Στις μέρες μας παρατηρείται στην ατμόσφαιρα των ελληνικών μεγαλουπόλεων αυξημένη συσσώρευση ατμοσφαιρικών ρύπων, γνωστή ως αιθαλομίχλη, λόγω της αυξημένης καύσης ξύλων που περιέχουν χρωστικές ουσίες ή βερνίκια.
Η αιθαλομίχλη είναι φαινόμενο που έχει ξεκινήσει τον τελευταίο καιρό, λόγω της οικονομικής κρίσης, και συγκεκριμένα λόγω της αυξημένης τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Η Ελληνική Εταιρεία Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας επισημαίνει ότι από τα ανωτέρω προκύπτουν άμεσα ζητήματα για την ποιότητα της υγείας των Ελλήνων.
Το πρόσφατο πρόβλημα της αιθαλομίχλης οφείλεται στην καύση ακατάλληλων στερεών καυσίμων (κυρίως ξύλου και κάρβουνου) σε τζάκια και παντός είδους σόμπες. Πρόκειται για ατμοσφαιρική ρύπανση – ένα μείγμα καπνού και ομίχλης στον αέρα (αποτελείται από σωματίδια αιθάλης, κοινώς καπνιάς, από τα οποία παίρνει και το όνομά της), καθώς και από το δηλητηριώδες αέριο διοξείδιο του θείου – που σε συνθήκες θερμοκρασιακής αναστροφής εμφανίζεται συχνότερα και η κατάσταση επιδεινώνεται.
Τα επικίνδυνα μικροσωματίδια
Στην προσπάθειά του ο κόσμος να βρει ακόμα πιο φθηνές λύσεις χρησιμοποιεί ξύλα που δεν είναι ενδεδειγμένα για καύσεις, όπως κομμάτια ξύλου από έπιπλα, κόντρα πλακέ κ.ά. Αυτά τα ξύλα όμως έχουν ως συστατικό καύσης τον άνθρακα, ο οποίος εκλύεται σε μικροσωματίδια τα οποία το ανώτερο αναπνευστικό – όπως η μύτη – δεν μπορεί να τα αποκλείσει. Είναι τόσο μικρά τα σωματίδια αυτά που μπορούν να φτάσουν πολύ χαμηλά στον πνεύμονα. Δεν μπορούμε να τα αποβάλουμε με τον βήχα και ως αποτέλεσμα δημιουργούνται προβλήματα στο αναπνευστικό.
Η αιθαλομίχλη είναι διαφορετική μορφή ρύπανσης απ’ ό,τι το φωτοχημικό νέφος, το οποίο έχει αιτίες τη ρύπανση από τις μηχανές εσωτερικής καύσης των τροχοφόρων οχημάτων και τις βιομηχανικές εκπομπές. Αν και στη σύγχρονη εποχή η ατμοσφαιρική ρύπανση εντός μεγαλουπόλεων είναι κυρίως το φωτοχημικό νέφος, σε περιοχές όπου γίνεται ακόμη καύση κάρβουνου και άλλων στερεών καυσίμων η κύρια μορφή ρύπανσης είναι η αιθαλομίχλη.
Οι χειρότερες ώρες
Σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων τις κρύες νύχτες με άπνοια έφτασαν σε πολύ υψηλά επίπεδα. Οι υψηλές συγκεντρώσεις παρατηρούνταν από τις 7 το βράδυ μέχρι και τις 3 το πρωί, με τη μέγιστη τιμή να καταγράφεται λίγο πριν από τα μεσάνυχτα. Η καύση ξύλων ήταν υπεύθυνη σχεδόν αποκλειστικά (άνω του 90% συνεισφορά) για τις υψηλές συγκεντρώσεις τις νυχτερινές ώρες. Τις νύχτες τα σωματίδια παγιδεύονται σε ένα στρώμα λίγων εκατοντάδων μέτρων πάνω από το έδαφος.
Τα σωματίδια από την καύση των ξύλων αποτελούνται κατά 80% από οργανικές ενώσεις, κατά 10% από στοιχειακό άνθρακα (μη καθαρό γραφίτη) και κατά 10% από ανόργανα άλατα (χλωριούχο κάλιο, θειικό κάλιο κ.λπ.). Με βάση το μέγεθός τους και τη χημική τους σύσταση, τα σωματίδια που παράγονται από την καύση του ξύλου φαίνεται να είναι το ίδιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία με τα σωματίδια από την κυκλοφορία των οχημάτων και τις άλλες πηγές καύσης.
Σύμφωνα με την Ενωση Ελλήνων Χημικών, «τα αιωρούμενα σωματίδια που παράγονται από αυτές τις καύσεις ανήκουν στην κατηγορία των αναπνεύσιμων σωματιδίων που μέσω της αναπνοής φτάνουν στους επιθηλιακούς ιστούς των πνευμόνων και μπορούν να συγκρατηθούν, μεταφέροντας τις επικίνδυνες ενώσεις».
Μακροχρόνια προβλήματα
Πέρα από τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, οι αυξημένες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων με ρυπογόνο οργανικό υλικό δυσχεραίνουν την αναπνευστική λειτουργία και προκαλούν μεγάλη επιβάρυνση σε ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες, όπως τα άτομα με αναπνευστικά προβλήματα, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι. Πέρα από την ενόχληση, την οσμή, τη δυσκολία οικιακών εργασιών, όπως π.χ. το άπλωμα των ρούχων, η επιβάρυνση του αναπνευστικού συστήματος των ευαίσθητων ομάδων του πληθυσμού είναι η σημαντικότερη και πιο επικίνδυνη επίδραση του φαινομένου. Επίσης δημιουργείται μια ανησυχία γιατί τα σωματίδια μπορούν να διεισδύσουν και στο εσωτερικό των σπιτιών, στα έπιπλα, στους τοίχους, με αποτέλεσμα να τα αναπνέουμε σε μεγάλη ποσότητα.
Μπορούν να προκαλέσουν καταστροφή στο ενδοθήλιο των αγγείων και να δημιουργήσουν μικροθρομβώσεις. Μπορεί να πυροδοτήσουν εγκεφαλικά επεισόδια, μέχρι και πνευμονικά οιδήματα σε ακραίες περιπτώσεις.
Η κοινωνική πλευρά
Ας αναφερθούμε όμως στο γιατί έχουμε αυτού του είδους την αιθαλομίχλη. Προφανώς η στροφή του κόσμου στα τζάκια για να ζεσταθεί δεν είναι κάποιου είδους μόδα ούτε και προέρχεται από το γούστο πολιτών που προτιμούν «ρομαντικά» δειλινά μπροστά στη θαλπωρή της φωτιάς στο σαλόνι του σπιτιού τους. Η στροφή στα τζάκια και συνεπακόλουθα η αιθαλομίχλη είναι σύμπτωμα της ενεργειακής φτώχειας που γνωρίζει έξαρση, αφενός λόγω της κρίσης και αφετέρου λόγω της ακαταλληλότητας των ελληνικών σπιτιών να προσφέρουν οικονομική θέρμανση. Επομένως, η Πολιτεία δεν πρέπει να είναι απούσα σε αυτό το επιβλαβές φαινόμενο, οφείλει να λειτουργήσει προληπτικά τόσο ενημερώνοντας για τις συνέπειες που έχει η αλόγιστη καύση ακατάλληλης ξυλείας όσο και με τη λήψη μέτρων για τον περιορισμό του φαινομένου.
Των Μαρίας Γιοβανούδη, Μανώλη Λαζαρίδη
