Η νεοελληνική τέχνη αποτελεί τον καθρέπτη στον οποίο κανείς μπορεί να διαβάσει τον εθνικό του βίο σε συμβολικό επίπεδο και έτσι να διαμορφώσει την εθνική και ιστορική του συνείδηση. Γι’ αυτό και είναι μεγάλη πρόκληση για έναν επιμελητή μουσείου να καταφέρει να κάνει οικείο, ανοιχτό και «φιλικό» τον χώρο του στον επισκέπτη, κυρίως στη νέα γενιά. Και από αυτή την άποψη ο ρόλος των παραρτημάτων των κεντρικών μουσείων στην Περιφέρεια είναι καθοριστικός.
Τα παραπάνω μάς λέει η κυρία Λαμπρινή Καρακούρτη, ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια του παραρτήματος Ναυπλίου της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, η οποία μας μίλησε με αφορμή την περιοδική έκθεση «Μύθοι και σύμβολα στη νεοελληνική τέχνη» που εκτίθεται αυτή την περίοδο στην πόλη. Η συζήτησή μας επεκτάθηκε στον ρόλο των περιφερειακών μουσείων, στον διάλογο της νεοελληνικής τέχνης με την Ιστορία και τα ενδιαφέροντα των εφήβων, στη διασύνδεση μουσειοπαιδαγωγικής και σχολικής εκπαίδευσης.
Το επιβλητικό κτίριο που στεγάζει το παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο
Τα παραρτήματα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο, στην Κέρκυρα, στη Σπάρτη και στην Αίγινα έχουν ουσιαστικό ρόλο; Ποια πιστεύετε ότι είναι η μεγαλύτερη συνεισφορά του Παραρτήματος στην πόλη και στους κατοίκους του Ναυπλίου;
«Ο ρόλος των παραρτημάτων είναι πάρα πολύ ουσιαστικός. Είναι τέτοιο το πολιτιστικό απόθεμα και οι συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης που πραγματικά πρέπει να γίνεται αυτή η διάχυση στην Περιφέρεια. Δεν είναι εύκολο τα παιδιά της Περιφέρειας να βρίσκονται στην Αθήνα για να μπορέσουν να δουν τη νεοελληνική τέχνη, η οποία διαμόρφωσε την ιδεολογία πάνω στην οποία στηρίχτηκε το νεοελληνικό κράτος. Εάν παρακολουθήσεις τη θεματολογία, τη μορφολογία, την ερμηνεία των έργων της νεοελληνικής τέχνης, στην ουσία διαβάζεις τον εθνικό σου βίο σε συμβολικό επίπεδο. Βλέπεις ότι όλοι οι κραδασμοί και οι μεταμορφώσεις που συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία καθρεπτίζονται στο έργο των ελλήνων καλλιτεχνών. Ο παιδευτικός ρόλος της Εθνικής Πινακοθήκης είναι να μυήσει τον νεοέλληνα στην τέχνη. Επομένως δεν μπορεί να είναι μόνο στην πρωτεύουσα. Το παράρτημα συνεισφέρει στην πολιτική και ιστορική ενσυναίσθηση αυτού του τόπου, και συγκεκριμένα το δικό μας Μουσείο εδώ αποτελεί ένα ζωντανό σχολείο της ιστορίας μας. Κάθε μουσείο σε κάθε Περιφέρεια πάντα έχει θετικό πρόσημο. Εκπαιδεύει μουσειακά τους νέους και διαμορφώνει το ενδιαφέρον για την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».
Ποιο είναι το θέμα της τωρινής σας έκθεσης;
«Η τωρινή περιοδική έκθεση, με θέμα «Μύθοι και σύμβολα στη νεοελληνική τέχνη», έχει σχέση με την ιστορική ζωγραφική. Γιατί και η ιστορική ζωγραφική χρησιμοποιεί σύμβολα για να μπορέσει να γίνει αντιληπτή από το κοινό της. Συγκεκριμένα το έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη «Η Ελλάς Ευγνωμονούσα» αποτελεί σαν μορφή ένα σύμβολο, το σύμβολο της ελευθερίας, το σύμβολο της νίκης. Η «Δόξα των Ψαρών» του Νικόλαου Γύζη προσωποποιεί το πνεύμα της Δόξας και το επίγραμμα του Σολωμού. Aρα ο μύθος πάντα υπήρχε και πάντα ήταν θελκτικός στους ανθρώπους. Και οι αλληγορίες και ο μύθος πάντα ήταν ένα εργαλείο στον καλλιτέχνη για να μπορέσει να ερμηνεύσει τις σύγχρονές του καταστάσεις. Για παράδειγμα, μέσα από τον μύθο της Περσεφόνης συζητάμε το θέμα της προστασίας του περιβάλλοντος. Το ίδιο άλλωστε έκαναν και οι τραγωδοί, χρησιμοποιώντας τους μυθικούς ήρωες για να περάσουν τα μηνύματά τους».
Πώς προέκυψε ο τίτλος και το περιεχόμενο της περιοδικής έκθεσης του Παραρτήματος Ναυπλίου της Εθνικής Πινακοθήκης;
«Η ιδέα της περιοδικής μας έκθεσης «Μύθοι και σύμβολα στη νεοελληνική τέχνη (19ος-α’ μισό του 20ού αιώνα)» ξεκίνησε από τη σκέψη ότι οι κάτοικοι της πόλης του Ναυπλίου περπατούν στην πόλη και βλέπουν πολλά γλυπτά – προτομές ή ανδριάντες – πρωταγωνιστών στον Αγώνα του ’21. Επιδιώξαμε να προβάλουμε ότι πέρα από τις ιστορικές προτομές υπήρχε και ένας σημαντικός αριθμός μυθολογικών και αλληγορικών συνθέσεων στο τέλος του 19ου αιώνα. Συγχρόνως η μυθολογία είναι παρούσα στην αργολική γη, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον Ναύπλιο, γιο του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης, ιδρυτή της Ναυπλίας.
Επιπλέον τα μυθολογικά θέματα θα συμβάλουν στην πρόκληση ερωτημάτων και σε διάλογο με όλες τις ηλικιακές ομάδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και θα λειτουργήσουν ως δείκτης συναισθηματικής αγωγής».
Βλέπετε να «συνομιλούν» τα έργα τέχνης της περιοδικής έκθεσης με ιστορικά γεγονότα του νεοελληνικού κράτους;
«Στην έκθεση μεταξύ των άλλων παρουσιάζουμε δύο γλυπτά του Γεωργίου Βρούτου, την Ηχώ και τον Νάρκισσο, τα οποία κοσμούσαν τον κήπο της έπαυλης του Νικολάου Θων, ανώτερου αυλικού και επιμελητή επί Γεωργίου Α’. Στα γεγονότα των Δεκεμβριανών του 1944, τα γλυπτά αυτά βομβαρδίστηκαν και φέρουν πάνω στην επιδερμίδα τους το αποτύπωμα των γεγονότων της περιόδου αυτής. Επίσης το έργο του Κωνσταντίνου Παρθένη «Η μάχη του Ηρακλή με τις Αμαζόνες» έχει δημιουργηθεί την περίοδο 1922-1926, όταν η Ελλάδα μετά την τραυματική εμπειρία της Μικρασιατικής Καταστροφής υφίσταται μια περίοδο αναζήτησης διδαγμάτων από την αρχαιότητα. Ο καλλιτέχνης επιδιώκει την αξιοποίηση του μύθου του Ηρακλή για να τονίσει τα στοιχεία της εθνικής μας ταυτότητας και την ψυχολογική ανάταση των Ελλήνων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Ο Ηρακλής μάχεται με σφοδρότητα τις Αμαζόνες και λειτουργεί ως σύμβολο γενναιότητας, υπέρβασης και μαχητικότητας σηματοδοτώντας μια νέα περίοδο για την οικονομική και πολιτική ζωή των Ελλήνων».
Γιατί ένας μαθητής του Λυκείου να επισκεφθεί την έκθεση; Τι θα αποκομίσει από την ξενάγησή του;
«Με την επίσκεψή σας θα μάθετε το έργο και τη ζωή των καλλιτεχνών καθώς και το κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν τα έργα τέχνης. Μέσα από τον διάλογο και την επαφή σας με τα έργα τέχνης θα ανακαλέσετε δικές σας βιωμένες καταστάσεις και θα εκφράσετε ελεύθερα τα συναισθήματά σας, καθώς μέσω της τέχνης μαθαίνουμε να συλλαμβάνουμε νέες διαστάσεις της συναισθηματικής μας εμπειρίας και να τις εξωτερικεύουμε.
Τι είναι ο Νάρκισσος; Τι είναι η Ηχώ; Μέσα από αυτά τα χαρακτηριστικά πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας τίθεται το θέμα του ερωτισμού, της ερωτικής απογοήτευσης, της μελαγχολικής ενατένισης ως ψυχικές και συναισθηματικών καταστάσεων που πραγματεύονται τα έργα της έκθεσης. Ο μύθος του Νάρκισσου θα τροφοδοτήσει τη συζήτηση για τη ματαιότητα της καθήλωσης στη λατρεία της ομορφιάς, ενώ το έργο του Γεράσιμου Στέρη, η Αριάδνη, θα αποτελέσει αφορμή συζήτησης για τη θέση της γυναίκας στη σημερινή εποχή».
Εχετε στην παρούσα έκθεση κάποιο «αγαπημένο» έκθεμα, για το οποίο θα θέλατε να μας μιλήσετε ξεχωριστά;
«Ολα τα έργα τέχνης είναι ξεχωριστά. Ισως αυτό που αγαπώ ιδιαίτερα είναι το έργο του Παρθένη «Η Μάχη του Ηρακλή με τις Αμαζόνες», γιατί είναι ένα πάρα πολύ φωτεινό έργο. Πέρα από το ότι δείχνει τη μαχητικότητα του Ηρακλή, έχει καθαρά χρώματα και στο τοπίο κυριαρχούν τα σχηματοποιημένα ανθρωπόμορφα δέντρα που συμπάσχουν στον άθλο του ήρωα».
*Η πρωτοβουλία για τη δημιουργία του μουσείου στο Ναύπλιο ήταν του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης και επίτιμου προέδρου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Απόστολου Μπότσου. Με τη χορηγία του Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» και την παραχώρηση του κτιρίου από τον Δήμο Ναυπλιέων στεγάζεται το παράρτημα σε αυτόν τον χώρο εδώ και 19 χρόνια.
