Στην Κεφαλλονιά τα πανηγύρια είναι αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης των κατοίκων και της λαϊκής κουλτούρας. Η αθρόα συμμετοχή του κόσμου σε αυτά αποδεικνύει την σπουδαιότητά τους και τη δημιουργική συνεχή σύνδεση του χθες με το σήμερα. Για τα παραπάνω απευθυνθήκαμε στη Βαρβάρα Κοσμάτου, απόφοιτο του Τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτορα στον χώρο της Λαογραφίας-Ανθρωπολογίας Χορού για να αναζητήσουμε ρίζες και ιστορική εξέλιξη.
Οπως μας θυμίζει η ίδια, η Κεφαλλονιά έχει πολλούς και γνωστούς χορούς. Τον Μπάλο, τον Διβαράτικο, τον Μέρμηγκα, τον Μανέτα, τον Πυλαρινό, τον Συρτό, τις Γύρες και άλλους. Από περιοχή σε περιοχή, ωστόσο, οι χοροί αυτοί διαφοροποιούνται, π.χ. Μπάλος Θηνιάτικος, Μπάλος Πυλαρινός, Μπάλος Παλικής… Παρατηρούμε επίσης ότι ένα τραγούδι μπορεί να αντιστοιχεί σε έναν χορό, ο οποίος όμως μπορεί να χορευτεί και με τη συνοδεία άλλου τραγουδιού.
Το αντιφωνικό τραγούδι
Στα πανηγύρια δεν υπήρχαν πάντοτε μουσικά όργανα, κυρίως δε τα παλιότερα χρόνια. Οι καλλιτέχνες τραγουδούσαν αντιφωνικά, ένας τραγουδούσε και οι υπόλοιποι επαναλάμβαναν ό,τι έλεγε, με αποτέλεσμα το γλέντι να μη σταματά παρόλο που δεν υπήρχαν μουσικά όργανα. Αργότερα προστέθηκε η κιθάρα, το ασκορτσάμπουνο, η φλογέρα και το βιολί. Ωστόσο, οτιδήποτε στον κεφαλλονίτικο χορό συνδέεται με το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον, ενώ τίποτα δεν είναι τυχαίο. Ο πρωτοχορευτής έκανε έναν εσωτερικό κύκλο μόνος κοιτάζοντας τους χορευτές για καθαρά επικοινωνιακό χαιρετισμό. Το πρώτο ζευγάρι του χορού, σίγουρα έχει προσωπικό χαρακτήρα και όχι οπωσδήποτε ερωτικό. Για παράδειγμα, ο χορός ενός άνδρα με άνδρα αποτελούσε δείγμα δυναμισμού. Τα πανηγύρια συνδέονται απόλυτα με την κοινότητα, προερχόμενα από την κοινότητα για την κοινότητα έχοντας ως σκοπό την ενδυνάμωση κυρίως των κοινοτικών σχέσεων, δίνοντας την ευκαιρία στους συγχωριανούς να επαναπροσδιορίσουν τις σχέσεις τους.
Στις μέρες μας εκτός από τα θρησκευτικά πανηγύρια πραγματοποιούνται και άλλα, με οικονομικό για παράδειγμα χαρακτήρα. Ακόμη και αυτό το είδος του πανηγυριού όμως εξυπηρετεί και πάλι την κοινότητα αφού τα έσοδα χρησιοποιούνται για δράσεις των ίδιων των μελών της, οι οποίες απευθύνονται τελικά στο ευρύτερο κοινό της περιοχής εξάγοντας πολιτισμό. Οι χοροί εξακολουθούν να χορεύονται και σήμερα παρόλο που αντικατοπτρίζουν συνήθειες και βιώματα μιας άλλης εποχής διότι, όπως εξηγούν οι μελετητές, η παράδοση είναι ζωντανή και όχι μουσειακό αντικείμενο. Η παράδοση εξελίσσεται, οι χοροί χορεύονται και με διαφορετικά βήματα, με διαφορετικό τρόπο αλλά πάντοτε, και τότε και τώρα, οι χοροί χτίζουν δυνατές διαπροσωπικές κοινοτικές σχέσεις.
Πάντως και σήμερα, οι νέοι τιμούν τα πανηγύρια, γεμίζουν τις πίστες, διασκεδάζουν και χαίρονται γιατί η παράδοση δεν είναι στατική, αγκαλιάζει το σήμερα και τη νέα γενιά. Η εξέλιξη της παράδοσης είναι μια συναρπαστική διεργασία και εκφράζεται από τους νέους της εποχής μας.
Η κυρία Κοσμάτου επισημαίνει πως υπάρχουν υπέροχα κεφαλλονίτικα τραγούδια που χάθηκαν στον χρόνο, όπως τα Ελιάτικα (τραγούδια της δουλειάς) για τόνωση από την κούραση, επίσης τα Καρναβαλιάτικα. Κατά τη διάρκεια ενός χορού μάλιστα, γίνονταν διάλογοι και ανταλλάσσονταν ρίμες αλλά υπήρχε και τραγουδιστική σάτιρα, κάτι που δυνάμωνε τις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων. Τα πανηγύρια ήταν και είναι έκφραση χαράς των ανθρώπων και ανάγκης για επικοινωνία. Αξίζουν να στηρίζονται από τις τοπικές κοινωνίες, τους πολιτιστικούς συλλόγους αλλά πάνω απ’ όλα από τους εθελοντές κάθε περιοχής που με αγάπη στα ήθη και έθιμα εργάζονται για την οργάνωσή τους.
«Το Λανί», ένα κτήμα γεμάτο αστρονομία και φιλοσοφία
Πώς ένας συνταξιούχος εκπαιδευτικός συνεχίζει να διδάσκει
Είναι γνωστό ότι το νησί μας φημίζεται για τα αξιοθέατά της και τις παραλίες της, αλλά όχι για τους επιστημονικούς της χώρους. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αξίζουν εξίσου – ίσως και παραπάνω – την προσοχή μας. Πρόσφατα, επισκεφθήκαμε τον εκπαιδευτικό χώρο «Το Λανί», ο οποίος αποτέλεσε τροφή για σκέψη και προβληματισμό. Ετσι, αποφασίσαμε να μοιραστούμε και να καταγράψουμε την εμπειρία μας. Από την πρώτη κιόλας ματιά, μπορεί κανείς να εντοπίσει ξύλινες πινακίδες με διαχρονικά ρητά και επιστημονικούς τύπους που εισήγαγαν νέα δεδομένα και οδήγησαν στις επιστημονικές γνώσεις που κατέχουμε σήμερα.
Καλύπτει ένα εντυπωσιακό, τεράστιο εύρος επιστημονικών κλάδων, από γεωγραφία και φυσική έως αστροφυσική και κβαντομηχανική. Από μαθηματικά έως φιλοσοφία και ιστορία. Ομως, δεν πρόκειται μόνο για τους παραδοσιακούς τρόπους μάθησης, δηλαδή γραπτά κείμενα και απλές εικόνες, αλλά αξιοποιούνται και κάθε λογής τρόποι διαδραστικής εκπαίδευσης. Αναπαραστάσεις πλανητών από μακέτες, ανάγλυφοι χάρτες στο έδαφος με ακριβείς υπολογισμούς της κλίμακας και των αποστάσεων, προσομοίωση της απόστασης Γης – Σελήνης με τη μέθοδο του Αρίσταρχου, ηλιακό ρολόι, αγάλματα με ρήσεις του Αριστοτέλη, του Πλάτωνα, του Πυθαγόρα κ.ά., ακόμα και ορυκτοί λίθοι από όλο τον κόσμο.
Ο κ. Διονύσης Πετεινάτος, συνταξιούχος εκπαιδευτικός, εμπνεύστηκε από τους διάφορους τομείς της επιστήμης και υλοποίησε με αξιόλογες και ακριβείς κατασκευές την ανάγκη του να μοιραστεί με τους μαθητές και τους θιασώτες των επιστημών πληροφορίες και γνώσεις, με την ελπίδα να αποτελέσουν κίνητρο για τη συστηματικότερη ενασχόληση και μελέτη των προαναφερόμενων επιστημών. Ο ίδιος μας κατεύθυνε και μας περιήγησε σε όλη την έκταση των εκθεμάτων, απαντώντας σε όλες μας τις ερωτήσεις. Ο υπαίθριος αυτός χώρος, με ελεύθερη πρόσβαση, αποτελεί αξιόλογη πρόταση για εκπαιδευτικές επισκέψεις.
