Η Κρήτη είναι σε πολλούς γνωστή κυρίως για τους χορούς, τα όργανα, τα γλέντια και τη μουσική της. Οι χοροί στην Κρήτη είναι πάρα πολλοί και συνοδεύονται, τις περισσότερες φορές, από λύρα, λαούτο, μαντολίνο, ασκομπαντούρα και κάποιες φορές, στην εποχή μας, από κιθάρα. Στο Ρέθυμνο υπάρχουν ο ρεθυμνιώτικος σιγανός, που αποτελείται από πέντε βήματα και καταλήγει σε γρήγορο πεντοζάλη, ο ανωγειανός πηδηχτός ή πηδηχτός Μυλοποτάμου (τον οποίο, κατά την παράδοση, χόρευαν οι Κρήτες για να τρομάξουν τον αντίπαλο με τα γερά χτυπήματα στο έδαφος), η ρεθυμνιώτικη σούστα, που είναι ερωτικός ζευγαρωτός χορός, καθώς και άλλοι, ιδιαίτερα τοπικοί χοροί, όπως ο τριζάλης, ο απανωμερίτης, ο κατσαμπαδιανός ή κουτσαμπαδιανός κ.ά.

Ο κατσαμπαδιανός θεωρείται ο «χορός του κουτσού» και, κατά την παράδοση, προέρχεται από την Αμπαδιά Αμαρίου, όπου ένας καπετάνιος, ενώ είχε χάσει το πόδι του σε  μάχη, γύρισε στο χωριό του και γινόταν ένα γλέντι όπου σηκώθηκε να χορέψει πεντοζάλη. Επειδή κούτσαινε, οι μουσικοί προσπάθησαν να παίζουν μουσική σε τέτοιον ρυθμό ώστε να ταιριάζει στα βήματα του καπετάνιου και έτσι γεννήθηκε ο παραπάνω χορός.

Οι μουσικοί του Ρεθύμνου

  • Ανδρέας Ροδινός (1912-1934): Λυράρης με καταγωγή από τα Φραντζεσκιανά Μετόχια Ρεθύμνου. Η δεξιοτεχνία του ήταν τόσο εντυπωσιακή ώστε μετά τον πρόωρο θάνατό του (σε ηλικία 22 ετών), διαδόθηκε ο θρύλος ότι του είχαν διδάξει τη λύρα οι νεράιδες με αντάλλαγμα τη νιότη του.
  •  Κώστας Μουντάκης ή Μουντόκωστας (1926-1991): Γεννήθηκε στο χωριό Αλφά της επαρχίας Μυλοποτάμου και έπαιζε λύρα. Ασχολήθηκε και με την καταγραφή του μουσικού πλούτου της Κρήτης, ενώ με τις προσπάθειές του καθιερώθηκε η εκμάθηση της λύρας στο Ελληνικό Ωδείο.
  • Θανάσης Σκορδαλός (1920-1998): Ενας επίσης μεγάλος λυράρης με πολλές δικές του μουσικές συνθέσεις, ιδιαίτερα αγαπητός στους παραδοσιακούς χορευτές για τα συρτά του και με καταγωγή από το Σπήλι της επαρχίας Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου.
  • Στέλιος Φουσταλιεράκης ή Φουσταλιέρης (1911-1992): Επαιζε μπουλγαρί (είδος τρίχορδου μπουζουκιού, πολύ διαδεδομένου κάποτε στην περιοχή του Ρεθύμνου) και είχε καταγωγή από το Ρέθυμνο. Με τη μουσική του συνέδεσε την κρητική παράδοση με το ρεμπέτικο τραγούδι, προσφέροντας ορισμένα από τα γνωστότερα και πιο αγαπητά αστικά τραγούδια της Κρήτης.
  • Λεωνίδας Κλάδος (1925-2010): Σπουδαίος λυράρης με καταγωγή από τα Πλατάνια Αμαρίου.
  • Νίκος Μανιαδάκης ή Μανιάς (1931-2012): Ο λαγουτιέρης και τραγουδιστής από το χωριό Επισκοπή Ρεθύμνου, με εξαιρετική φωνή, ο οποίος χαρακτηρίστηκε «το αηδόνι της Κρήτης».
  • Νίκος Ξυλούρης ή Ψαρονίκος (1936-1980): Λυράρης και τραγουδιστής με καταγωγή από τα Ανώγεια Ρεθύμνου, ο οποίος καταξιώθηκε τόσο για τα κρητικά του τραγούδια όσο και για τα έντεχνα τραγούδια διαφόρων συνθετών που απέδωσε.
  • Αντώνης Ξυλούρης ή Ψαραντώνης (1937): Αδελφός του Ψαρονίκου, είναι λυράρης με καταγωγή από τα Ανώγεια Ρεθύμνου, καταξιωμένος ιδιαίτερα για το ιδιόρρυθμο ύφος του στο παίξιμο της λύρας και στο τραγούδι.
  • Γιάννης (1926-2017) και Βαγγέλης Μαρκογιαννάκης (1936): Δύο αδελφοί λαγουτιέρηδες από το Σπήλι, που καταξιώθηκαν για το εξαιρετικό παίξιμό τους, ενώ ο Βαγγέλης («Μαρκοβαγγέλης») και για τις μουσικές συνθέσεις του.