«Τόμοι να γραφτούν για τα οφέλη του θεατρικού παιχνιδιού στην προσωπικότητα των παιδιών, δεν θα είναι αρκετοί» λέει η Αντονέλλα Χήρα, ηθοποιός, σκηνοθέτρια και εμψυχώτρια σε ομάδες για παιδιά και ενηλίκους από το 1999. Από αυτή τη θέση της, αποτελεί μια σταθερή αξία για την πόλη των Τρικάλων, βοηθάει, στηρίζει όσο μπορεί το θεατρικό παιχνίδι για παιδιά, ενώ λέει ότι «το θέατρο μιμείται τη ζωή και ο ηθοποιός φέρει στη σκηνή τον εαυτό του».
Είστε ηθοποιός, σκηνοθέτρια και διδάσκετε σε θεατρικό εργαστήρι. Ξεχωρίζετε κάτι από αυτά τα τρία;
«Η αλήθεια είναι πως όλες αυτές οι ιδιότητες είναι σαν μια συνέχεια η μία της άλλης. Ξεκίνησα στα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα ως ηθοποιός και στη συνέχεια το ένα έφερε το άλλο. Η ενασχόληση με τα παιδιά και το θέατρο τα πρώτα χρόνια ήταν για λόγους κυρίως βιοπορισμού. Μετά όμως από 19 χρόνια ως εμψυχώτρια θεατρικού παιχνιδιού και θεατροπαιδαγωγός σε εκπαιδευτικά προγράμματα οφείλω να πω πως είναι για μένα η πιο ευχάριστη και δημιουργική πορεία στον χώρο της τέχνης μου. Εύχομαι να συνεχίσω για πολλά χρόνια ακόμα.
Από την άλλη, η σκηνοθεσία είναι μια διαδικασία δημιουργίας, οριοθέτησης, απόφασης και καθοδήγησης που σε φέρνει σε μια αέναη αναζήτηση. Οραματίζεσαι και ο αποδέκτης είναι πάντα ο θεατής. Δύσκολη και συναρπαστική διαδικασία να βρίσκεις δρόμους να συνδιαλέγεσαι με το κοινό, να μοιράζεσαι το όραμά σου. Τρέμω κάθε φορά που το επιχειρώ.
Η διαδικασία του να είσαι πάνω στη σκηνή ως ηθοποιός είναι αγαπημένη στιγμή που νομίζω πως, όσο ζω, εύχομαι να μπορώ να το κάνω να συμβαίνει».
Ποιες είναι οι κυριότερες δυσκολίες του επαγγέλματός σας και πώς τις αντιμετωπίζετε;
«Το επάγγελμά μου είναι γεμάτο χαρές, εντάσεις και στιγμές μοναδικές. Ολα τα συναισθήματα ανθίζουν μέσα σε μια ομάδα στο πλαίσιο της συλλογικότητας και γι’ αυτό το αγαπώ τόσο πολύ. Σαφώς όμως οι δυσκολίες είναι πολλές, καθημερινές και πολλές φορές αξεπέραστες.
Η ανασφάλεια σε οικονομικό επίπεδο είναι από τα κυριότερα θέματα. Ποτέ δεν είσαι σίγουρος ότι θα έχεις δουλειά την επόμενη χρονιά. Κάθε σεζόν ξεκινά με νέα σχέδια, αν υπάρχουν βέβαια, και το επόμενο διάστημα δεν ξέρεις αν θα είσαι ενεργός ή περιμένεις μια καλλιτεχνική πρόταση που μπορεί να μην έρθει ποτέ. Δυστυχώς το Θέατρο και η Τέχνη δεν είναι ένα καλά αμειβόμενο επάγγελμα ακόμη στην Ελλάδα. Και απαιτεί πολύ κόπο, πολλά ξενύχτια, πολλές ώρες, πολύ ιδρώτα.
Ενα κομβικό σημείο είναι οι άνθρωποι συνεργάτες. Δεν μπορείς να συνυπάρξεις αρμονικά σε μια παραγωγή αν οι συντελεστές δεν μοιράζονται το ίδιο όραμα ή, για την ακρίβεια, σε αυτή την περίπτωση γίνεται διεκπεραιωτικό και όλη η ικανοποίηση εξαφανίζεται.
Ο δρόμος που ακολουθώ για να μην το «βάζω κάτω» είναι να συνεχίζω, να επιμένω, να αντέχω, να πέφτω και να ξανασηκώνομαι. Να συνεχίζω κόντρα στους δυστοπικούς καιρούς που όλοι βιώνουμε τα τελευταία χρόνια».
Το επάγγελμά σας συνέβαλε στη διαμόρφωση νέων στάσεων και αντιλήψεων;
«Σαφώς. Το θέατρο μιμείται τη ζωή και ο ηθοποιός φέρει στη σκηνή τον εαυτό του. Σκαλίζεις το μέσα σου, αναμοχλεύεις τα δικά σου βιώματα και έρχεσαι αντιμέτωπος με αυτά. Επαναπροσδιορίζεσαι και μετατοπίζεσαι κάθε στιγμή με αφορμή κάποιον ρόλο, τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου. Το θέατρο δεν είναι τίποτα άλλο πέρα από τη συμπύκνωση της ζωής! Τόση γνώση, εμπειρία συμπυκνωμένη, και μάλιστα χωρίς συνέπειες που θα είχαν οι επιλογές σου στη ζωή. Μαθαίνεις και αλλάζεις στάση σε θέματα πολιτικά, κοινωνικά και αντιλήψεις. Πολλές φορές έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται με στερεότυπα – γιατί έτσι μεγάλωσα – και φροντίζω καθημερινά να αντιδρώ.
Αν με ρωτάτε όμως αν η Τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, τότε μπορώ με σιγουριά να απαντήσω πως οι άνθρωποι που ασχολούνται με την Τέχνη αλλάζουν. Και αυτό ισχύει και για τους μαθητές, τους νέους, τους ενηλίκους και όσους ασχολούνται ενεργά με την Τέχνη. Ο κόσμος όμως δεν είμαστε εμείς;».
Ποιοι άνθρωποι του καλλιτεχνικού χώρου έχουν αποτελέσει πρότυπο για εσάς;
«Θαυμάζω τους ανθρώπους που έχουν αποδείξει ότι η στάση της ζωής τους συνάδει με την καλλιτεχνική τους ιδιότητα. Ηθοποιούς που υπηρετούν την τέχνη τους με συνέπεια και αντοχή, πέρα από κάθε ευκολία. Καλλιτέχνες που αντέχουν να επιμένουν και να συνεχίζουν μέσα από αντιξοότητες και δυσκολίες. Θα αδικήσω πολλούς αν αναφέρω μόνο κάποιους – και πιστέψτε με είναι πολλοί. Αλλά δεν είναι συνήθως αυτοί που είναι στην πρώτη γραμμή. Πρέπει να τους ψάξεις, να τους ανακαλύψεις και να μην επαναπαύεσαι μόνο σε ό,τι σχεδόν σου επιβάλλεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης».
Σε τι διαφέρει η συνεργασία με τα παιδιά σε σχέση με τους ενηλίκους;
«Τα παιδιά πρέπει να τα ακούς, να τους οριοθετείς το παιχνίδι για να μην αποκλείεται κανείς, να μην υπερισχύει κανείς, ώστε να υπάρχει ισότητα στην ομάδα. Το κάθε παιδί να βρίσκει τη δική του θέση με τη δική του προσωπικότητα και στη συνέχεια τα αφήνεις ελεύθερα. Στους ενηλίκους δημιουργείς το πλαίσιο να νιώσουν ελεύθεροι και ασφαλείς. Να ξανανιώσουν παιδιά».
Ποιες δεξιότητες προσφέρει στα παιδιά η ενασχόληση με το θέατρο; Μπορούμε να πούμε πως έχει «θεραπευτικές ιδιότητες»;
«Τόμοι να γραφτούν για τα οφέλη του θεατρικού παιχνιδιού στην προσωπικότητα ενός παιδιού δεν θα είναι αρκετοί. Αναφέρω ενδεικτικά κάποιες λέξεις. Αυτοπεποίθηση, ενσυναίσθηση, εκτόνωση, παιχνίδι, χαρά, ψυχαγωγία, γνωστική ανάπτυξη, καλλιέργεια δεξιοτήτων, δημιουργία, φαντασία, βίωμα, συναισθηματική ανάπτυξη, κατανόηση του κόσμου, αποδοχή του άλλου, γέλιο και κλάμα.
Το θέατρο δανείζεται στοιχεία από το ψυχόδραμα και τη δραματοθεραπεία. Πάντα με τη μάσκα του ρόλου και όχι τον ίδιο τον άνθρωπο και το βίωμά του, ναι, μπορούμε να πούμε ότι έχει «θεραπευτικές ιδιότητες»».
Υπάρχει αναπτυγμένη θεατρική παιδεία στα Τρίκαλα;
«Είμαστε περήφανοι για το πόσα πολλά παιδιά, έφηβοι, νέοι και ενήλικοι έχουν αγαπημένη δραστηριότητα το θέατρο και συμμετέχουν στα ετήσια προγράμματα στο Εργαστήρι Θέατρου του Δήμου Τρικκαίων. Την τελευταία δεκαετία η ενασχόληση με το θέατρο κερδίζει όλο και περισσότερους φίλους σε εργαστήρια, σχολές, ΚΔΑΠ στη μικρή μας πόλη. Είναι υπέροχο».
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;
«Δύσκολη ερώτηση αλλά θα σας απαντήσω ότι η έγνοια μου είναι να παραμένω ανοιχτή στις προκλήσεις-προσκλήσεις της ζωής. Σχέδια δεν κάνω, όνειρα κάνω όμως πολλά!».
Το «ευχαριστώ» του μαθητή της
Πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με το θεατρικό παιχνίδι; Περιγράψτε μας κάποια όμορφη ανάμνηση που κρατάτε από την επαφή σας με τα παιδιά.
«Αυτή η ερώτηση με συγκινεί ιδιαίτερα γιατί μου θυμίζει μια πολύ όμορφη περίοδο στη ζωή μου. Είχα λοιπόν γεννήσει την κόρη μου και η αγωνία μου ήταν να έχει όσο το δυνατόν περισσότερες προσλαμβάνουσες στα Τρίκαλα, όπου θα ζούσαμε. Μετά από την πρόταση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή του Δημοτικού Θεάτρου Τρικάλων Στέφανου Νταλάση να ασχοληθώ με τα παιδιά και το θέατρο ξεκίνησα την εκπαίδευσή μου στο Θέατρο της Ημέρας του Λάκη Κουρεντζή στην Αθήνα. Αυτή ήταν απλώς η αφορμή. Ανακάλυψα στην πορεία τα οφέλη αυτής της δραστηριότητας των παιδιών και δεν θα ξεχάσω ποτέ ένα περιστατικό με έναν μαθητή Γυμνασίου. Ο Στέργιος, ένας έφηβος με μια υπέροχη εσωστρέφεια, μπαίνει ένα απόγευμα στο μάθημα και μου δίνει μια σφιχτή αγκαλιά ψιθυρίζοντάς μου στο αφτί “ευχαριστώ”. Με μεγάλη έκπληξη τον ρώτησα και η απάντησή του ήταν ότι έπρεπε να μιλήσει μπροστά σε ακροατήριο σε ένα πρόγραμμα με το σχολείο του στη Βουλή των Εφήβων. Θυμάμαι τα λόγια του, “αν δεν είχα έρθει στο θέατρο, δεν θα μπορούσα να το κάνω… Eίχα άγχος, έτρεμα και βρήκα μια δύναμη, αυτοπεποίθηση με όλα αυτά που κάνουμε μαζί που έσκισα, κυρία…” μου είχε πει».
Συνέντευξη στις Δέσποινα–Βάια Γκιζλή, Μαρία Λιούρα, Μαρία Καρατσά–Σιδέρη, Ανδρονίκη Κωνσταντού, Ελευθερία–Ραφαηλία Καρδούλα, Παρασκευή Κοντοβονήσιου
