Κι όμως, η Σάμος, το νησί του Πυθαγόρα, που κάποιοι θα έλεγαν ότι σήμερα δεν έχει τη θέση που της αξίζει, έπαιζε στην αρχαιότητα σημαντικότατο ρόλο τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και στην υπόλοιπη Μεσόγειο.
Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος ήταν εμφανής στη Σάμο. Αλλωστε ακόμα υπάρχουν απομεινάρια αυτής της ένδοξης περιόδου διασκορπισμένα στα ανατολικά του νησιού, όπου και είχε χτιστεί η πόλη, τα οποία μαρτυρούν πως κάποτε το νησί εξέπεμπε λάμψη και πρωτοστατούσε στα γεωπολιτικά δεδομένα της εποχής. Τι συμβαίνει όμως με αυτά τα απομεινάρια; Ποια η κατάσταση στους αρχαιολογικούς χώρους; Πώς έχουν αξιοποιηθεί;
Η Αρχαία Σάμος στέκει κυριολεκτικά κάτω από τα πόδια μας. Λόγου χάρη το Πυθαγόρειο είναι ολοκληρωτικά κτισμένο πάνω από αρχαία. Κάτω από γκρεμισμένα σπίτια, σε γραφικά στενά και σε κεντρικούς δρόμους μπορεί να δει κανείς κίονες, μάρμαρα, ξεχασμένες πέτρες και λίθινα κτίσματα που επιβεβαιώνουν την αρχαιολογική αξία της νήσου. Εξάλλου, αυτή επιβεβαιώνεται και από γνωστούς χώρους υψίστης σημασίας όπως το Ευπαλίνειο Ορυγμα, ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της μηχανικής και τον ναό της Ηρας, κατά τον Ηρόδοτο «τον μεγαλύτερο και επιβλητικότερο ναό της εποχής του». Και οι δύο αυτοί χώροι έχουν χαρακτηριστεί Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO. Συνεπώς από τους προαναφερθέντες αρχαιολογικούς τόπους φαίνεται η αξία της Σάμου, την οποία άλλωστε δεν επέλεξαν τυχαία τον προηγούμενο αιώνα γερμανοί αρχαιολόγοι για εκτεταμένες μελέτες.
Τα παραπάνω δίνουν αφορμή να σκεφτούμε αν υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω αξιοποίησης των αρχαιολογικών αυτών θησαυρών και ανάδειξης του νησιού σε αρχαιολογικό προορισμό.
Μνημεία που μαραζώνουν
Προφανώς βέβαια, το νησί όντας τόσο ένδοξο ιστορικά έχει και άλλους αρχαιολογικούς χώρους, αναγνωρισμένους και μη, που όχι μόνο δεν έχουν αξιοποιηθεί αλλά σήμερα βρίσκονται σε κακή κατάσταση, μαραζωμένοι, εγκαταλελειμμένοι και αφημένοι στη φθορά του χρόνου. Για παράδειγμα, ο χώρος των Θερμών, ένας διατηρημένος μέσα στον χρόνο αρχαιολογικός χώρος, είναι όχι μόνο κλειστός στο κοινό αλλά και εγκαταλελειμμένος.
Το ίδιο ισχύει και για τον οχυρωματικό περίβολο της πόλης, κομμάτι του οποίου έχει μετατραπεί σε… πάρκινγκ! Παρατημένοι πολύτιμοι χώροι είναι και οι επαύλεις, ο ναός της Αφροδίτης, της Ισιδος, της Αρτέμιδος, τα ιερά της Κυβέλης, θαυμάσια ψηφιδωτά διάσπαρτα στην περιοχή, οι αθλητικές εγκαταστάσεις, το υδρευτικό και αποχετευτικό δίκτυο, οι νεκροπόλεις, το στάδιο, ακόμα και το αρχαίο θέατρο το οποίο, αν και ταλαιπωρημένο, ευτυχώς φιλοξενεί κάποιες παραστάσεις.
Βλέπουμε ότι παρατηρείται μια αδυναμία μεταχείρισης αυτών των εθνικών μνημείων και έτσι προκύπτει το ερώτημα τι κάνουμε εμείς ως άνθρωποι για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Γιατί δεν υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναδειχθούν αυτοί οι χώροι στον βαθμό που τους αξίζει; Είναι δυνατόν το νησί του Πυθαγόρα, του Αρίσταρχου, του Επίκουρου, του Μέλισσου, του Αγάθαρχου, του Πολυκράτη, του Σιμωνίδη να βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση; Το κακό είναι πως οι κάτοικοι, αν και βλέπουν καθημερινά τόσα αρχαία δίπλα τους, δεν έχουν μπει στη διαδικασία να επεξεργαστούν την αναγκαιότητα για άμεση αλλαγή. Τι να φταίει άραγε για αυτή την κατάσταση; Πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα εάν συνειδητοποιούσαμε τις προοπτικές τουριστικής ανάδειξης, ποιοτικής ανύψωσης και πολιτιστικής εξέλιξης!
