Δίπλα στο σχολείο μας βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Δημητρίου. Ολοι μας τον έχουμε επισκεφθεί κάποια στιγμή, ορισμένοι έχουμε παίξει στην αυλή του και ο ήχος της καμπάνας του πολλές φορές συντροφεύει το μάθημά μας. Αυτό που δεν γνωρίζουν οι περισσότεροι είναι ότι η εκκλησία αυτή είναι ένα ζωντανό «κομμάτι» της ιστορίας του Κιλκίς και των ανθρώπων που το κατοίκησαν.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή και ας επιστρέψουμε στο 1913, την περίοδο του Β’ Βαλκανικού Πολέμου. Την 21η Ιουνίου εκείνης της χρονιάς γράφτηκε μια από τις πιο σημαντικές σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η μάχη του Κιλκίς ήταν ένα πραγματικό έπος, που έκρινε σε μεγάλο βαθμό την έκβαση του πολέμου. Ο ελληνικός στρατός συνέχισε τη νικητήρια πορεία του, ελευθέρωσε το χωριό της Δοϊράνης (αυτό που πλέον είναι από την άλλη πλευρά των συνόρων και ονομάζεται Star Dojran), ενώ οι άνδρες του μπήκαν στις 26 Ιουνίου 1913 ως απελευθερωτές στην πόλη της Στρώμνιτσας (Strumica σήμερα, περίπου 35 χιλιόμετρα από τα ελληνοσκοπιανά σύνορα). Και κάπου εδώ η ιστορία υφαίνει τα νήματά της και ορίζει τις μοίρες των ανθρώπων.
Οι Ελληνες της όμορφης Στρώμνιτσας ήλπιζαν στην ενσωμάτωση της πόλης τους στο ελληνικό κράτος αλλά οι προσδοκίες τους διαψεύστηκαν. Εναν μήνα αργότερα, στις 28 Ιουλίου, οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσισαν στο Βουκουρέστι ότι η πόλη θα δοθεί στη Βουλγαρία. Ευκατάστατοι αστοί και έμποροι οι περισσότεροι, φόρτωσαν στα κάρα ό,τι μπορούσαν να κουβαλήσουν και πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς αφού πρώτα έκαψαν τα σπίτια και τα μαγαζιά τους. Το καραβάνι των προσφύγων εγκαταστάθηκε στο καμένο και ερειπωμένο Κιλκίς και εκεί, στα ερείπια αυτά, έχτισαν τη νέα τους ζωή.
Στο Κιλκίς βρήκαν τον μισοκατεστραμμένο Ναό του Αγίου Αθανασίου. Εκεί τοποθέτησαν την εικόνα του Αγίου Δημητρίου που έφεραν από τον ομώνυμο μητροπολιτικό ναό της πόλης τους – λίγα χρόνια αργότερα αυτός ο ναός θα μετονομαστεί σε Ναό Αγίου Δημητρίου. Η εικόνα βρίσκεται ακόμη εκεί, στα δεξιά της βλέπουμε την πόλη της Στρώμνιτσας και τη μητρόπολή της. Μάλιστα, έφεραν μαζί τους και άλλες εικόνες και κειμήλια. Είναι χαρακτηριστικό ότι εκείνη την πρώτη χρονιά της προσφυγιάς ο παλιός ναός χρησιμοποιήθηκε ως σχολείο. Εκεί έκαναν μάθημα οι νεαροί μαθητές ώσπου να επισκευαστεί το διπλανό παλιό βουλγαρικό δημοτικό σχολείο – όπου την επόμενη χρονιά λειτούργησε το «Ημιγυμνάσιο Κιλκίς», που αργότερα έγινε «Γυμνάσιο Κιλκίς», «Γυμνάσιο Θηλέων» και «2ο Γυμνάσιο Κιλκίς». Πρόκειται για το σημερινό «Λαογραφικό Μουσείο», ένα από τα ιστορικά κτίρια της πόλης μας.
Το 1926 ο Ναός του Αγίου Δημητρίου θα συνδεθεί με την ιστορία μιας άλλης ομάδας προσφύγων, των «Στενημαχητών». Η Στενήμαχος της Ανατολικής Ρωμυλίας είναι μια πόλη με ιστορία που ξεκινά από τον 5ο π.Χ. αιώνα. Σήμερα ονομάζεται Asenovgrant και βρίσκεται στη Νότια Βουλγαρία. Η «εύανδρος Στενήμαχος» ενσωματώθηκε στη Βουλγαρία το 1906, αλλά οι έλληνες κάτοικοί της επίσης προσδοκούσαν την ένωσή τους με την Ελλάδα. Οι τελευταίοι την εγκατέλειψαν το 1925 στα πλαίσια της Συνθήκης του Νεϊγύ – Πρωτόκολλο Πολίτη-Καλφώφ του 1924. Ετσι, 304 οικογένειες, συνολικά 1.233 Στενημαχίτες, εγκαταστάθηκαν γύρω από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, έδωσαν το όνομά τους στην περιοχή (Στενημαχίτικα) και έκαναν τον ναό κέντρο της θρησκευτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής τους ζωής.
Με ενέργειες των Στενημαχιτών το 1958 ξεκίνησε το χτίσιμο του νέου ναού καθώς ο παλιός βρισκόταν σε άθλια κατάσταση. Χρήματα πρόσφεραν στενημαχίτες ομογενείς, ο Κωνσταντίνος Ουτσκούνης και ο Μιχαήλ Ταμπάκης. Τα εγκαίνια έγιναν στις 25 Οκτωβρίου 1959.
Αυτή είναι η ιστορία του ναού που όλοι οι μαθητές του 2ου Γυμνασίου και του 2ου Λυκείου Κιλκίς νιώθουν ως δικό τους ναό. Ενας ναός που συνδέθηκε με τους πρώτους κατοίκους της πόλης μας, τις μνήμες και τα βιώματά τους και αφηγείται μια ιστορία ενδιαφέρουσα αλλά δυστυχώς άγνωστη στους περισσότερους.
Των Καλλιόπης Αλπανίδου, Μαρίνας Καρπούζη, Παντελή Παρλαλόγλου
