Των Ελένης–Πελαγίας Βερβέρη, Δημήτριου Σχίζα, Μιχαηλίας Γιαννιώτη, Ειρήνης Μακαρώνη, Ειρήνης Ψωμά
Ο Βενιαμίν ο Λέσβιος (1762-1824) ήταν μια από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, του πολιτιστικού και πνευματικού κινήματος που εμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα και είχε στόχο τον εκσυγχρονισμό και τον μετασχηματισμό του υπόδουλου στους Τούρκους Ελληνισμού, ο οποίος στερούνταν θεμελιώδη εκπαιδευτικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Οι εκπρόσωποι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, με κύριο εκφραστή τον Αδαμάντιο Κοραή, προσπάθησαν να αλλάξουν αυτή την κατάσταση προωθώντας στην εκπαίδευση τις Θετικές Επιστήμες και τη Φιλοσοφία, που κατά τον 18ο αιώνα κυριαρχούσαν στην Ευρώπη. Είναι γνωστή, άλλωστε, η θεωρία του Κοραή περί «μετακένωσης», της ανάκτησης, δηλαδή, του ελληνικού πολιτισμού μέσω της έλευσης των ιδεών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στον ελληνικό χώρο.
Με γενέτειρα το Πλωμάρι
Ο Βενιαμίν ο Λέσβιος γεννήθηκε στο Πλωμάρι Λέσβου (σημερινό Μεγαλοχώρι) το 1762. Σε νεαρή ηλικία έγινε μοναχός στο Αγιον Ορος. Διψώντας για μάθηση στις Φυσικές Επιστήμες και τη Φιλοσοφία, σπούδασε στις Κυδωνίες (σημερινό Αϊβαλί), στην Πίζα, στο Παρίσι, όπου ήλθε σε επαφή και επηρεάστηκε από τον Γαλλικό Διαφωτισμό, στο Βουκουρέστι και στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας. Με ευρύτητα πνεύματος θεωρούσε ότι η θρησκεία, η φιλοσοφία, η έρευνα και η γνώση κάθε επιστήμης είναι αλληλένδετες. Στην υπόδουλη Ελλάδα επέστρεψε για να εργαστεί ως δάσκαλος.
Η πολυτάραχη ζωή του είναι ενδεικτική των πεποιθήσεων και της διδασκαλίας του, ως βασικού φορέα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Προστάτης της παιδείας, κατηγορήθηκε από την Εκκλησία ως άθεος γιατί δίδασκε ότι η γη κινείται και κλήθηκε για απολογία στην Κωνσταντινούπολη, αλλά αθωώθηκε. Αργότερα πήγε στο Βουκουρέστι για να αναλάβει τη διεύθυνση της εκεί Ακαδημίας και στο Ιάσιο όπου μυήθηκε και έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας με εθνική δράση, προετοιμάζοντας τη μελλοντική εξέγερση, και αργότερα στη Σμύρνη, ως διευθυντής της Ευαγγελικής Σχολής.
«Παρών» στην Επανάσταση
Ο Βενιαμίν ήταν σε αρκετά ώριμη ηλικία όταν ξέσπασε η Επανάσταση. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να βρεθεί στις πρώτες μάχες, ενώ στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου ήταν ο τέταρτος από τους είκοσι επιτρόπους. Στη Β’ Εθνοσυνέλευση του Αστρους ήταν μέλος για τη σύνταξη του Ποινικού Κώδικα, κρατώντας το αξίωμα του γραμματικού της επικράτειας (υπουργού). Το 1822 διετέλεσε αρμοστής των Νήσων Αιγαίου (Κυκλάδων), με κλονισμένη όμως υγεία (αρρώστηκε από επιδημία της εποχής), και πέθανε στο Ναύπλιο το 1824.
Πολυγραφότατος συγγραφέας, με εκδόσεις που έγιναν στη Βιέννη, εισήγαγε αρχές και νόμους, από τους οποίους ψήγματα μπορούμε να βρούμε ακόμα και στη σύγχρονη Φυσική.
Το έργο του
Η θεωρία του Πανταχηκίνητου υπήρξε η σημαντικότερη επιστημονική συμβολή του. Πρόκειται για μια αφηρημένη έννοια που σχετίζεται με τη μελέτη των επιστημονικών παρατηρήσεων. Εργα του που ξεχωρίζουν είναι: «Στοιχεία Φυσικής» (ανέκδοτη), «Στοιχεία Μεταφυσικής» (Βιέννη, 1820), «Στοιχεία Ηθικής» (εκδόθηκε το 1994), «Στοιχεία Αριθμητικής» (Βιέννη, 1818) και «Στοιχεία Γεωμετρίας» (Βιέννη, 1820). Ενυπόγραφο χειρόγραφό του σώζεται στη «Λέσχη Πλωμαρίου Βενιαμίν ο Λέσβιος», η οποία ιδρύθηκε το 1878 και ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του σοφού Βενιαμίν. Στον Βενιαμίν, εξάλλου, οφείλουν, όπως λέγεται, οι Πλωμαρίτες την ίδρυση του σημερινού Πλωμαρίου στη θέση του τότε Ποταμού, καθώς εκείνος τούς υπέδειξε ότι ο πλούτος είναι στη θάλασσα.
Εκτός από το έργο του ως λόγιου και συγγραφέα, ο Βενιαμίν ασχολήθηκε και με την ίδρυση σχολείων και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συνάντησε προβλήματα. Ενδεικτικά, η προσπάθειά του για ίδρυση σχολείου στη Μυτιλήνη το 1812 συνάντησε την αντίσταση των συντηρητικών Μυτιληνιών και του «κοτσαμπασισμού». Εκείνος απογοητευμένος έφυγε για τις Κυδωνίες, ενώ το πνευματικό ξύπνημα της Μυτιλήνης θα ερχόταν 30 χρόνια μετά. Ο Βενιαμίν πίστευε ότι η εκπαίδευση ήταν το κλειδί για να ξεκλειδώσει τις δυνατότητες του ελληνικού λαού και να μεταμορφώσει την ελληνική κοινωνία.
Για την ελληνική εθνική ταυτότητα
Μία από τις σημαντικότερες συνεισφορές του Βενιαμίν ήταν το έργο του για την προώθηση της ελληνικής εθνικής ταυτότητας και υπερηφάνειας. Σε μια εποχή που η Ελλάδα βρισκόταν υπό οθωμανική κυριαρχία και ο λαός της στερούνταν βασικών πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ο Βενιαμίν προσπάθησε να εμπνεύσει μια αίσθηση εθνικής συνείδησης στους Ελληνες. Το έκανε αυτό υποστηρίζοντας τη χρήση της ελληνικής γλώσσας, προωθώντας τη μελέτη της ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού και ενθαρρύνοντας τους Ελληνες να δουν τους εαυτούς τους ως μέρος μιας ευρύτερης εθνικής κοινότητας.
Ο Βενιαμίν ήταν επίσης βαθιά αφοσιωμένος στην υπόθεση της ελληνικής ανεξαρτησίας. Συνεργάστηκε στενά με άλλες ηγετικές προσωπικότητες του ελληνικού Διαφωτισμού, όπως ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Ρήγας Φεραίος, για την προώθηση της υπόθεσης της ελληνικής απελευθέρωσης. Συμμετείχε στις μυστικές εταιρείες και τις επαναστατικές οργανώσεις που εμφανίστηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα, οι οποίες έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
