Εμείς οι νέοι ξεκινούμε τη ζωή μας με προσδοκίες, όνειρα και σχέδια. Πολλές φορές, όμως, ερχόμενοι αντιμέτωποι με ακραία φαινόμενα, όπως οι φωτιές που ζήσαμε το προηγούμενο καλοκαίρι, κινδυνεύουμε να αναλωθούμε σε ένα ατελείωτο «κατηγορώ», σε μια μαυρίλα απαισιοδοξίας και όχι στην ανάληψη ευθύνης, της όποιας ευθύνης αναλογεί στον καθένα μας.
Και η ευθύνη καλλιεργείται μέσω ουσιαστικών ενημερώσεων, προβληματισμών και γόνιμων συζητήσεων και μέσω της συνεργασίας με φορείς αξιόπιστους. Ενας τέτοιος φορέας, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βιστωνίδας που εδρεύει στο Σέλινο του νομού Ξάνθης, ανταποκρίθηκε στο αίτημά μας. Αφορμή της συζήτησής μας η κλιματική αλλαγή.
Εμείς και οι συμμαθητές και συμμαθήτριές μας της Α’ και Β’ Λυκείου συμμετείχαμε πριν από μερικούς μήνες σε μία τηλεδιάσκεψη που ευτυχώς δεν ήταν καθόλου «τηλεμονόλογος», μέσω Webex (όπως η τηλεκπαίδευση που συνηθίσαμε την περίοδο της πανδημίας). Εισηγητής και καθοδηγητής της συζήτησης ο εκπαιδευτικός Παναγιώτης Ντούμας, δάσκαλος και μέλος της ομάδας του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βιστωνίδας, που εξερεύνησε τις διαστάσεις του όρου κλιματική αλλαγή, που τόσο ενοχοποιήθηκε και για τις φωτιές στον Εβρο.
Διατροφή – μετανάστευση
Η συζήτηση δεν περιορίστηκε μόνο στην αύξηση τη θερμοκρασίας του πλανήτη και στο φαινόμενο του θερμοκηπίου αλλά συζητήθηκαν και άλλες παράμετροι, όπως οι διατροφικές μας συνήθειες και πόσο αυτές συμβάλλουν στην επιδείνωση του φαινομένου. Να λοιπόν και η ευθύνη: Πόσο κρέας καταναλώνουμε, πού εκτρέφονται τα ζώα που χρειάζονται για τη διατροφή μας και πόσες εκτάσεις έχουν υλοτομηθεί για να μετατραπούν σε βοσκοτόπια ή καλλιεργήσιμα εδάφη προκριμένου να τραφεί η αγελάδα που θα αποτελέσει την πρώτη ύλη για το αγαπημένο μας χάμπουργκερ; Πού παράγονται τα τρόφιμα που καταναλώνουμε, πώς μετακινούνται στον τόπο μας και τι οικολογικό αποτύπωμα αφήνει η μετακίνησή τους;
Ταυτόχρονα, συζητήσαμε και για τον όρο «κλιματικός πρόσφυγας», για τους ανθρώπους, δηλαδή, που αναγκάζονται να εκπατριστούν, γιατί ο τόπος του είναι αφιλόξενος είτε λόγω της αύξησης της στάθμης της θάλασσας είτε των πλημμυρών και της ερημοποίησης, φαινόμενα για τα οποία την ευθύνη φέρουμε οι κάτοικοι των πολιτισμένων χωρών και όχι του Τρίτου Κόσμου.
Ανθρωπογενές περιβάλλον και μετακινήσεις
Η βιομηχανική παραγωγή, η αποψίλωση των δασών για οικονομική εκμετάλλευση, η εντατική-χημική γεωργία, η κτηνοτροφία με όρους ανήθικους και γενικότερα η υπερκατανάλωση ενέργειας αποτελούν συνιστώσες τις κλιματικής αλλαγής. Το οικονομικό μοντέλο του δυτικού πολιτισμού που υπόσχεται την ευτυχία μέσω της κατανάλωσης δεν συμβάλλει τελικά σε «έναν όμορφο κόσμο, αγγελικά πλασμένο». Ο δυτικός κόσμος γιόρτασε την έλευση των Χριστουγέννων μέσα μια υπερβολή φωταψίας, εμφανή από τους δορυφόρους της Γης. Συνειδητοποιήσαμε τη συμβολή των μεταφορών στη διόγκωση του φαινομένου της ενεργειακής αφαίμαξης του πλανήτη και της κουλτούρας του φθηνού αλλά όχι ηθικού εμπορίου, που μετατοπίζει τις ζώνες παραγωγής στον Τρίτο Κόσμο γιατί απλά εκεί επικρατεί εργασιακός μεσαίωνας και ανυπαρξία περιβαλλοντικών νόμων.
Θύματα όλης αυτής της ασυδοσίας αποτελούν η βιοποικιλότητα του πλανήτη, το φυσικό περιβάλλον και φυσικά τα εκατομμύρια των προσφύγων. Σύμφωνα με Εκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2018, εκτιμάται ότι μέχρι το 2050 θα υπάρξουν 143 εκατομμύρια περιβαλλοντικοί μετανάστες από περιοχές της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας και της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Προφανώς οι πολιτικές ευθύνες για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι τεράστιες. Τα ευρωπαϊκά κράτη (και όχι μόνο) οφείλουν να υιοθετήσουν εναλλακτικές μορφές ενέργειας και να στραφούν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Ομως, αυτά τα μέτρα δεν απεμπολούν την ευθύνη που έχουμε ατομικά και συλλογικά, ως πολίτες.
Το επιμύθιο τέτοιων δράσεων, όσο ρομαντικό και αν ακούγεται και χωρίς να συρρικνώνεται η κρατική ευθύνη, συμπυκνώνεται σε εκείνη τη θαυμαστή ρήση του Καζαντζάκη, «Ν’ αγαπάς την ευθύνη, να λες εγώ, εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω».
