Συνέντευξη στους Σταματίνα Αθηναίου, Ματθαίο Ανδριώτη, Δημήτρη Ασημάκο, Γιώργο Γουδέλη, Θάλεια Δημήτρη, Βασίλη Κακαβάκη, Σπύρο Κατσαρό, Δημήτρη Νικόπουλο, Παναγιώτη Πλιάτσικα, Μαρίνα Βαγγαλάτη, Νεφέλη Πέττα, Αντυ Πλεύρη
Ο πρώτος κυβερνήτης του ελληνικού κράτους, γιος του Αντωνίου-Μαρία Καποδίστρια και της Διαμαντίνας Γονέμη, γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 10 Φεβρουαρίου 1776. Το επώνυμο της οικογένειας, η οποία καταγόταν από το ακρωτήριο Ιστρια της Αδριατικής (Capo d’Istria), ήταν Βιττόρι, αλλά όταν στα τέλη του 14ου αιώνα κατέφυγαν στην Κέρκυρα, έλαβαν το επώνυμο Καποδίστρια. Ο Ιωάννης ασχολήθηκε με την πολιτική ήδη από το 1801 ως μέλος της Ιονίου Πολιτείας, ενώ από το 1809 εντάχθηκε στη ρωσική διπλωματική υπηρεσία. Το 1827 η Γ’ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας τον εξέλεξε πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδας, θέση από την οποία ήρθε σε προστριβές με τους τοπικούς αξιωματούχους με αποτέλεσμα τη δολοφονία του στις 27 Σεπτεμβρίου 1831, στο Ναύπλιο.
Στο χωριό Ευροπούλοι, 5 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Κέρκυρας, βρίσκεται η εξοχική κατοικία της οικογένειας Καποδίστρια, η οποία έχει μετατραπεί σε μουσείο. Εκεί συναντήσαμε τη διευθύντρια-επιμελήτρια του μουσείου Ντάρια Κοσκόρου και είχαμε τη χαρά να συνομιλήσουμε μαζί της.
Κυρία Κοσκόρου, πείτε μας λίγα λόγια για τη σχέση του οικήματος που βρισκόμαστε σήμερα με την οικογένεια Καποδίστρια.
«O χώρος αυτός που στεγάζει το Μουσείο Καποδίστρια, του οποίου η πλήρης επωνυμία είναι Μουσείο Καποδίστρια – Κέντρο Καποδιστριακών Μελετών, είναι ένα ιστορικό κτήμα της οικογένειας Καποδίστρια. Ηταν γνωστό με την επωνυμία «Κουκουρίτσα» που στην κερκυραϊκή διάλεκτο σημαίνει λόφος περίβλεπτος, λόφος με θέα. Μέχρι στιγμής έχουμε βρει συμβόλαια τα οποία δείχνουν την ιδιοκτησία των Καποδίστρια εδώ από τα μέσα του 18ου αιώνα. Η προφορική παράδοση μέσα στους κόλπους της οικογένειας λέει ότι είναι περί τα 500 χρόνια η ιδιοκτησία εδώ. Εμείς επειδή θέλουμε να μιλάμε με πηγές αλλά δεν αναιρούμε και τις προφορικές μαρτυρίες, δηλώνουμε και τα δύο».
Πώς τελικά το οίκημα αυτό κατέληξε να γίνει μουσείο;
«Η Μαρία Καποδίστρια-Δεσύλλα, τελευταία κληρονόμος αυτού του κτήματος, λίγα χρόνια πριν φύγει από τη ζωή τον Δεκαπενταύγουστο του 1980 αποφασίζει ότι το κτήμα της Κουκουρίτσας, μαζί με οικογενειακά κειμήλια, θα τα δωρίσει σε τρία σωματεία της Κέρκυρας, την Αναγνωστική Εταιρεία, τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κερκύρας και την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών, με τον όρο να τα χρησιμοποιήσουν για να ιδρυθεί εδώ ένα μουσείο αφιερωμένο στον Καποδίστρια. Και τους αφήνει την ευχή να καταφέρουν να στεγάσουν εδώ το αρχείο Καποδίστρια έτσι ώστε «οι ιστοριοδίφες και οι μελετητές», όπως λέει η ίδια, να μπορέσουν να αντλήσουν πληροφορίες για τον Καποδίστρια και την εποχή του. Το μουσείο ιδρύθηκε πολύ γρήγορα μετά τον θάνατο της, δηλαδή το 1981. Και μέσα στη δεκαετία του 2010 καταφέραμε να φτιάξουμε το ψηφιακό αρχείο Ιωάννη Καποδίστρια και να εκπληρωθεί η ευχή της».
Ο ίδιος ο Ιωάννης Καποδίστριας πέρασε κάποιο μέρος της ζωής του στη συγκεκριμένη οικία;
«Το 1797, όταν γυρίζει από τις σπουδές του στην Πάντοβα της Ιταλίας, περίπου στα 21 του, είναι η χρονιά της κατάργησης της Βενετικής Δημοκρατίας που καταλαμβάνεται από τα γαλλικά στρατεύματα. Και έτσι έρχονται στην Κέρκυρα οι Γάλλοι, οι οποίοι εφαρμόζουν ένα είδος διακυβέρνησης εμπνευσμένης από τη γαλλική επανάσταση και τα αιτήματά της για την κατάργηση των προνομίων των ευγενών, που όμως έρχεται σε σύγκρουση με την παλιότερη διοίκηση, στην οποία ο πατέρας του Καποδίστρια συμμετείχε, και μάλιστα ήταν επικεφαλής της συντηρητικής παράταξης. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η οικογένεια να φύγει από την πόλη, που είναι το διοικητικό κέντρο των Γάλλων, και εγκαθίσταται εδώ. Ο Καποδίστριας όταν φεύγουν οι Γάλλοι είναι γύρω στα 23-24. Για εκείνη λοιπόν την περίοδο, ο Καποδίστριας βρίσκεται με την οικογένειά του στην Κουκουρίτσα».
Και η προσωπικότητά του;
«Από όσα περιγράφουν οι σύγχρονοί του, φαίνεται να ήταν ένας άνθρωπος αρκετά λιτός και καθόλου ματαιόδοξος. Βλέπουμε από τις επιστολές του ότι μετράει την κάθε του δαπάνη για να μην είναι σπάταλος. Τον περιγράφουν επίσης ως έναν πολύ ευγενή και πράο άνθρωπο, που θεωρούσε ότι η συμμετοχή στα κοινά και σε θέσεις που βάζουν τις βάσεις για τη διαμόρφωση της ζωής ανθρώπων και κοινωνιών πρέπει να έχει έναν γνώμονα: τη δικαιοσύνη. Εγώ βλέπω έναν άνθρωπο ο οποίος έχει μία μαγική ισορροπία, να είναι συνάμα οραματιστής και πραγματιστής. Αυτό εμένα με εντυπωσιάζει. Μονίμως κινείται πάνω στο όραμα της ελευθερίας των Ελλήνων και των Επτανησίων, χωρίς όμως να θέτει ως στόχο την κατάρριψη της μοναρχίας. Αναγνωρίζοντας παρ’ όλα αυτά ότι κάποια αιτήματα έχουν κερδηθεί, έχουν απλωθεί μέσα στις κοινωνίες και το μπουκάλι αυτό δεν κλείνει. Γι’ αυτό προσπαθεί να βρει την καλύτερη συνταγή για να προσφέρει μια σταθερότητα στη ζωή των ανθρώπων, να μην υπάρχουν εντάσεις και πόλεμοι. Είναι ένας πολύ σύγχρονος άνθρωπος, ανοιχτός στα αιτήματα, αλλά χωρίς να είναι ανατρεπτικός. Είναι ένας καθαρός διπλωμάτης. Πραγματιστής, αλλά με όραμα».
Υπάρχουν άγνωστες πληροφορίες για τη ζωή του που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
«Κατά τη γνώμη μου, υπάρχει ένα παράδοξο στην περίπτωση Καποδίστρια. Για εμάς τους Ελληνες είναι ένας πολύ γνώριμος και συγχρόνως ένας άγνωστος άνθρωπος. Διότι ο Καποδίστριας έδρασε σε διαφορετικούς τόπους και επηρέασε πολύ διαφορετικές περιοχές. Κάποιος λοιπόν ο οποίος θα μπορούσε να μας φωτίσει άγνωστες πτυχές του Ιωάννη Καποδίστρια θα έπρεπε να ψάξει σε αρχεία στην Κέρκυρα, στη Λευκάδα, στην Ιταλία, στη Βιέννη, στη Ρωσία, στο Βουκουρέστι, στη Γαλλία, για να κεντήσει τη διαδρομή του. Και οι εποχές δεν έχουν μέχρι στιγμής βοηθήσει, όλες αυτές οι χώρες άλλαξαν σύνορα, άλλαξαν καθεστώτα, πολιτεύματα. Οπότε νομίζω ότι τώρα στη δική σας γενιά φτάσαμε πλέον σε μια εποχή που μπορεί κάποιος να δει τον Καποδίστρια ως έναν Ευρωπαίο, να παρακολουθήσει τη διαδρομή του που είναι διασκορπισμένη σε αρχεία σε όλη την Ευρώπη και να μας δώσει άγνωστες πληροφορίες. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κάτι πιο γοητευτικό από το να πάει κάποιος και να ενώσει όλη αυτή την πορεία».
Ας πούμε τώρα λίγα λόγια για εσάς. Ποια είναι τα συναισθήματά σας σχετικά με τη συγγένειά σας με τον Ιωάννη Καποδίστρια;
«Τα συναισθήματά μου είναι ποικίλα. Δεν τον γνώρισα ποτέ, οπότε είναι σαν πνεύμα πάντα. Καθώς μεγαλώνω καταλαβαίνω αυτό που αισθανόταν η προγιαγιά μου, η Μαρία Καποδίστρια-Δεσύλλα. Οτι έχουμε μια ηθική ευθύνη για τη μνήμη και την παρακαταθήκη αυτού του ανθρώπου. Δεν ακουμπάει μόνο στην οικογένειά του αυτή η ευθύνη, αλλά στην οικογένειά του ακουμπάει με έναν πιο ιδιαίτερο τρόπο. Και είναι καλό να αναλαμβάνει ο καθένας την ευθύνη του. Πρέπει όμως να βρεις μια ισορροπία, γιατί η παρακαταθήκη που αφήνει ο Καποδίστριας θα μπορούσε να είναι ένα πολύ μεγάλο βάρος. Είναι καλό να τον χρησιμοποιείς σαν σύμβουλο, σαν οδηγό».
Ενα κίνητρο για τους νέους για να επισκεφθούν τον χώρο;
«Οταν κάποιος φτάνει στο Μουσείο Καποδίστρια δεν αισθάνεται ότι συναντά ένα μουσείο που του λέει: «Θα σου πω εγώ την ιστορία». Είναι ένα μουσείο που λέει: «Ελα να σου δείξω, έλα να τα πούμε». Είναι νομίζω ένας πολύ πιο φιλικός τρόπος συνάντησης. Και προσπαθούμε μέσα από τις παράλληλες δράσεις, το θερινό σινεμά, διάφορα εκπαιδευτικά στον κήπο, το web app κ.λπ., να συζητήσουμε με τη νέα γενιά και να δείξουμε ότι μπορεί να μιλάμε για ιστορία, αλλά η ιστορία δεν είναι αναγκαστικά χρονοντούλαπο. Πάμε να γνωρίσουμε τη ζωή ενός ανθρώπου. Αυτός έστησε έτσι τη δική του ζωή. Εσύ πώς θα χτίσεις τη δική σου;».
