Ο νομός Κιλκίς είναι ένας ακριτικός νομός της Κεντρικής Μακεδονίας. Η φύση έχει προικίσει τον νομό πλουσιοπάροχα. Τα Χίλια Δέντρα, ένας πανέμορφος χώρος αναψυχής με βελανιδιές έως και 400 χρόνων με αξιόλογους χώρους διαμονής και εστίασης, το μοναδικό σπήλαιο, τα γαλαζοπράσινα νερά των λιμνών, τα ποικίλα μουσεία, ο Βοτανικός Κήπος και το ιστορικό κάστρο του παλαιού Γυναικοκάστρου προσφέρουν στον επισκέπτη διάφορες διαστάσεις αναψυχής, όπως την περιβαλλοντική, την ιστορική, την επιστημονική.
Σπήλαιο και Γυναικόκαστρο
Επίσης, το σπήλαιο Κιλκίς είναι από τα πιο αξιόλογα της Ελλάδας και βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου του Αγίου Γεωργίου. Ανακαλύφθηκε τυχαία το 1925 και η πρώτη χαρτογράφησή του έγινε το 1960. Διαθέτει διάκοσμο και πλήθος σταλακτιτών, σταλαγμιτών που του προσδίδουν ξεχωριστή ομορφιά. Επιπροσθέτως, παρουσιάζει και ιατρικό ενδιαφέρον, καθώς ενδείκνυται για τη θεραπεία χρόνιων ασθενειών του αναπνευστικού, όπως είναι το άσθμα, ενώ έχει δώσει καλά αποτελέσματα και στην αντιμετώπιση παιδικών δερματικών παθήσεων. Η επίσκεψη στο σπήλαιο συνδυάζεται ιδανικά με το παρακείμενο Μουσείο Παλαιοντολογίας
Φεύγοντας από το σπήλαιο και ταξιδεύοντας στο… παρελθόν, συναντάμε το Βυζαντινό κάστρο του Παλαιού Γυναικοκάστρου. Σημαντικά τμήματα του Βυζαντινού κάστρου διατηρούνται στο σημερινό Γυναικόκαστρο. Το κάστρο χτίστηκε κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα. Η περιοχή ονομάστηκε Γυναικόκαστρο γιατί το κάστρο ήταν τόσο καλά οχυρωμένο ώστε μπορούσαν να το υπερασπιστούν ακόμα και γυναίκες. Αξιόλογες είναι οι τετραήμερες εκδηλώσεις των Γυναικοκαστρείων.
Η λίμνη Δοϊράνη
Από τις πολλές λίμνες του νομού ξεχωρίζει η Δοϊράνη, μια από τις 56 λίμνες της Ελλάδας. Βρίσκεται βορειοδυτικά από την πόλη του Κιλκίς και αποτελεί φυσικό σύνορο της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ. Σήμερα, η λίμνη έχει έκταση περίπου 42.000 στέμματα. Από αυτά τα 28 ανήκουν στα Σκόπια και τα 14 στην Ελλάδα. Ο υγρότοπος, με την πολυμορφία της βλάστησης και τον πλούτο της πανίδας, συνδυάζεται με τα στοιχεία της πρόσφατης ιστορίας της περιοχής. Ολη η λίμνη βρίσκεται συγκεντρωμένη σε ένα μουσείο. Εκεί, μπορεί κανείς να δει βάρκες ψαρέματος και δίχτυα, εικόνες και πληροφορίες σχετικά με τα ζώα και τα φυτά. Η λίμνη δίνει καταφύγιο σε 36 σπάνια είδη πουλιών όπως η λαγγόνα και ο αργυροπελεκάνος. Ψάρια που ζουν ακόμα στη λίμνη είναι το γριβάδι, ο γουλιανός, το περκί, η τούρνα κ.ά. Αξιοσημείωτος είναι ο βιολογικός καθαρισμός του νερού της λίμνης από τα καλάμια. Το νερό εισέρχεται στη λίμνη μεταφέροντας ρύπους, άζωτο και φώσφορο. Από εκεί τα καλάμια απορροφούν τους ρύπους και τους διασπούν σε απλούστερες μορφές. Το άζωτο και ο φώσφορος γίνονται τροφή για το καλάμι. Τότε το οξυγόνο αποδεσμεύεται από τις ρίζες και εμπλουτίζει το νερό. Υστερα το οξυγόνο παράγεται στα φύλλα με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης και το νερό εξέρχεται πιο καθαρό!
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έχει παρατηρηθεί αλλαγή στη σύσταση του περιβάλλοντος της λίμνης. Τα τελευταία 20 χρόνια η στάθμη του νερού έχει πέσει. Ευτυχώς, όμως, η φύση έκανε και πάλι τα μαγικά της. Οι βροχές που έπεσαν τα τελευταία χρόνια έκαναν τη στάθμη της λίμνης να ανεβεί 1 μέτρο.
Η (γαλάζια) λίμνη Σκρα
Η επίσκεψη στη λίμνη Σκρα ξεκινά σαν μια απλή εκδρομή, κι όμως καταλήγει σε μια απολαυστική εμπειρία, που όλοι απολαμβάνουν. Το ταξίδι αυτό είναι αφιερωμένο σε όλους όσοι λατρεύουν τις ανοιξιάτικες εξορμήσεις.
Μόλις μια ώρα από την πόλη μας, η εξαιρετική ομορφιά του Πάικου και των καταρρακτών του Σκρα μας κάνουν να είμαστε περήφανοι για τον νομό μας. Θα χάσουν σίγουρα μια μοναδική εμπειρία όσοι από τους φυσιολάτρες δεν επισκεφθούν τους καταρράκτες του Σκρα. Αφού αφήσουμε το αυτοκίνητο, ξεκινά η μαγευτική διαδρομή. 146 πέτρινα σκαλοπάτια με πλούσια βλάστηση δεξιά και αριστερά οδηγούν σε ένα καταπράσινο ξέφωτο πλάι στο ρέμα του Κοτζά-Ντερέ ή αλλιώς Μέγα Ρέμα. Περνώντας το ξύλινο γεφυράκι και ακολουθώντας τη διαδρομή μέσα από το πυκνό δάσος, έχοντας ως οδηγό το στενό μονοπάτι, συναντάμε μικρούς αλλά εξίσου εντυπωσιακούς καταρράκτες. Παρ’ όλα αυτά είναι απίστευτο τι μπορεί να συναντήσει κανείς μετά από μόλις λίγα λεπτά πεζοπορίας.
Η γαλάζια λίμνη (κατά άλλους σμαραγδένια) οφείλει το χρώμα της στους απολιθωμένους οργανισμούς που υπάρχουν στο βάθος της. Είναι κρυμμένη καλά από τα πανύψηλα δέντρα που την περιβάλλουν και πανέμορφη μέσα από τα παγωμένα νερά του καταρράκτη που πέφτουν μέσα σε αυτή. Ολο αυτό δεν μπορεί παρά να προκαλέσει δέος και ενθουσιασμό σε όλους μας.
Η περιπλάνηση όμως δεν τελειώνει εδώ. Επειτα από λίγα λεπτά πεζοπορίας, αυτό που πραγματικά κόβει την ανάσα και είναι ο τελικός προορισμός, εμφανίζεται μπροστά μας: Οι καταρράκτες που πέφτουν από ύψος περίπου 6 μέτρων δημιουργούν έναν υπέροχο οπτικοακουστικό συνδυασμό. Ακριβώς πίσω από τους καταρράκτες βρίσκεται μια μικρή σπηλιά με λεπτούς σταλακτίτες να κρέμονται από την οροφή της. Η βλάστηση γύρω από τους καταρράκτες είναι μοναδική.
Οποιος σταθεί μπροστά τους μπορεί να χορτάσει όλες τις αισθήσεις του. Ηχοι, μυρωδιές και εικόνες μάς αποζημιώνουν για την επιλογή μας. Εδώ πλέον τελειώνει η διαδρομή και βρισκόμαστε μπροστά σε ένα μεγάλο δίλημμα… Να μείνουμε για πάντα σε αυτόν τον παράδεισο ή να πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής;
Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων
Μία περιήγηση στα μαγευτικά μέρη του νομού μας θα ήταν λειψή αν δεν περιλαμβάνει τον Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσσίων, έναν από τους νεότερους στην Ευρώπη. Σε απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων από την πόλη μας βρίσκεται κοντά στις πηγές του Γαλλικού ποταμού, στο χωριό Ποντοκερασιά. Ο Κήπος είναι σημαντικός προορισμός για τους φυσιολάτρες, αλλά η μεγάλη ποικιλία βαλκανικής χλωρίδας που περιλαμβάνει φέρνει στην περιοχή και πολλούς επιστήμονες. Ουσιαστικά, ο Κήπος των Κρουσσίων εφάπτεται στο κομμάτι της οροσειράς των Κρουσσίων που μπήκε στο δίκτυο «Φύση 2000» ως προστατευόμενη περιοχή με τη σύμβαση Ραμσάρ για την προστασία των υγροβιότοπων. Ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος άρχισε να παίρνει σχήμα τη δεκαετία του 1990 εκτεινόμενος σε 310 στρέμματα, με τη μισή περίπου έκταση να είναι καλυμμένη με δάσος (κυρίως με βελανιδιές) και την υπόλοιπη να φιλοξενεί τις συλλογές των ενδημικών φυτών, οι οποίες μάλιστα συνεχώς αυξάνονται.
Ονομάστηκε έτσι γιατί σε αυτόν τον ειδυλλιακό χώρο δημιουργήθηκαν οι συνθήκες για την ανάπτυξη, την ταξινόμηση και μελέτη φυτών που υπάρχουν μόνο στα Βαλκάνια. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών που υπάρχουν στις βαλκανικές χώρες.
Ο Κήπος περιλαμβάνει πολλά αυτοφυή φυτά (υπολογίζονται περίπου στα 700), αλλά ο επισκέπτης έχει πολλές ευκαιρίες αναζωογόνησης καθώς ο χώρος περιλαμβάνει επίσης τεχνητές λίμνες (για την ανάπτυξη των υδρόβιων φυτών), καταρράκτες, μονοπάτια, ρυάκια, παρατηρητήρια και λιβάδια.
Τα φυτά χωρίζονται ανά κατηγορίες, ανάλογα με το έδαφος στο οποίο ευδοκιμούν (π.χ. τα υγρόφιλα ή αυτά που μπορούν να ζήσουν σε πετρώδεις ή άγονες εκτάσεις), αλλά και ανάλογα με τη χρησιμότητα που έχουν για τον άνθρωπο, από τα καλλωπιστικά και τα οπωροφόρα έως αυτά που χρησιμοποιούνται στην παρασκευή φαρμάκων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το κομμάτι με τα κατ’ ευφημισμόν «αθώα φυτά», αφού περιλαμβάνει το μέρος της χλωρίδας που λόγω του δηλητηρίου που περιέχει δεν είναι βρώσιμο ούτε από φυτοφάγα ζώα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η πικροδάφνη και το κώνειο.
Αξίζει να αναφέρουμε, τέλος, ότι ο Κήπος Κρουσσίων είναι ένας από τους δέκα βοτανικούς κήπους που λειτουργούν στην Ελλάδα και είναι μέλος του Διεθνούς Δικτύου Βοτανικών Κήπων και του Δικτύου Ανταλλαγής Αυτοφυούς Γενετικού Υλικού.
Των Ευθυμίας Βασίλαρου, Αθανασίας Μυλωνά, Ελένης Κόνιαρη, Χρυσής Κουτσοκώστα, Μελίνας Μελάνι, Ιωάννας Μητρούλη
