Μαθητές και μαθήτριες πηγαινοέρχονται αναστατωμένοι στο προαύλιο κρατώντας ένα βιβλίο, άλλοι συνομιλούν κλίνοντας στον μέλλοντα ρήματα της αρχαίας ελληνικής, άλλοι, κρατώντας το βιβλίο ανοιχτό πάνω στο στήθος τους, μονολογούν και κάπου-κάπου χτυπούν με το χέρι το κεφάλι εκστομίζοντας άκομψες φράσεις… Τι παρουσιάζουν οι παραπάνω σκηνές; Κωμική παντομίμα; Νούμερα στο τσίρκο; Οχι, βέβαια. Είναι συμμαθητές και συμμαθήτριες που πρόκειται να γράψουν διαγώνισμα. Παιδιά γεμάτα άγχος!
Τα δύο είδη άγχους
Υπάρχουν δύο είδη άγχους. Το πρώτο, το θετικό, είναι αυτό που μας κρατάει σε εγρήγορση και μας βοηθάει να ανασυγκροτούμε τις δυνάμεις μας κάθε φορά που παρουσιάζεται ένα θέμα ή μια δυσκολία. Αν θέλουμε να δώσουμε ένα παράδειγμα, το εποικοδομητικό μαθητικό άγχος είναι αυτό που κινητοποιεί τους μαθητές ώστε να μελετήσουν περισσότερο και σε βάθος το αντικείμενο γνώσης τους για να ανταποκριθούν σε αυτό με επιτυχία. Οι μαθητές που διακατέχονται από το θετικό άγχος αυξάνουν τις ώρες μελέτης τους με αποτέλεσμα να πετυχαίνουν πιο υψηλές επιδόσεις στα μαθήματα. Ωστόσο, υπάρχει και το αρνητικό άγχος. Αυτό χαρακτηρίζεται από αγωνία, αναστάτωση και υψηλούς καρδιακούς παλμούς. Τα χέρια ιδρώνουν, έρχεται ο πανικός και αυτό μας καθιστά ανίκανους να κάνουμε οποιαδήποτε δραστηριότητα. Ας μεταφέρουμε το αρνητικό άγχος στη σχολική ζωή με ένα παράδειγμα. Οι μαθητές συχνά στο ενδεχόμενο μιας γραπτής ή ακόμα και προφορικής εξέτασης (ειδικά όταν συνοδεύονται από μεγάλη πίεση και εξεταστέα ύλη) αγχώνονται. Ετσι, μαραίνεται η φαντασία τους και συγχρόνως δεν μπορούν να αρθρώσουν λόγο, ούτε να εκφράσουν γραπτά τις σκέψεις τους.
Τι δείχνουν τα αποτελέσματα
Τα παραπάνω επιβεβαιώνει έρευνα που διεξήχθη στο 1ο Γυμνάσιο Χαλκίδας και σε αυτήν έλαβαν μέρος μαθητές και από τις τρεις τάξεις. Τα αποτελέσματά της είναι αποκαλυπτικά:
- Η πλειονότητα των μαθητών απάντησε πως το σχολικό περιβάλλον αποτελεί πηγή άγχους. Επίσης οι περισσότεροι μαθητές εξέφρασαν την άποψη πως τα διαγωνίσματα τους κάνουν να τρέμουν και θεωρούν τη Φυσική και τη Χημεία τα πιο δύσκολα μαθήματα.
- Πολλοί μαθητές παραπονέθηκαν σχετικά με τον φόρτο εργασίας που επιβάλλει το σχολείο και έτσι δεν έχουν χρόνο για να ασχοληθούν με κάτι που τους ευχαριστεί.
- Στην ερώτηση «πώς εκδηλώνεται το άγχος τους», ένα μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων απάντησε ότι έχουν νεύρα, παθαίνουν κρίσεις πανικού και δεν μπορούν να συγκεντρωθούν, ενώ πολλοί υποφέρουν από πονόκοιλο. Η δυσκολία στην αναπνοή, το μούδιασμα των χεριών, η αϋπνία, η ανορεξία και η υπερκατανάλωση τροφής ήταν μερικές ακόμη από τις απαντήσεις που πήραμε.
- Εντυπωσιακό είναι ότι στην ερώτηση «τι θα ήθελαν να αλλάξει στο εκπαιδευτικό σύστημα», οι περισσότεροι πρότειναν να μειωθεί ο αριθμός των διαγωνισμάτων και ο φόρτος εργασίας για το σπίτι, ενώ αρκετοί θα ήθελαν να μπει ένα τέλος στην αποστήθιση και να εκσυγχρονιστούν τα προγράμματα σπουδών.
- Μήπως να μιλήσουμε;
Από τα παραπάνω είναι εμφανές ότι οι μαθητές περνούν τα σχολικά τους χρόνια κατά ένα μεγάλο ποσοστό με κυρίαρχα συναισθήματα το άγχος και την αγωνία στη σχολική καθημερινότητά τους. Πιθανά αυτός είναι ένας κύριος λόγος που πολλές φορές τα παιδιά εκδηλώνουν αρνητική στάση απέναντι στο σχολείο με διάφορους τρόπους: δεν πειθαρχούν σε κανόνες, καταστρέφουν πράγματα ή συμπεριφέρονται βίαια κ.λπ. Η παιδαγωγική προσέγγιση των σχολείων μας, οι – από έδρας – παραδόσεις, τα συνεχή τεστ και η αυξημένη ύλη, αντί της συνεργατικής παιδαγωγικής, των προγραμμάτων έρευνας και των αξιολογήσεων βάσει μιας συνολικής αντίληψης της προσωπικότητας του κάθε μαθητή, αποτελούν πιθανά οπισθοδρομικές μεθόδους.
Μήπως όσοι έχουν την αρμοδιότητα να αποφασίζουν για την εκπαίδευση θα έπρεπε να συζητήσουν σοβαρά και με τον μαθητικό πληθυσμό που ζει και αναπνέει μέσα στους τοίχους των σχολικών αιθουσών πέντε μέρες την εβδομάδα, επτά ώρες την ημέρα για δέκα από τους δώδεκα μήνες του έτους;
