Ο ορισμός του καρναβαλιού προέρχεται από την ελληνική λέξη «αποκριά», η οποία μεταφράστηκε στα Λατινικά ως carnevale, από το carne που σημαίνει κρέας και το vale που σημαίνει αντίο, δηλαδή αποχή από το κρέας. Με την Καθαρά Δευτέρα αύριο να κορυφώνει τη φετινή εορταστική περίοδο, επιλέξαμε μια ιστορική αναφορά στο Καρναβάλι που έχει κάνει ξακουστή την πόλη της Ξάνθης.
Οπως όλοι ξέρουμε, οι Απόκριες αποτελούν μια περίοδο διασκέδασης πριν αρχίσει η Σαρακοστή, την Καθαρά Δευτέρα. Η νηστεία προετοιμάζει τους πιστούς ψυχικά και σωματικά για τη συμμετοχή τους στα Θεία Πάθη και τη Μεγάλη Εβδομάδα. Οι ρίζες των εκδηλώσεων του καρναβαλιού προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα, στη διονυσιακή λατρεία. Ο θεός Διόνυσος ανάμεσα στο ολυμπιακό δωδεκάθεο ήταν ο θεός του γλεντιού και οι αρχαίοι Ελληνες συνήθιζαν να τον τιμούν με μεγάλους εορτασμούς, τα Διονύσια. Κατά τους εορτασμούς αυτούς πραγματοποιούνταν παρέλαση στην αρχαία Αθήνα, η οποία ξεκινούσε από τη θάλασσα και συμβόλιζε τον ερχομό της άνοιξης.
Στη συνέχεια, προσέρχονταν οι χορευτές και οι τραγουδιστές μασκαρεμένοι με προσωπίδες, τραγουδώντας σατυρικά τραγούδια. Οι εορτασμοί αυτοί αποτελούσαν διαχρονικό γεγονός με διάφορες παραλλαγές επηρεαζόμενες από άλλους πολιτισμούς. Παράλληλα, ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας είναι η πληθώρα των εθίμων της. Συγκεκριμένα, ένα βασικό έθιμο της χώρας μας είναι το γαϊτανάκι που αποτελείται από 12 μακριές χρωματιστές κορδέλες και έναν στύλο στο κέντρο, ακολουθεί το κάψιμο του Τζάρου, οι τζαμάλες, το έθιμο του Μπέη, του Χάσκαρη, του Μπαμπόγερου, οι Μπούλες, οι Κουδουνοφόροι, ο θρύλος του στοιχειού, ο Καπετάνιος, η Τράτα, ο γέρος, η κοπέλα και ο φράγκος, η κηδεία της μάσκας και ο βλάχικος γάμος.
Γενικότερα, στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά έθιμα και παραδόσεις που ακολουθούνται από τα αντίστοιχα καρναβάλια.
Χοροί και γλέντια
Eνα από τα μεγαλύτερα καρναβάλια είναι της Ξάνθης. Το ξανθιώτικο Καρναβάλι περιλαμβάνει κυρίως στοιχεία μουσικής, χορού και θεάτρου, εκθέσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, διαλέξεις, προβολές ταινιών και γλέντι. Στη διάρκεια την εορτής αυτής επισκέπτονται την πόλη σπουδαίοι καλλιτέχνες για συναυλίες. Είναι ευρέως γνωστή η παιδική καρναβαλική παρέλαση, η οποία φημίζεται ως το μεγαλύτερο παιδικό φεστιβάλ, καθώς η συμμετοχή είναι μεγάλη από μαθητές. Ακολουθεί η βραδινή καρναβαλική παρέλαση, η οποία αποτελεί την κορύφωση των εορτών της Αποκριάς. Αφότου καταλήξουν όλοι οι συμμετέχοντες (μεταμφιεσμένοι με στολές) στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης, τότε ξεκινάει το πραγματικό ξεφάντωμα. Αργότερα, οι περισσότεροι καταλήγουν να διασκεδάζουν σε μπαράκια και σοκάκια της Παλιάς Πόλης μέχρι το πρωί… Την επόμενη μέρα το πρωί ξεκινάει η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση στην οποία συμμετέχουν μικροί και μεγάλοι, περιπλανώμενοι στους δρόμους, χορεύοντας στους ρυθμούς της αποκριάτικης μουσικής, με μια πληθώρα χρωμάτων και ήχων. Η παρέλαση αυτή διοργανώνεται από συλλόγους που ξεκινούν από την είσοδο της πόλης και καταλήγουν στο παλιό γήπεδο του ΑΟ Ξάνθης. Σε κεντρική θέση βρίσκεται ο Βασιλιάς Καρνάβαλος και η Βασίλισσα του Καρναβαλιού. Φυσικά, δεν μπορεί να παραλειφθεί το παραδοσιακό έθιμο που περιλαμβάνει το «κάψιμο του Τζάρου». Ο Τζάρος ή Τζάρους είναι ουσιαστικά ένα υπερμέγεθες ανθρώπινο ομοίωμα τοποθετημένο πάνω σε έναν σωρό από πουρνάρια και πήρε το όνομά του από τον ήχο «τζ, τζ, τζ», που δημιουργούσε η καύση του θάμνου. Παλαιότερα την τελευταία Κυριακή πραγματοποιούνταν το κάψιμό του στο κέντρο αλάνας, πλατείας ή σε υψώματα για να μην αποκτήσουν οι κάτοικοι ψύλλους. Αυτό το έθιμο προήλθε από τους πρόσφυγες του Σαμακόβου της Ανατολικής Θράκης και αναπαρίσταται κάθε χρόνο στη γέφυρα του ποταμού Κόσυνθου.
Οι ορίζοντες του ξανθιώτικου Καρναβαλιού έχουν επεκταθεί και σε χώρες του εξωτερικού όπως τη Βουλγαρία, την Τουρκία και τη Ρουμανία. Διακρίνουμε ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον από αυτές τις χώρες διότι κάτοικοί τους επισκέπτονται την πόλη μας κάθε χρόνο και αρκετοί συμμετέχουν και στην παρέλαση. Μάλιστα, το Καρναβάλι αποτελεί αρωγό στην πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη της Ξάνθης και θεμελιώνεται στον τοπικό τουρισμό, ο οποίος έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια.
Η πρώτη φορά του 1966
Οι «Αποκριάτικες Θρακικές Γιορτές» πραγματοποιήθηκαν στην Ξάνθη για πρώτη φορά το 1966 με σκοπό την αναβίωση των ηθών και εθίμων της Θράκης και την προβολή του πλούσιου λαογραφικού της υλικού.
Ετσι, γεννήθηκε στην πόλη ο θεσμός, που συνεχίζεται και εξελίσσεται μέχρι και σήμερα. Το 1987 δίπλα στον τίτλο «Θρακικές Λαογραφικές Γιορτές», που είναι η επίσημη ονομασία του θεσμού (από το 1969), προστίθεται το «Ξανθιώτικο Καρναβάλι». Σε όλα αυτά τα χρόνια των «Θρακικών Λαογραφικών Γιορτών – Ξανθιώτικο Καρναβάλι» έγιναν πολλές, πάρα πολλές εκδηλώσεις, που κάθε χρόνο κρατούν περίπου δύο εβδομάδες.
