές απόψεις των ίδιων των μαθητών είναι χαρακτηριστικές τού πώς βλέπουν το σχολείο:
- «Το σχολείο έχει υποτιμηθεί πάρα πολύ λόγω των καθηγητών και του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και λόγω της μεγάλης εξεταστέας ύλης και έχει περάσει λάθος μηνύματα στους μαθητές».
- «Το σχολείο προσπαθεί να μας μορφώσει και να μας βοηθήσει να κτίσουμε χαρακτήρα αλλά επειδή δεν γίνεται σωστά μόνο το αντίθετο επιτυγχάνεται».
- «Η ύλη των πανελληνίων εξετάσεων είναι τεράστια και το σχολείο όχι απλά δεν μας βοηθάει αλλά μας αναγκάζει να περνάμε όλη την ημέρα στα φροντιστήρια για να καλύπτουμε και τα κενά που αφήνει».
- «Οι καθηγητές ξεχωρίζουν ένα ή δύο άτομα και δεν σπαταλάνε χρόνο για να βοηθήσουν τους πιο μέτριους μαθητές».
- «Ο εξοπλισμός πολλές φορές είναι ανύπαρκτος, αλλά ακόμη και όταν υπάρχει, ο καθηγητής δεν έχει τον χρόνο, ούτε οδηγίες να τον χρησιμοποιήσει και να τον δείξει στους μαθητές του».
- «Το σχολείο έχει χάσει πλήρως την ιδιότητά του να προετοιμάζει τους μαθητές για τη ζωή μέσα από αυτό και νιώθω ότι οι καθηγητές δεν νοιάζονται πραγματικά για την εξέλιξή μου, χωρίς να είναι αποκλειστικά δικό τους λάθος…».
