Μπορεί η Πρέβεζα να είναι μια μικρή σχετικά πόλη, κρύβει όμως μια αξιοσημείωτη ιστορία, καθώς συνδέεται με σημαντικά ιστορικά γεγονότα από τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι σήμερα, τα οποία είχαν αντίκτυπο όχι μόνο στην Ιστορία αλλά και στην τέχνη.
Η Ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.)
Στον θαλάσσιο χώρο της Πρέβεζας, στις 2 Σεπτεμβρίου του 31 π.Χ., έγινε η Ναυμαχία του Ακτίου, η οποία έκρινε την τύχη της ανώτατης ηγεσίας της Ρώμης. Αντιμέτωποι οι δύο διεκδικητές της εξουσίας, ο Οκταβιανός και ο Μάρκος Αντώνιος, με τον δεύτερο να στρέφει εναντίον του τον ρωμαϊκό λαό και τη Σύγκλητο, όταν εγκατέλειψε την Οκταβία, σύζυγό του και αδελφή του Οκταβιανού, για τη βασίλισσα της Αίγυπτου, Κλεοπάτρα. Η ναυμαχία φαίνεται να ξεκίνησε στις 12 το μεσημέρι της 2ας Σεπτεμβρίου 31 π.Χ. και συνεχίστηκε μέχρι αργά το απόγευμα. Τα μικρά και ευέλικτα πλοία του Οκταβιανού άρχισαν να εμβολίζουν το ένα μετά το άλλο τα δυσκίνητα πλοία του Μάρκου Αντώνιου. Στη ναυμαχία συμμετείχε και η Κλεοπάτρα με τα πλοία της. Ο Μάρκος Αντώνιος, λόγω των μεγάλων απωλειών του (5.000 άνδρες και 50 πλοία), με ένα μεγάλο μέρος των πληρωμάτων του να αποστατεί, αλλά και εξαιτίας του τραυματισμού του, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Ακτιο και να επιστρέψει στην Αίγυπτο. Το ίδιο έκανε και η Κλεοπάτρα, διαφεύγοντας με τα πλοία της. Ο θριαμβευτής Οκταβιανός σε ανάμνηση της νίκης του ίδρυσε μια καινούργια πόλη, τη Νικόπολη, ενώ ανήγειρε στον κοντινό λόφο της Σμυρτούλας μνημείο το οποίο διακόσμησε με τα έμβολα των πλοίων των αντιπάλων του.
Η Ναυμαχία της Πρέβεζας (1538)
Στις 28 Σεπτεμβρίου 1538, ίδιο μήνα με τη Ναυμαχία του Ακτίου, έγινε ηΝαυμαχία της Πρέβεζας. Αντίπαλοι ήταν ο οθωμανικός στόλος και ο στόλος του «Ιερού Συνασπισμού» των χριστιανικών χωρών, με ναυάρχους τον Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα και τον Γενοβέζο Αντρέα Ντόρια αντίστοιχα. Το 1538 ο Μπαρμπαρόσα είχε ήδη κατακτήσει πολλά βενετοκρατούμενα νησιά σε Ιόνιο και Αιγαίο Πέλαγος και συνέχιζε τις λεηλασίες. Μπροστά στην απειλή, με πρωτοβουλία του Πάπα Παύλου Γ’ δημιουργήθηκε ο «Ιερός Συνασπισμός», συμμαχία ευρωπαϊκών κρατών, για να τον αντιμετωπίσει. Η σύγκρουση των δύο στόλων ξεκίνησε ξημερώματα, με τον άνεμο να διαδραματίζει κομβικό ρόλο, εμποδίζοντας την απόβαση των στρατιωτών του Συνασπισμού στη στεριά, ενώ στην εξέλιξή της η άπνοια εμπόδισε την κίνηση των βαρύτερων πλοίων των Ευρωπαίων. Το αποτέλεσμα ήταν η συντριπτική ήττα του στόλου του Ντόρια, ο οποίος χρεώθηκε την ήττα, καθώς την επόμενη ημέρα, παρά τον ευνοϊκό άνεμο, αναχώρησε, μη θέλοντας να θέσει σε κίνδυνο τα δικά του πλοία.
Η σύγκρουση αυτή εδραίωσε την οθωμανική ναυτική κυριαρχία στην Ανατολική Μεσόγειο για δεκαετίες. Για την Τουρκία η ημέρα της ναυμαχίας θεωρείται εθνική γιορτή. Διάσημος είναι επίσης ο πίνακας ζωγραφικής «Η Ναυμαχία της Πρέβεζας» του Οχάνες Ουμέντ Μπεχζάντ, ο οποίος εκτίθεται στο μαυσωλείο του Μπαρμπαρόσα στην Κωνσταντινούπολη.
Ο «χαλασμός» της Πρέβεζας (1798)
Το 1797 η Πρέβεζα πέρασε στους Γάλλους με τη Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο, την οποία δεν αποδέχθηκαν οι Οθωμανοί και ο Αλή Πασάς. Ετσι, στις 12 Οκτωβρίου 1798 ο Αλή Πασάς επιτέθηκε στις οχυρώσεις Γάλλων και Ελλήνων στη Νικόπολη, με στόχο την κατάληψή της. Παρά τη γενναία αντίστασή τους, οι πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις του Αλή Πασά τούς ανάγκασαν σε υποχώρηση προς την Πρέβεζα, ενώ ο γαλλικός στόλος δεν μπόρεσε να τους βοηθήσει. Οσοι γλίτωσαν τη σφαγή, χρησιμοποιώντας οποιοδήποτε πλεούμενο, κατέφυγαν στη Λευκάδα ή στο αντικρινό Ακτιο. Ο «χαλασμός της Πρέβεζας», όπως έμεινε στην Ιστορία, διήρκεσε δύο ημέρες, στις 13 και 14 Οκτωβρίου 1798. Ο Αλή Πασάς, αφού μπήκε στην πόλη, υποσχέθηκε στον μητροπολίτη Ιγνάτιο σεβασμό της ζωής και της περιουσίας των Πρεβεζάνων που θα επέστρεφαν από τις γύρω περιοχές. Οι πρόσφυγες πείστηκαν από σχετική επιστολή που τους έστειλε ο Ιγνάτιος και επέστρεψαν, όμως οι άνδρες του Αλή Πασά τούς συγκέντρωσαν στο λιμάνι της Σαλαώρας Αρτας και τους κατέσφαξαν. Στη συνέχεια η Πρέβεζα παραδόθηκε στις φλόγες και ισοπεδώθηκε. Σκληρή ήταν και η τύχη των γάλλων αιχμαλώτων, με αποτέλεσμα ο «χαλασμός της Πρέβεζας» να συγκλονίσει τη γαλλική κοινή γνώμη και να αποτυπωθεί σε ζωγραφικά και λογοτεχνικά έργα της εποχής.
Η απελευθέρωση της Πρέβεζας (1912)
Στις 20 Οκτωβρίου 1912, λίγες ημέρες μετά την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ο ελληνικός στρατός έφτασε έξω από την Πρέβεζα και επιτέθηκε στον τουρκικό στρατό που ήταν οχυρωμένος στην Αρχαία Νικόπολη, ενώ παράλληλα πλοία του ελληνικού στόλου βομβάρδιζαν το φρούριο της πόλης. Οι τούρκοι στρατιώτες, παρά τη σθεναρή άμυνά τους, αναγκάστηκαν τελικά να υποχωρήσουν προς την Πρέβεζα, καταδιωκόμενοι από κρήτες και ηπειρώτες εθελοντές. Η πόλη αποκλείστηκε με αυτόν τον τρόπο από στεριά και θάλασσα, με το ελληνικό πυροβολικό να ρίχνει οβίδες στην πόλη προκαλώντας πανικό. Αρχικά ο τούρκος διοικητής επέμενε στην άμυνα μέχρι τέλους, αλλά με την παρέμβαση των προξένων της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Αυστρίας και ύστερα από σύσκεψη που έγινε στο τότε τουρκικό λιμεναρχείο αποφάσισε να παραδώσει την πόλη. Το Πρωτόκολλο Παράδοσης υπογράφηκε τη νύχτα της 20ής προς 21η Οκτωβρίου και το επόμενο μεσημέρι τα ελληνικά στρατεύματα, με επικεφαλής τον έφιππο συνταγματάρχη Παναγιώτη Σπηλιάδη, εισήλθαν στην πόλη που είχε σημαιοστολιστεί για την ιστορική αυτή στιγμή, με τις ζητωκραυγές των ελλήνων κατοίκων να συνοδεύουν την έλευσή τους. Στην Πρέβεζα, ύστερα από αιώνες τουρκικής κυριαρχίας και 82 χρόνια μετά την Ανεξαρτησία, κυματίζει πλέον η ελληνική σημαία.
