Των Ευγενίας Αποστολή, Ιωάννας Καλαμάρη, Νικολέτας Κεφαλούκου, Ιωάννας δ. Κουτσουράκη
Η Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής» βρίσκεται σε ένα κομβικό σημείο της πόλης της Χίου. Παρόλο που περνάμε καθημερινά απέξω, δεν είχαμε συνειδητοποιήσει ποτέ τι θησαυρούς έκρυβε μέσα της. Η ομάδα μας είχε την τύχη να την επισκεφθεί ένα κρύο πρωινό του Φλεβάρη και να ξεναγηθεί από τη διευθύντριά της κυρία Αννα Χαζίρη αλλά και από τον ιστορικό και συγγραφέα κ. Κώστα Ζαφείρη.
Οπως εξηγούν, η Βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1792 από τον Αδαμάντιο Κοραή, γι’ αυτό και φέρει το όνομά του. Ο Κοραής γεννήθηκε το 1748. Σπούδασε Ιατρική στη Γαλλία. Ως εθνεγέρτης είχε μεγάλη δράση και στο μυαλό του ήταν πάντα η απελευθέρωση της σκλαβωμένης Ελλάδας και της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Χίου. Η Βιβλιοθήκη που φέρει το όνομά του ήταν η σημαντικότερη βιβλιοθήκη της Ανατολής μέχρι την καταστροφή της Χίου, το 1822. Μάλιστα καταστράφηκε ξανά μετά το 1822, το 1881, με τον μεγάλο σεισμό.
Αρχικά λειτούργησε ως παράρτημα της Μεγάλης Σχολής της Χίου και προσέφερε υψηλού επιπέδου μόρφωση. Μετά την καταστροφή της από τις σφαγές το 1822 και τον επιζήμιο σεισμό του 1881, η Βιβλιοθήκη ανοικοδομείται και εμπλουτίζεται με 290.000 τόμους βιβλίων, 2.500 χειρόγραφα, μεταξύ των οποίων του Κοραή, της Φιλικής Εταιρίας, του Ψυχάρη, του Υψηλάντη, του Καποδίστρια. Εχει βραβευτεί από την Ακαδημία Αθηνών για τη μακραίωνη πορεία της και την προσφορά της στον πολιτισμό και στα γράμματα, και σήμερα αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της Ελλάδας.
Μπαίνοντας στη βιβλιοθήκη μάς καλωσορίζουν τα δύο αντικριστά αγάλματα της χιακής σφίγγας, σύμβολο της Χίου από την αρχαιότητα. Επίσης βλέπουμε μια συλλογή από κοχύλια της Μεσογείου που είναι δωρεά του διευθυντή του Αγγλικού Τηλεγραφείου στη Χίο Ιωάννη Κουιντάνα το 1901.
Από τον Ναπολέοντα στον Τζέφερσον
Μπαίνοντας στο αναγνωστήριο, μια φιλόξενη και ηλιόλουστη αίθουσα, συναντάμε στα αριστερά την «Περιγραφή της Αιγύπτου» (Description de l’Egypte), που αποτελεί έναν από τους πιο ξεχωριστούς θησαυρούς που φιλοξενεί η βιβλιοθήκη. Είναι μια σειρά από 14 βιβλία με πίνακες και χαλκογραφίες της Αιγύπτου, έργο των επιστημόνων που συνόδευσαν την εκστρατεία του Ναπολέοντα στη χώρα. Στόχος τους ήταν η καταγραφή και η χαρτογράφηση του αρχαίου και σύγχρονου αιγυπτιακού κόσμου και πολιτισμού. Εν συνεχεία το επεξεργάστηκαν για 20 χρόνια στη Γαλλία, όπου από εκεί δωρίστηκε από τον Ναπολέοντα στον Αδαμάντιο Κοραή ως ευχαριστήριο για τη μετάφρασή του στα γαλλικά της Γεωγραφίας του Στράβωνα.
Ενας ακόμη σημαντικός θησαυρός της είναι η αλληλογραφία του Αδαμάντιου Κοραή με τον Τόμας Τζέφερσον, τρίτο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (1801-1809) και συντάκτη της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της. Η αλληλογραφία μεταξύ τους αρχίζει όταν ο Κοραής σε ηλικία 75 ετών γράφει στον πρόεδρο Τζέφερσον με σκοπό την αναζήτηση συμβουλών για τη σύνταξη του Ελληνικού Συντάγματος. Ο Τόμας Τζέφερσον, όντας συγκινημένος από τον αγώνα των Ελλήνων και τρέφοντας μεγάλο σεβασμό στο πρόσωπο του Κοραή, τον οποίον γνώριζε προσωπικά ύστερα από τη συνάντησή τους στο Μοντιτσέλο της Γαλλίας, απαντάει στις 10 Ιουλίου 1823 με μια μακροσκελέστατη επιστολή 8 σελίδων, που προσιδιάζει σε επιστημονικό δοκίμιο, και στην οποία αναφέρει λεπτομερώς στρατηγικές κινήσεις που πρέπει να κάνουν οι Ελληνες προκειμένου να στηθεί το ελληνικό κράτος. Αξίζει να αναφερθεί μάλιστα ότι ο Τόμας Τζέφερσον ως λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού γνώριζε πολύ καλά την ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων, γι’ αυτό και προσάρμοσε κατάλληλα τις συμβουλές του. Η τελευταία επιστολή εστάλη από τον Κοραή στις 30 Ιανουαρίου 1825, στην οποία τον πληροφορεί ότι του αποστέλλει την τελευταία του έκδοση του Πλουτάρχου και τον παρακαλεί να αναγνωρίσει η χώρα του την ανεξαρτησία της Ελλάδας.
Ακόμη, στη βιβλιοθήκη φυλάσσεται η ελληνική σημαία της Ευγενίας Μαδιά, ένα διαρκές σύμβολο ελληνικού πατριωτισμού. Είναι η πρώτη σημαία που υψώθηκε στην ελεύθερη Χίο. Οταν η μικρή Ευγενία Μαδιά είδε τον ελληνικό στόλο να εισέρχεται στο λιμάνι της Χίου έψαξε και βρήκε κομμάτια υφάσματος τα οποία συνένωσε για να φτιάξει τη σημαία. Ο διοικητής των απελευθερωτικών δυνάμεων τόσο πολύ συγκινήθηκε από το πάθος και τη φιλοπατρία της που ήταν η δική της σημαία αυτή που πρωτοϋψώθηκε στο Διοικητήριο του νησιού το 1912. Αντικατοπτρίζοντας τις δυσκολίες των καιρών, έχει γίνει πλέον ένα πολύτιμο εθνικό σύμβολο ανθεκτικότητας, θυμίζοντας σε όλους μας το θάρρος, την επινοητικότητα και την αφοσίωση της Ευγενίας Μαδιά στη Χίο σαν ελεύθερο τόπο.
Στον ίδιο χώρο εκτίθεται ένα μοναδικό αντίγραφο του L’astrolabe, ενός δηλαδή αστρονομικού ρολογιού που βρίσκεται και στο Μουσείο του Στρασβούργου στη Γαλλία.
Η Χάρτα της Βλαχίας
Στην αίθουσα του Γ. Θεοτοκά με τους 4.000 τόμους, συγκινητικά είναι τα εκθέματα σε προθήκες με σειρά από επιστολές που αφορούν τη διάσωση και την εξαγορά χιωτών αιχμαλώτων μετά την αποτρόπαια σφαγή που έλαβε χώρα στο νησί και το αποδεκάτισε.
Η Βιβλιοθήκη στεγάζει επίσης μια σημαντική λαογραφική συλλογή με κεντήματα, φορεσιές, υφαντά και ξυλόγλυπτα που καλύπτουν την περίοδο μεταξύ 19ου και 20ού αιώνα, ενώ εντύπωση προκαλεί μια σειρά από πορσελάνινα ομοιώματα ενδυμασιών που φιλοτεχνήθηκαν κατά παραγγελία του Φιλίππου Αργέντη στο Λονδίνο και μετά οι μήτρες τους καταστράφηκαν ώστε να είναι αυτά τα μόνα που υπάρχουν.
Ενας από τους σημαντικούς θησαυρούς της Βιβλιοθήκης μας είναι ένα αντίτυπο της Χάρτας της Βλαχίας του Ρήγα Φεραίου, που σχεδιάστηκε από τον ίδιο, με βάση ένα αυστριακό πρότυπο. Η χάραξή του έγινε από τον Franz Mullerκαι η έκδοσή του το 1797 στη Βιέννη «χάριν των Ελλήνων και Φιλελλήνων». Η Χάρτα αυτή αριθμεί 400 ανατυπώσεις στη Βιέννη το 1804, και από αυτές είναι γνωστά άλλα δύο μόνο αντίτυπα, ένα στη Βιβλιοθήκη της Ρουμανικής Ακαδημίας και ένα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Βιέννης. H «Ιστορία της Ιατρικής» του Κέλσου είναι ένα έργο σε οκτώ τόμους. Χρονολογείται περίπου στα 1493. Αποτελεί τον παλαιότερο τίτλο που φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη.
