Τον Θανάση Φωκά τον συναντήσαμε από κοντά τον περασμένο Απρίλιο (όπως και άλλα σχολεία της Κεφαλλονιάς) όταν μας επισκέφθηκε για να μοιραστεί σκέψεις του μαζί μας καθώς και εμπειρίες του από τη διαδρομή του στον χώρο των επιστημών. Και τι σκέψεις ήταν αυτές… Τον παροτρύναμε να μας μιλήσει για τα επιτεύγματα και την αφοσίωσή του στα Μαθηματικά και τις άλλες επιστήμες.
Είναι μέλος του κολεγίου Clare Hall, στο Cambridge, το οποίο προσφάτως ανακοίνωσε τα ακόλουθα: «Στον κατάλογο των διαπρεπέστερων μαθηματικών του κόσμου, με βάση τον αντίκτυπο των ερευνητικών τους εργασιών (και συγκεκριμένα του λεγομένου h-index), o καθηγητής Αθανάσιος Φωκάς κατατάχθηκε πρώτος μεταξύ όλων των μαθηματικών που υπηρετούν ή έχουν υπηρετήσει στα δύο τμήματα του Πανεπιστήμιου του Cambridge που ασχολούνται με τα Μαθηματικά, δηλαδή του Τμήματος Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Θεωρητικής Φυσικής, στο οποίο ανήκει ο καθηγητής Φωκάς, και του Τμήματος Αγνών Μαθηματικών και Θεωρητικής Στατιστικής».
Το ερευνητικό έργο του καλύπτει ένα αξιοσημείωτα ευρύ φάσμα περιοχών των Μαθηματικών, της Φυσικής, της Ιατρικής και της Βιολογίας. Επίσης έχει δημοσιεύσει εργασίες που αφορούν τη Φιλοσοφία και τις Τέχνες.
Εχετε επισκεφθεί πολλά μέρη του κόσμου και είστε στο κέντρο ερευνητικών προκλήσεων – δημιουργός, συνδημιουργός, αποδέκτης, αλλά και παρατηρητής. Πώς σας φαίνεται η ενασχόληση του νησιού με την επιστήμη; Την Κεφαλλονιά επισκέπτονται αρκετοί σπουδαίοι επιστήμονες. Πιστεύετε θα μπορούσαν αυτοί να βοηθήσουν στη «διαφήμιση» της επιστήμης και, αν ναι, με ποιους τρόπους;
«Η Κεφαλλονιά έχει μεγάλη παράδοση στην Ιατρική, στη Νομική, στα Γράμματα, στις Τέχνες, στα Μαθηματικά και στις Επιστήμες. Για παράδειγμα, ο Νικόλαος Αλιβιζάτος, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Παρισίων, έγινε καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου διετέλεσε και πρύτανης, και μαζί με τον ιατρό αδελφό του Ανδρέα ίδρυσαν το 1903 την περίφημη Πολυκλινική Αθηνών. Ο Μαρίνος Μεταξάς, πρωτοπόρος ψυχίατρος με σπουδές στη Γερμανία, ήταν διευθυντής του Βέγειου Ψυχιατρείου, με μεγάλη προσφορά στην Κεφαλλονιά και στην Ελλάδα γενικότερα. Σαν παράδειγμα νομικού, καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος του εισαγγελέα Παύλου Δελαπόρτα στην περίφημη δίκη Λαμπράκη (παρόλο που η κινηματογραφική ταινία «Ζ» λανθασμένα αποθεώνει τον ανακριτή αυτής της υποθέσεως). Στα Μαθηματικά, έχουν εκλεγεί έξι μαθηματικοί στην Ιστορία της Ακαδημίας, τρεις από την Κωνσταντινούπολη και τρεις από την Κεφαλλονιά (ο Παναγιώτης Ζερβός, ο Οθων Πυλαρινός και εγώ). Στην Ακαδημία Αθηνών, κατά την ίδια περίοδο, ήταν τακτικά μέλη ο περίφημος αρχαιολόγος Σπυρίδων Μαρινάτος, ο σπουδαίος βυζαντινολόγος Διονύσιος Ζακυθηνός και ο Πυλαρινός. Παρεμπιπτόντως, και οι τρεις ήταν από το ίδιο Γυμνάσιο στο Ληξούρι με δάσκαλο τον Γεώργιο Δελαπόρτα, πατέρα του εισαγγελέα. Στις Τέχνες αρκεί να αναφερθεί ο μέγιστος γλύπτης Γεράσιμος Σκλάβος. Νομίζω ότι αντιλαμβάνεσθε το επίπεδο των κεφαλλονιτών προγόνων μας χωρίς να χρειάζεται να αναφέρω περισσότερα παραδείγματα. Αυτή η υπέροχη παράδοση μας δημιουργεί ηθική υποχρέωση να στοχεύουμε προς την αριστεία».
Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι σύγχρονοι κεφαλλήνες διανοούμενοι;
«Ισως θα πρέπει να θεσμοθετηθεί μια σειρά ομιλιών από επιφανείς Κεφαλλήνες στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου που να απευθύνονται σε όλους τους μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων του Λυκείου. Για παράδειγμα, συχνά επισκέπτονται τα σπίτια τους στο Κάστρο δύο επιφανείς επίτιμοι καθηγητές της Νομικής, ο ευρυμαθής Αναστάσιος Ιωάννης Μεταξάς, πρόεδρος της «Ιονικής Ακαδημίας 1808″, και ο πολυγραφότατος Δημήτρης Τραυλός. Αυτοί και πολλοί άλλοι μπορούν πολλά να προσφέρουν στη νέα γενιά».
Ποιο θεωρείται πως είναι το μεγαλύτερό σας κατόρθωμα στην προσωπική και επαγγελματική ζωή σας;
«Στην προσωπική μου ζωή, μετά τη γνωριμία μου με τη Ρεγγίνα, η ζωή μου στηρίζεται σε δύο πυλώνες: παθολογική προσήλωση στην αλήθεια (χωρίς κανέναν συμβιβασμό) και στην αρχή του δικαίου. Στην επαγγελματική μου ζωή, η εισαγωγή της Μεθόδου Φωκά και η πρόσφατη λύση ενός από τα σημαντικότερα προβλήματα στην ιστορία των Μαθηματικών. Επίσης, η συγγραφή μιας Τριλογίας, η οποία συνδυάζει Μαθηματικά, Φυσική, τις Επιστήμες του Μηχανικού, Βιολογία, Νευροεπιστήμες, Ιατρική, Φιλοσοφία, Ζωγραφική και Μουσική. Ο πρώτος τόμος αυτής της τριλογίας, «Μονοπάτια Κατανόησης», κυκλοφόρησε το 2023».
Πώς θα περιγράφατε τη ζωή σας;
«Σε μεγάλο βαθμό ασκητική. Οπως η ζωή του μακαριστού αδελφού μου ήταν αφιερωμένη στη φιλανθρωπία και στον Θεό, έτσι και η δική μου ζωή είναι αφιερωμένη στη Ρεγγίνα, στα παιδιά μου, και στην Επιστήμη. Αυτή η πλήρης αφοσίωση απαιτεί συγκεκριμένο τρόπο ζωής. Για παράδειγμα, αποφεύγω ανούσιες δημόσιες σχέσεις και γνωριμίες. Οπως ο Γεράσιμος δεν πήγε ποτέ στην πλατεία, έτσι και εγώ δεν πήγα ποτέ για καφέ. Προσφάτως, όταν βρισκόμουν με τη Ρεγγίνα και τις δυο μας κόρες στην Κίμωλο για έναν γάμο, έστειλα ένα μήνυμα στον στενό μου φίλο Ευάγγελο Αγγελάκο, ότι «ανυπομονώ να επιστρέψω στην ασκητική μου ζωή». Αυτός μου απάντησε, «ασκητική ζωή ίσον πλήρης ζωή». Νομίζω ότι έχει δίκιο».
Εχετε ένα κόλπο που χρησιμοποιείτε σε πράξεις ή στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
«Οχι. Εξάλλου, σε αντίθεση με αυτό που νομίζει ο πολύ κόσμος, η τέχνη ενός μαθηματικού δεν είναι να κάνει υπολογισμούς, αλλά να βρίσκει τρόπους να αποφεύγει υπολογισμούς. Οσο πιο εφευρετικός είναι ένας μαθηματικός τόσο περισσότερο «κομψά» είναι τα μαθηματικά του αποτελέσματα και τόσο λιγότερες οι απαιτήσεις για πολυσέλιδους υπολογισμούς».
Ισχύει αυτό που λένε ότι «αυτός το έχει με τα Μαθηματικά (παλιότερα – αυτός τα παίρνει τα γράμματα)» ή αν θέλει κάποιος πολύ και δουλέψει πολύ μπορεί να γίνει καλύτερος;
«Τα Μαθηματικά στηρίζονται στην αφαίρεση και στη γενίκευση. Κατά συνέπεια άτομα με έμφυτη ικανότητα σε αυτές τις δύο βασικές εγκεφαλικές ικανότητες, ίσως έχουν κάποια «κλίση» στα Μαθηματικά. Χωρίς αμφιβολία όμως καθοριστική είναι η επίδραση του δασκάλου. Ανεξάρτητα από οποιαδήποτε κλίση, τίποτε σημαντικό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς σκληρή εργασία».
Ποιος είναι
Αποφοίτησε πρώτος από την Αεροναυπηγική του Imperial College και μετά απέκτησε διδακτορικό στα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά από το κορυφαίο Πανεπιστήμιο Caltech. Παρόλο που αποφοίτησε μεταξύ των πρώτων από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Miami, και αφού άρχισε ειδικότητα στο Πανεπιστήμιο Stanford, αποφάσισε να επιστρέψει στα Μαθηματικά. Το 1995 ανέλαβε την έδρα των Εφαρμοσμένων Μαθηματικών του Imperial College και το 2002 την έδρα Μη Γραμμικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Cambridge.
Το 2000 τιμήθηκε με το βραβείο Naylor, που είναι το πιο σημαντικό βραβείο για τα Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και τη Μαθηματική Φυσική στο Ηνωμένο Βασίλειο. Εχει βραβευθεί με το Αριστείο της Ακαδημίας Αθηνών, με το Αριστείο του Ιδρύματος Μποδοσάκη και έχει παρασημοφορηθεί από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Προσφάτως του απονεμήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Επιστημών το Μετάλλιο Πασκάλ στα Μαθηματικά.
Το 2004 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (είναι ο πρώτος κάτοχος έδρας Εφαρμοσμένων Μαθηματικών). Είναι επίσης μέλος και των τριών Ακαδημιών της Ευρώπης, δηλαδή της Academia Europaea, της European Academy of Sciences και της European Academy of Sciences and Arts. Είναι επίτιμο μέλος της Παγκόσμιας Ακαδημίας Επιστημών καθώς και ιδρυτικό μέλος της Ιονικής Ακαδημίας. Είναι εταίρος του Ιδρύματος Guggenheim, του American Institute of Biomedical Engineering, της Αμερικανικής Μαθηματικής Εταιρείας και της Εταιρείας Τεχνητής Νοημοσύνης. Εχει ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτορας οκτώ πανεπιστημίων καθώς και Πρέσβης του Ελληνισμού.
