«Τι είναι λοιπόν εκείνο που σας φέρνει κάθε χρόνο πίσω στην Πάτμο για το Πάσχα;» ρωτάμε αυθόρμητα τον κ. Ελευθέριο Χρυσοχόο, ιερέα σε ενορία της Αθήνας και κάτοικο της πρωτεύουσας με καταγωγή από το νησί μας. Η αλήθεια είναι ότι τις τελευταίες δεκαετίες δεν έχει λείψει ποτέ από την Πάτμο, κάτι που του δίνει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό… συνέπειας, που παρακινεί για να μιλήσουμε μαζί του. Οταν, λοιπόν, ρωτάμε τι είναι αυτό που τον κάνει να επιστρέφει στην Πάτμο, στο νησί στο οποίο μεγάλωσε, μας λέει: «Μα η απάντηση είναι απλή: Ολα όσα γίνονται στο νησί την ιερή αυτή περίοδο. Με πρώτο, φυσικά, τον Νιπτήρα, που είναι το μοναδικό εκ παραδόσεως μέρος στο οποίο η τελετή πραγματοποιείται, μαζί με τα Ιεροσόλυμα».
Του ζητούμε να μας περιγράψει την τελετή. «Η τελετή του Ιερού Νιπτήρα είναι ένα από τα παλαιότερα θρησκευτικά έθιμα που είναι συνδεδεμένα με τη Μεγάλη Εβδομάδα» λέει ο ίδιος.
«Το έθιμο της τελετής του Νιπτήρα ξεκίνησε περίπου τον 4ο αιώνα, όμως τελούνταν κυρίως σε μοναστήρια. Τα χρόνια του Βυζαντίου το έθιμο τελούσαν και οι εκάστοτε αυτοκράτορες πλένοντας τα πόδια φτωχών πολιτών τους.
Η τελετή ξεκίνησε στην Πάτμο πριν από 400 χρόνια περίπου και από τότε κάθε χρόνο, ακόμα και επί Τουρκοκρατίας, το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης διαδραματίζονται τα εξής:
Μόλις τελειώσει η Θεία Λειτουργία στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ξεκινά μια πομπή η οποία κατευθύνεται στη Χώρα της Πάτμου. Στην κορυφή της πομπής βρίσκεται η εικόνα του Νυμφίου βασταζόμενη από δύο μοναχούς. Ακολουθεί ο ηγούμενος της μονής και πίσω του ιερείς, μοναχοί και πλήθος κόσμου. Οι δρόμοι από όπου περνάει η πομπή είναι στρωμένοι με λουλούδια. Οταν φτάσει η πομπή στην πλατεία Δημαρχίας, σταματά. Εκεί 12 ιερείς, που θα αναπαραστήσουν τους μαθητές του Χριστού, στοιχίζονται ανά δύο. Αυτοί οδηγούνται στην πλατεία Ξάνθου όπου θα πραγματοποιηθεί η τελετή του Ιερού Νιπτήρα. Ο ηγούμενος, που αναπαριστά τον Χριστό, οδηγείται στον χώρο της τελετής τελευταίος.
Στην πλατεία Ξάνθου έχει στηθεί μια μεγάλη εξέδρα, στολισμένη με λουλούδια, όπου πάνω της υπάρχουν 12 καρέκλες για τους ιερείς, ένας θρόνος για τον ηγούμενο και ένα τραπέζι με μια ασημένια λεκάνη που περιέχει νερό. Το κεντρικό σημείο της τελετής είναι η ανάγνωση του Ιερού Ευαγγελίου του Ιωάννη, στο οποίο περιγράφονται τα γεγονότα του Μυστικού Δείπνου. Οταν ο μοναχός που διαβάζει το Ευαγγέλιο φτάσει στο σημείο που ο Ιησούς πλένει τα πόδια των μαθητών του, ο ηγούμενος, αναπαριστώντας τον Χριστό, πλένει με τη σειρά του τα πόδια των ιερέων. Μετά το πέρας της τελετής ξεκινά η ίδια πομπή και επιστρέφει στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Θα σας πω κάτι ακόμη που αγαπάω εγώ» προσθέτει. «Το Μέγα Σάββατο το πρωί, ύστερα από τη Λειτουργία, μοιράζουμε σύκα. Αυτό επειδή είναι ημέρα ανάλαδης νηστείας και επίσης κατά αυτόν τον τρόπο δηλώνουμε την πρόγευση της χαράς της Αναστάσεως. Την ημέρα της Ανάστασης το νησί φωτίζεται με θείο φως, ενώ εύκολα μπορείτε να καταλάβετε τη μοναδική ενέργειά του» λέει ο κ. Χρυσοχόος. «Η Ανάσταση στο μοναστήρι της Χώρας γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα, ενώ στη δεύτερη Ανάσταση την Κυριακή του Πάσχα το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά διαφορετικές γλώσσες, στα ιταλικά, στα γαλλικά, στα ρωσικά, στα αγγλικά, στα γερμανικά, στα σερβικά, αλλά και στα αρχαία ομηρικά ελληνικά. Αυτή είναι η λεγόμενη Τελετουργία της Αγάπης».
Ολοκληρώνοντας θα αναφέρει: «Αξιοθαύμαστη είναι, βέβαια, και η περιφορά των εικόνων και των λειψάνων τη Νέα Τρίτη. Συγκεκριμένα, η περιφορά των εικόνων γίνεται στα σπίτια κάθε ενορίας, ώστε όλοι οι πιστοί να έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να προσκυνήσουν αλλά και να τις βάλουν στο σπιτικό τους. Την Τρίτη της Διακαινησίμου γίνεται η περιφορά των εικόνων στα σπίτια της κάθε ενορίας, ένα κατάλοιπο παλιάς λατρευτικής παράδοσης που τις ήθελε να φτάνουν μέχρι τα απόμακρα χωράφια για να ζητηθεί η εύνοια του Θεού στην καλλιεργημένη γη με τις αναγκαίες βροχές. Το έναυσμα δίνεται από τη Χώρα, όπου ο ηγούμενος και η αδελφότητα της μονής, ξεκινώντας από τη Μεγάλη Παναγιά, περιφέρουν τις εικόνες με στάσεις στις πλατείες της Χώρας και στη συνέχεια στα σπίτια της Χώρας».
