Αντίδοτα στην πλήξη

Των Μαριάννας Παπαθανασίου, Χριστιάνας Πέτσα, Μαριαλένας Σιδηρά

ΒΑΡΙΕΜΑΙ… Το τραγούδησε πρώτη η Μαίρη Λω αλλά πλέον αποτελεί σήμα κατατεθέν για όλους μας. Η ώρα δεν περνάει. Τα λεπτά κυλούν βασανιστικά αργά. Βρισκόμαστε «παγιδευμένοι» σε μια κατάσταση που ο χρόνος έχει «παγώσει».
Οπου και να κοιτάξεις η ίδια εικόνα, βλέμματα αφηρημένα, πρόσωπα κουρασμένα, «βροχή» χασμουρητών, και η προσοχή στραμμένη στους δείκτες του ρολογιού που δεν λένε να κουνηθούν! Κανείς δεν μπορεί να παρακολουθήσει στο μάθημα και η αιτία είναι προφανής.

Είμαστε ακροατές μιας μηχανικής, μονότονης και μακροσκελούς «αγόρευσης» του καθηγητή σε ένα κλίμα εντελώς παθητικό. Μόνο που σε αυτήν τη «δίκη», εμείς είμαστε οι «κατάδικοι». Και η «ποινή» μας, η αιώνια πλήξη… Η μόνη «λύτρωση» από τα «δεσμά» της, το διάλειμμα. Ακόμα και αυτή η μικρή «απόδραση» όμως, μοιάζει σαν να περνά σε κλάσματα του δευτερολέπτου.

Ψάχνοντας διεξόδους

Ποια μπορεί να είναι άραγε η πιθανή «διέξοδος» από αυτή την καθημερινή, επαναλαμβανόμενη μονοτονία;

Πρώτη διέξοδος

Ο διάλογος. Πρωτοπόροι οι αρχαίοι ημών πρόγονοι μας δείχνουν τον δρόμο. Οι βασικές αρχές του λίκνου της δημοκρατίας, η ισηγορία, η παρρησία και η πνευματική ελευθερία είναι μερικά από τα εφόδια που μπορούμε να αξιοποιήσουμε εμείς οι μαθητές για να αμυνθούμε απέναντι στην «ηγεμονία του μονολόγου». Ιδιαίτερα στον 21ο αιώνα της δημοκρατικής λειτουργίας του σχολείου, τα στοιχεία αυτά αποτελούν τα «θεμέλια» που «χτίζουν» μια σύγχρονη πλουραλιστική εκπαιδευτική κοινότητα. Ειδικότερα, η ανταλλαγή απόψεων και ιδεών κατά τη διάρκεια του μαθήματος, η εποικοδομητική συζήτηση για θέματα του κοινωνικοπολιτικού γίγνεσθαι, ιδιαίτερα σε μαθήματα τα οποία καθιστούν το έδαφος πρόσφορο, όπως η Γλώσσα και η Λογοτεχνία, η διεξαγωγή ομαδικών δημιουργικών δραστηριοτήτων αποτελούν προεκτάσεις του διαλόγου που μπορούν να αφυπνίσουν, να κινητοποιήσουν, να οξύνουν τη φαντασία και να ενεργοποιήσουν την κριτική σκέψη. Ως εκ τούτου το μάθημα θα «κεντρίσει» το ενδιαφέρον, θα ευνοήσει τη συμμετοχή της μαθητικής κοινότητας παύοντας πλέον να αποτελεί μια μηχανική, τυποποιημένη διαδικασία.

Δεύτερη διέξοδος

Το πέρασμα από τη θεωρία στην πράξη. Με άλλα λόγια, η ένταξη πειραματικών δραστηριοτήτων στη διδασκαλία των μαθημάτων. Ιδιαίτερα στα μαθήματα των φυσικών επιστημών, η πρακτική άσκηση αποτελεί το «Α» και το «Ω». Το πείραμα ανέκαθεν αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της επιστημονικής μεθόδου. Ετσι με την ενσωμάτωση των πειραμάτων στον «κορμό» της διδασκαλίας των μαθημάτων αυτών, το μάθημα αποκτά ενδιαφέρον, ζωντανεύει μέσω της βιωματικής εμπειρίας και η διδακτική ώρα καθίσταται «καρποφόρα». Με αυτόν τον τρόπο, σταματά πλέον να αποτελεί μία στείρα παράδοση γνώσεων αλλά μετουσιώνεται σε ζωντανή αναπαράσταση και πρακτική εξάσκηση. Από τη θέση του ακροατή βυθισμένοι στην ανία, γινόμαστε ενεργοί συμμέτοχοι μιας ενδιαφέρουσας διαδικασίας και κοινωνοί γνώσεων και ιδεών.

Τρίτη διέξοδος

Η συμβολή του δασκάλου. Ο εκπαιδευτικός δεν αποτελεί απλώς ένα επάγγελμα του δημόσιου τομέα. Αντιθέτως πρόκειται για λειτούργημα, που συνοδεύεται από πολλαπλούς ρόλους. Είναι ο άνθρωπος που μεταλαμπαδεύει τις γνώσεις, που μεταγγίζει αξίες και προωθεί ιδεώδη σε εμάς, τους σημερινούς μαθητές και αυριανούς πολίτες του κόσμου. Επομένως είναι σημαντικό να στέκεται αντάξιος των προσδοκιών και των απαιτήσεων του έργου που πραγματώνει. Το μεράκι, ο ζήλος και το πάθος πρέπει να είναι η «πυξίδα» με την οποία θα μας δείξει τον «σωστό δρόμο». Είναι η κινητήριος δύναμη που θα εμπνεύσει, θα παρακινήσει, θα δραστηριοποιήσει, θα εξελίξει. Ακόμη, καθώς το σχολείο αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας, και οι σχέσεις που αναπτύσσονται στους κόλπους του ταυτίζονται. Οπως μια κοινωνία διαμορφώνει και διαμορφώνεται από τα μέλη της, έτσι και ο εκπαιδευτικός επηρεάζει και επηρεάζεται από τους μαθητές. Στην αμφίδρομη αυτή σχέση, τη σχέση «δούναι και λαβείν», οφείλει με τη σειρά του να καλλιεργεί την εμπιστοσύνη, να προάγει τη συνεργασία, να εμψυχώνει, να στέκεται αρωγός μπροστά στις δυσκολίες και στα προβλήματά μας και «συνοδοιπόρος» στην πορεία της ωρίμασής μας.

Η απελευθέρωση από την ασφυξία

Οποια διέξοδο και να επιλέξουμε το σίγουρο είναι ότι θα απελευθερωθούμε από το ασφυκτικό αυτό περιβάλλον στο οποίο νιώθουμε τώρα εγκλωβισμένοι. Μόνο έτσι θα πάψουμε να θεωρούμε το σχολείο ως καθημερινή, βάναυση υποχρέωση που καλούμαστε να φέρουμε εις πέρας. Γιατί τόσο πολύτιμη είναι η αξία της εκπαίδευσης, ακόμα και αν οι συνθήκες μας καθηλώνουν σε μια μυωπική θέασή της. Πρώτος ο Πλάτων το είπε, άλλωστε: «Η εκπαίδευση είναι δύναμη που γιατρεύει την ψυχή»…