Ξυπνήσαμε και αντικρίσαμε τον κόσμο μας συντρίμμια. Για δεύτερη φορά μέσα σε τρία χρόνια, αναπάντεχα, η πόλη μας, η Καρδίτσα, δέχτηκε επίθεση από έναν εχθρό, απειλητικό όσο ποτέ άλλοτε. Η κλιματική αλλαγή φόρεσε τη μάσκα του «Daniel» και ήρθε να μας υπενθυμίσει πως οι πράξεις μας έχουν συνέπειες. Η κλιματική κρίση έρχεται ως επακόλουθο του φαινομένου του θερμοκηπίου, κατά το οποίο η υπέρυθρη ακτινοβολία της Γης απορροφάται από αέρια της ατμόσφαιρας, με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Οι επιπτώσεις είναι σφοδρές και αυταπόδεικτες.

Το γεγονός ότι οι επιπτώσεις της εκτείνονται σε παγκόσμιο εύρος φανερώνει ότι αργά ή γρήγορα ο άνθρωπος θα είναι ανήμπορος να ελέγξει και να μετριάσει τις συνέπειές της. Η υγεία του ανθρώπου απειλείται εξαιτίας των επικίνδυνων αερίων μονοξειδίου του άνθρακα και διοξειδίου του θείου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα, αλλά και λόγω του γεγονότος ότι αρχαίοι ιοί, που έχουν εγκλωβιστεί στους παγετώνες της Αρκτικής, ίσως κάποια μέρα απελευθερωθούν καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία της Γης, εξαπολύοντας μια νέα μεγάλη επιδημία. Επιπρόσθετα, οι ραγδαίες αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες συνεπάγονται ερημοποίηση και ακαλλιέργητες εκτάσεις, δημιουργούν εξαντλητικές συνθήκες διαβίωσης για τα ζώα και συμβάλλουν στη μείωση της ζωικής και φυτικής παραγωγής.

Σε διαρκή κίνδυνο και η Ελλάδα

Παρόμοια είναι και η κατάσταση στην Ελλάδα. Πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές που οφείλονται στις ραγδαίες μεταβολές του κλίματος εκδηλώνονται όλο και συχνότερα, προκαλώντας οικολογική καταστροφή και απειλώντας τη βιοποικιλότητα. Σε ό,τι αφορά την περιοχή μας, τη Θεσσαλία, η λίμνη Κάρλα υπερχείλισε και προκαλεί σήμερα πολυάριθμα ζητήματα, όπως την εισχώρηση του θαλάσσιου μετώπου στον ευρύτερο χώρο, την ξήρανση των πηγών, την αδυναμία υδροδότησης των κατοικημένων περιοχών, την αποψίλωση της χλωρίδας και τη μείωση της πανίδας. Πρόσφατα, ο «Daniel» άφησε πίσω του μια σειρά ζημιών που δύσκολα αποκαθίστανται, όπως κατεστραμμένο αγροτικό εξοπλισμό, που περιορίζει σημαντικά την αγροτική παραγωγή, ενώ ταυτόχρονα η καταστροφή του ζωικού κεφαλαίου αποτελεί πλήγμα για την παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων. Οι συνθήκες, αυτές, συνετέλεσαν στις ελλείψεις προϊόντων και στις αυξήσεις τιμών σε ήδη επιβαρυμένα βασικά καταναλωτικά αγαθά. Παράλληλα, η απελευθέρωση τοξικών φαρμάκων, μολυσμένων αποβλήτων και νεκρών ζώων, που ακολούθησαν την πλημμύρα, κρίνουν την ακεραιότητα του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα επισφαλή.

Οπως μαρτυρούν τα γεγονότα που ζήσαμε πρόσφατα στη χώρα μας, συνηθισμένο φαινόμενο, πλέον, είναι η εμφάνιση καταστροφικών πυρκαγιών. Οι πυρκαγιές καταστρέφουν τα δάση και τη βλάστηση, καθιστώντας τα οικοσυστήματα ευάλωτα σε πλημμύρες. Παράλληλα, διαβρώνουν το έδαφος, με αποτέλεσμα να υπάρχει αδυναμία απορρόφησης των νερών της βροχής, αυξάνοντας και πάλι τον κίνδυνο πλημμύρας. Μια φωτιά καταστρέφει τα καταφύγια και την τροφή των ζώων, επιφέροντας δραματική μεταβολή του βιολογικού τους περιβάλλοντος. Ανάλογα με τις ικανότητες του κάθε είδους, είτε αφανίζεται είτε προσαρμόζεται σε ένα άλλο οικοσύστημα.

Απειλή και για την ψυχή

Βέβαια, τα τελευταία μόλις χρόνια άρχισαν να γίνονται αντιληπτοί οι κίνδυνοι που μπορεί να επιφέρει η αλλαγή του κλίματος και στην ψυχολογία του ανθρώπου. Πολλοί συμπολίτες μας ταλανίζονται από διάφορα ψυχολογικά τραύματα, καθώς έχουν βιώσει τη φρίκη σφοδρών μετεωρολογικών μεταβολών και τα επακόλουθά τους. Η κατάσταση δυσχεραίνει όταν το τραύμα προέρχεται από απώλεια αγαπημένων προσώπων. Παράλληλα, πρόσθετο άγχος δημιουργούν η ανησυχία για την επανάληψη των τραγικών εμπειριών καθώς και η αβεβαιότητα σχετικά με τους μελλοντικούς κινδύνους που μπορεί να προκύψουν και που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε εσωτερική μετανάστευση ή απώλεια της εργασίας και του εισοδήματος.

Από την οπτική γωνία μιας δεκαπεντάχρονης έφηβης, που τον Σεπτέμβριο του 2023 βίωσε την πλημμύρα «Daniel» και όλη την καταστροφή, την απόγνωση και την απελπισία που συνοδεύει μια τέτοια τραγωδία για τη ζωή όχι μόνο των κοντινών της προσώπων αλλά και της κωμόπολής της που πνίγηκε στο χάος και βρισκόταν στο έλεος της κυριαρχίας του άφθονου νερού, μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει ένα και μόνο πράγμα: Πως η κλιματική αλλαγή είναι εδώ! Σε όποια θέση και να βρίσκεσαι, τα συναισθήματα και οι σκέψεις είναι οι ίδια: Είσαι αντιμέτωπος με την εκδίκηση της φύσης, η οποία σου αρπάζει βίαια ό,τι έχεις και δεν έχεις. Την επόμενη μέρα, όμως, που θα ξυπνήσεις – αν είσαι τυχερός – θα συλλογιστείς: Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά, ποιος φταίει για τις καταστροφές και γιατί πρέπει να είμαι εγώ αυτός που βρίσκεται στη δεινή θέση να τις αντιμετωπίζει; Η απάντηση είναι απλή, δύσκολα όμως αντιληπτή σε όλο της το βάθος. Γιατί η κλιματική αλλαγή είναι εδώ.

Ανάγκη λήψης αποφάσεων

Ωστόσο, όσο και αν απελπιζόμαστε για την τρέχουσα κατάσταση, τίποτα δεν θα αλλάξει αν δεν ληφθούν οι κατάλληλες αποφάσεις. Επιβάλλεται η συνεργασία της επιστήμης με την πολιτική, ώστε με την καθοδήγηση των ειδικών να οριστούν ομόφωνα τα ενδεδειγμένα μέτρα που θα πρέπει να εφαρμοστούν για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε ατομικό επίπεδο, η κινητοποίηση είναι επιτακτική και φέρει άμεσα αποτελέσματα. Τέλος, ιδιαίτερη αναφορά οφείλει να γίνει στη βελτίωση των γεωργικών πρακτικών, στην ανάσχεση της αποδάσωσης, στη δημιουργία πόλεων με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο σε ένα καλύτερο αύριο. Εξάλλου, όλοι σε αυτό δεν ελπίζουμε;