«Θεέ μου, τη δεύτερη φορά που θα ‘ρθω για να ζήσω, πάλι στη Φιλοσοφική θα πάω να φοιτήσω» λέει χαριτολογώντας σήμερα ο oμότιμος καθηγητής Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, που πέρασε από τα θρανία του Γενικού Λυκείου Απερίου και στη συνέχεια δίδαξε τις επόμενες γενιές.
«Η Κάρπαθος είναι το λαογραφικότερο νησί της Δωδεκανήσου και έχει πλουσιότατη σχετική βιβλιογραφία» μας λέει ο κ. Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης.
Τι θυμόσαστε από το Γενικό Λύκειο Απερίου Καρπάθου;
«Το ενιαίο εξατάξιο Γυμνάσιο, και μετέπειτα Λύκειο Απερίου, είναι για μένα πηγή συγκινητικών εντυπώσεων. Στα σχολεία αυτά, τέσσερα μαθητικά χρόνια στο Γυμνάσιο και τα δύο τελευταία στο νεοϊδρυθέν Λύκειο, πήρα γερές βάσεις στα διάφορα μαθήματα και κυρίως στα φιλολογικά. Μικρό μαθητούδι, θυμάμαι, με ξυπνούσε η αείμνηστη μητέρα μου, για να προλάβω, βαθιά χαράματα, το λεωφορείο της Χατζειρήνης που περνούσε από το χωριό μου, τις Μενετές, με προορισμό το Απέρι».
Ποιοι εκπαιδευτικοί δίδασκαν εκεί;
«Η εκπαίδευση στο νησί σμιλεύτηκε από φωτισμένους δασκάλους, όπως ο Παναγιώτης Χρυσοχέρης, στον οποίο οφείλουμε την ίδρυση γυμνασιακών τάξεων, προάγγελων του Γυμνασίου-Λυκείου Καρπάθου, ο διακεκριμένος φιλόλογος Ιωάννης Σκαρδάσης, ο σπουδαίος καθηγητής φιλολογίας Αριστοτέλης Σταυράκης, στον οποίο οφείλουμε τη διοικητική, επιστημονική και ουσιαστική ίδρυση του Σχολείου, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1946. Η φήμη τους είχε φθάσει έως εμάς, τότε, νέους μαθητές.
Στρέφω τη σκέψη μου στους καθηγητές Γεώργιο Χαλκιά, Εμμανουήλ Κιαπόκα, Κωνσταντίνο Μηνά, Κωνσταντίνο Θαλασσινό, Νικήτα Νικητιάδη, Μιχαήλ Τσαγγάρη, Σταμάτη Καπετανάκη, Ανδρέα Κατσάνη, Αντώνη Μαστρογιάννη, Ηλία Ζερβουδάκη, που έχουν φύγει από τη ζωή. Και βέβαια δεν ξεχνώ τον εν ζωή εξαίρετο καθηγητή και λυκειάρχη Θεοχάρη Χαροκόπο, τον οποίο συνάντησα και ως συνάδελφο αργότερα στο Λύκειο. Ολοι άξιοι δάσκαλοι με σημαντική προσφορά».
Μια ιδιαίτερη ανάμνησή σας από την εποχή των μαθητικών σας χρόνων;
«Θυμάμαι πάντοτε το πρώτο μου ταξίδι στην Αθήνα, το 1956, όπου επισκεφθήκαμε, με τους γονείς μου, τους θείους μου στην Ανω Κυψέλη. Ημουν τότε μαθητής του Δημοτικού Σχολείου, αλλά η θεία μου στο ψιλικατζίδικο που είχε, πωλούσε και αθηναϊκό Τύπο, και μου έφερνε όλες τις εφημερίδες κάθε πρωί στο κρεβάτι μου. Ετσι έμαθα να διαβάζω από τότε εφημερίδες. Αργότερα, μαθητής του Γυμνασίου Απερίου, σκέφτηκα να εκδώσω μια χειρόγραφη εφημερίδα με ειδήσεις από το χωριό μου, την «Φωνή των Μενετών» (7/1/1962 – 2/3/1963, 61 φύλλα). Αντέγραφα με καρμπόν το πρώτο χειρόγραφο τετρασέλιδο φύλλο και την έδινα στους συγγενείς. Τα θέματα της χειρόγραφης αυτής εφημερίδας ήταν π.χ. το μάζεμα της ελιάς και άλλες γεωργικές εργασίες, η ύδρευση στο χωριό, οι τιμές των τροφίμων, και άλλες γενικότερες ειδήσεις που διάβαζα στις αθηναϊκές εφημερίδες, όπως η άφιξη στην Αθήνα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, η άφιξη του Προέδρου της Αμερικής Λίντον Τζόνσον, κ.ά.».
Και μια ανάμνηση από την περίοδο που ήσασταν καθηγητής στο Λύκειο Απερίου;
«Με βάση τα βιώματά μου στο νησί, αλλά και τα μαθήματά μου στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, κυρίως τα λαογραφικά του σοφού δασκάλου Δημητρίου Λουκάτου, πρότεινα στον τότε διευθυντή του Γυμνασίου, τον Μιχαήλ Τσαγγάρη, να κάνουμε μια Μικρή Λαογραφική Συλλογή. Θυμάμαι με πόση ευχαρίστηση αποδέχθηκε την πρόταση αυτή. Μαθητές και μαθήτριες των τελευταίων τάξεων ανταποκρίθηκαν στην παράκλησή μου και έφεραν τοπικά λαογραφικά αντικείμενα από τα χωριά τους. Και οι ίδιοι καμάρωναν για το μικρό μας λαογραφικό εκθετήριο. Χαίρομαι που υπάρχει ακόμα η Συλλογή αυτή, την οποία μπορείτε να εμπλουτίσετε κι εσείς περισσότερο».
Ποιοι σημαντικοί άνθρωποι αποφοίτησαν από το σχολείο;
«Το σχολείο έχει παράδοση ως προς την πανεπιστημιακή διαδρομή πολλών αποφοίτων του. Δίδαξα για χρόνια στα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Αθηνών, και αφυπηρέτησα ως ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλλοι πρωτοβάθμιοι τακτικοί καθηγητές σε διάφορα Πανεπιστήμια της χώρας είναι η Ζωή Σαμαρά, ο Νίκος Κόνσολας, ο Κωνσταντίνος Μηνάς, ο Εμμανουήλ Σακέλλης, ο Στέφανος Μανιάς, ο Ιωάννης Κανάκης, ο Νικήτας Πολεμικός, ο Εμμανουήλ Γεργατσούλης. Επίσης, ο Εμμανουήλ Μ. Μελάς, ο οποίος και αφυπηρέτησε ως αναπληρωτής καθηγητής της Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Τέλος, απεφοίτησαν ποιητές και ποιήτριες, όπως η Ζωή Σαμαρά, η Εύη Μελά-Αλεξιάδη, ο Βασίλης Γεργατσούλης, ο Γιώργος Ζωγραφίδης, ο Ευάγγελος Ρουσσάκης, ο Σταύρος Χανιώτης, ο Ιωάννης Μηνατσής καθώς επίσης και η θεατρική συγγραφέας Πόπη Χιωτάκη-Σκευοφύλακα».
Πώς πιστεύετε ότι θα ήταν η ζωή σας εάν δεν ήσασταν καθηγητής Λαογραφίας;
«Του δασκάλου το επάγγελμα μου άρεσε από μικρό παιδί. Χωρίς μακρηγορίες, απαντώ με μια φράση που ανέφερα στην αντιφώνησή μου, παραφράζοντας το γνωστό τραγούδι του Στέλιου Καζαντζίδη, όταν με τίμησε για το συνολικό μου έργο στην Εκπαίδευση η Πανελλήνια Ενωση Φιλολόγων, την 1η Φεβρουαρίου 2024, στην ιστορική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός. «Θεέ μου, τη δεύτερη φορά που θα ‘ρθω για να ζήσω, πάλι στη Φιλοσοφική θα πάω να φοιτήσω»».
Κλείνοντας, θα θέλατε να μας πείτε λίγα λαογραφικά λόγια για την Κάρπαθο;
«Η Κάρπαθος είναι το λαογραφικότερο νησί της Δωδεκανήσου και έχει πλουσιότατη σχετική βιβλιογραφία. Ιδίως η πασίγνωστη Ολυμπος, η λαογραφική πρωτεύουσα της Καρπάθου, όπως τη χαρακτήρισα, με τις εντυπωσιακές φορεσιές των γυναικών, τα πλούσια ήθη και έθιμά της, και το δωρικό γλωσσικό της ιδίωμα. Ομως, και τα άλλα χωριά της Καρπάθου έχουν επίσης σημαντική λαϊκή παράδοση, μια ζώσα λαογραφία, θα έλεγα, κυρίως σε πανηγύρια, σε άλλες εθιμικές εκδηλώσεις (παραδοσιακό γλέντι, έθιμα του κύκλου της ζωής, ονομαστικές εορτές κ.ά.)».
