Συνέντευξη στους Καλλιόπη Χαλκιά, Σοφία Κρητικού, Χάτι Σάλλια, Μαρσέλντα Χύσα, Μαρία Κοκκίνου, Νίκο Παπανικολάου, Αρτεμη Ρόκου, Πάολα Μπούνα, Πωλίνα Σουμέικο, Αγγελο Μπακία, Σταυρούλα Πρωτοψάλτη, Νικήτα Ζερβό, Μάνο Μελά, Ιούλιο Διάκο, Αγγελική Καγιά, Δημήτρη Μέρμηγκα

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) είναι πλέον μέρος της ζωής μας. Τα συστήματά της, η δύναμή της, αλλά και οι προβληματισμοί που έφερε μαζί της. Ενας εξ αυτών οι παρενέργειες που μπορεί να έχει στις σύγχρονες κοινωνίες. Ερευνες στο εξωτερικό έχουν δείξει ότι η νοημοσύνη των ανθρώπων έχει περιοριστεί κατά περίπου 10% τα τελευταία χρόνια και από την έναρξη της χρήσης των σύγχρονων μορφών υπολογιστικών συστημάτων. Ποιες είναι οι προβλέψεις για το μέλλον; Στις απορίες μας σχετικά με τα παραπάνω απάντησε ο πρώην διευθυντής του Κέντρου Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Λουδοβίκος Τουρατζίδης.

Πότε εμφανίστηκε ο όρος «Τεχνητή Νοημοσύνη»; Μπορούμε να υπολογίσουμε τα κέρδη από τη δημιουργία και χρήση των συστημάτων της;

«Η Τεχνητή Νοημοσύνη, ως ιδέα, αναφέρθηκε αρχικά από τον Αλαν Τούρινγκ το 1950, όταν οραματίστηκε τη δυνατότητα δημιουργίας μηχανών ικανών να σκέφτονται όπως ο άνθρωπος. Ο όρος «Τεχνητή Νοημοσύνη» (Artificial Intelligence) καθιερώθηκε το 1956 από τον Τζον Μακάρθι κατά τη διάρκεια του Dartmouth Conference. Η ανάπτυξή της χρειάστηκε δεκαετίες έρευνας και επενδύσεων με πολύ εντυπωσιακά επιτεύγματα την τελευταία δεκαετία. Ενδεικτικά, το κόστος της ανάπτυξης της ΤΝ ποικίλλει ανάλογα με την εφαρμογή, με επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων να έχουν διατεθεί από κυβερνήσεις και ιδιωτικές εταιρείες. Τα κέρδη από τη χρήση της ΤΝ είναι σημαντικά, κυρίως λόγω της αύξησης της αποδοτικότητας και της μείωσης του κόστους σε πολλούς τομείς, από τη βιομηχανία μέχρι την υγειονομική περίθαλψη».

Ποιος ήταν ο αρχικός σκοπός της Τεχνητής Νοημοσύνης; Και τελικά, μήπως τη χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή χωρίς να το γνωρίζουμε;

«Η ΤΝ αρχικά αναπτύχθηκε για να επιλύει πολύπλοκα προβλήματα, να αυτοματοποιεί διαδικασίες και να μιμείται την ανθρώπινη σκέψη. Σήμερα, οι εφαρμογές της έχουν διευρυνθεί, περιλαμβάνοντας από την ανάλυση δεδομένων έως την αυτόματη οδήγηση και την προσωποποιημένη ιατρική. Χρησιμοποιούμε την ΤΝ καθημερινά, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούμε: αλγόριθμοι στις μηχανές αναζήτησης των φυλλομετρητών σας (browers), κοινωνικά δίκτυα, προτάσεις περιεχομένου μουσικής ή βίντεο, ψηφιακοί βοηθοί με χρήση φυσικής γλώσσας, διάφοροι πλοηγοί όπως οι Google maps».

Μπορεί να πάρει τη θέση των εκπαιδευτικών; Θα μπορούσε να αναπτύξει η ΤΝ συναισθήματα όπως εκείνα του ανθρώπου;

«Η ανάπτυξη της ΤΝ θεωρείται ευεργετική σε πολλούς τομείς, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση, η βιομηχανία και οι υπηρεσίες. Εκτιμάται ότι στα επόμενα πέντε χρόνια το παγκόσμιο κέρδος από την ΤΝ θα φτάσει σε περίπου 15 τρισεκατομμύρια δολάρια. Στην εκπαίδευση η ΤΝ δεν προβλέπεται να μπορεί να αντικαταστήσει πλήρως τους εκπαιδευτικούς στα επόμενα δέκα χρόνια, αλλά μπορεί να βοηθήσει στην εξατομίκευση της διδασκαλίας και στην παροχή σημαντικής υποστήριξης στους μαθητές και στις μαθήτριες.

Η ΤΝ μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας, όπως η απώλεια της ιδιωτικότητας, η παραπληροφόρηση, η καταπάτηση δικαιωμάτων, η αύξηση των ανισοτήτων, η εξάρτηση από την τεχνολογία και η αύξηση της ανεργίας λόγω της αυτοματοποίησης. Πράγματι, υπάρχει ανησυχία ότι η ΤΝ θα αντικαταστήσει σημαντικό ποσοστό ανθρώπων στην αγορά εργασίας. Εκτιμάται ότι σε πέντε έως δέκα χρόνια η αντικατάσταση του προσωπικού στην αγορά εργασίας ίσως φτάσει έως το 30%. Εξαρτάται από την ταχύτητα εφαρμογής της ΤΝ σε κάθε χώρα. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, είναι πιθανό να δημιουργήσει νέες δουλειές σε τομείς που δεν υπήρχαν πριν.

Αν και η ΤΝ, όπως τη γνωρίζουμε τώρα, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως συνέχεια ή παραλλαγή του ανθρώπινου είδους, ενδέχεται να αναπτύξει συναισθήματα, αλλά προς το παρόν αυτό είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Ως σήμερα μπορεί απλά να προσομοιώνει ανθρώπινα συναισθήματα».

Αφού τη φτιάξαμε, τώρα μπορούμε να την καταργήσουμε;

«Η κατάργηση της ΤΝ δεν είναι ρεαλιστική, δεδομένων των σημαντικών πλεονεκτημάτων της, του ανταγωνισμού των μεγάλων κρατών καθώς και της κυριαρχίας των γιγαντιαίων επιχειρήσεων. Ωστόσο, τα κράτη, συνεργατικά, μπορούν να πάρουν μέτρα για την προστασία των ατομικών ελευθεριών και της προσωπικότητας του ατόμου. Αυτά περιλαμβάνουν τη θέσπιση κανονισμών για την προστασία των δεδομένων, την επιβολή διαφάνειας στους αλγορίθμους, τη δημιουργία μηχανισμών ελέγχου και λογοδοσίας, καθώς και Παγκόσμιου Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Μέχρι τώρα μόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έκανε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση».

Μαθητές επιφυλακτικοί αλλά με το… ChatGPT ανά χείρας

Μεγάλη μερίδα των μαθητών στη σημερινή εποχή κάνει συνειδητή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης, είτε αυτή σχετίζεται με την προσωπική είτε με τη σχολική τους ζωή. Τα αποτελέσματα της μικρής μας έρευνας φανερώνουν ότι μεγάλο ποσοστό των μαθητών και μαθητριών είναι έστω και λίγο ενημερωμένοι όχι μόνο ως προς την ύπαρξη της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) αλλά και ως προς τις εφαρμογές της. Οι μαθητές και μαθήτριες φαίνεται ότι κρατούν επιφυλακτική στάση απέναντι στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις της ΤΝ, με τους μισούς από αυτούς να πιστεύουν ότι η ΤΝ θα έχει αρνητική επίδραση στην εξέλιξη του βίου τους (προσωπική ζωή, εργασία και ψυχική υγεία) στο μέλλον. Σχετικά με τις επιπτώσεις της ως προς την παραπληροφόρηση και τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, οι μαθητές και μαθήτριες συμφωνούν στην πλειοψηφία τους ότι η ΤΝ συμβάλλει στη διόγκωση των φαινομένων αυτών.

Σημειώνεται ότι το ένα πέμπτο των μαθητών και μαθητριών που ανταποκρίθηκαν στο ερωτηματολόγιο στέκονται επιφυλακτικοί απέναντι στην ΤΝ, με συνέπεια να ισχυρίζονται ότι δεν τη χρησιμοποιούν στην καθημερινή τους ζωή και επιπλέον δεν θα παρότρυναν τη χρήση της σε συμμαθητές ή συμμαθήτριές τους. Το ίδιο ποσοστό των μαθητών πιστεύει ότι η σχολική του ζωή δεν επηρεάζεται θετικά από τη νέα αυτή τεχνολογία. Στον αντίποδα βρίσκεται μόλις το ένα δέκατο των ερωτηθέντων, οι οποίοι κρίνουν ως πάρα πολύ θετική την επίδραση της ΤΝ στους παραπάνω τομείς.

«Βοηθός» στα μαθήματα

Ενδιαφέρον παρατηρείται επίσης και στις απαντήσεις των μαθητών σχετικά με την ποιότητα της χρήσης των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης. Συγκεκριμένα, το ένα πέμπτο του δείγματος χρησιμοποιεί άκριτα την ΤΝ και ισόποσο ποσοστό έχει υψηλό αίσθημα αυτοπεποίθησης σχετικά με τις εργασίες του σχολείου έχοντας ως βοηθό εφαρμογές ΤΝ! Η πλειοψηφία των μαθητών, η οποία κάνει άμεση χρήση της τεχνολογίας ChatGPT, πιστεύει στη θετική επίδρασή της στις μαθητικές επιδόσεις της. Περίπου το 70% των μαθητών και μαθητριών παρατηρήθηκε ότι χρησιμοποιούν πιο συνειδητά την Τεχνητή Νοημοσύνη, με τους μισούς από αυτούς να τη χρησιμοποιούν για την αναζήτηση χρήσιμων πληροφοριών, ενώ το υπόλοιπο 30% θεωρεί ότι η ΤΝ αποτελεί έναν βασικό βοηθό που μπορεί να καθοδηγήσει στα διάφορα μαθήματα.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των μαθητών θεωρεί θετική τη χρήση ΤΝ στο σχολείο και ότι θα προτιμούσε να έχει περισσότερη εκπαίδευση πάνω στις εφαρμογές της από το σχολείο. Αρα, παρά τους δισταγμούς και τις αμφισβητήσεις σημαντικής μερίδας μαθητών/-τριών πάνω στις τρέχουσες τεχνολογικές εξελίξεις της ΤΝ, η μαθητική κοινότητα της Καρπάθου είναι θετική στο να εμπλακεί σε αυτές μέσα από την ασφάλεια που παρέχουν το ίδιο το σχολείο και οι λειτουργοί του.