Συνέντευξη στις Ελισάβετ Μπιθυμήτρη, Ειρήνη Πιτσίνη, Μαρίνα Δεμερούτη
«Σας δίνουμε ένα δύσκολα προσπελάσιμο μέλλον και γι’ αυτό πιστεύω ότι εσείς, για να το κάνετε βιώσιμο, θα αναγκαστείτε να το φτιάξετε» λέει στην κουβέντα μας η ποιήτρια Μαρία Κουλούρη. Μιλάει για την ποίηση, τη φιλαναγνωσία, τη σχέση της με τη φύση και μας θυμίζει ότι «η ποίηση πριν μπει σε κάποιο βιβλίο είναι εκεί έξω…».
Ποια ανάμνηση από την παιδική σας ηλικία εδώ στη Χαλκίδα είναι η πιο έντονη;
«Θυμάμαι αρκετά έντονα τις αλάνες γύρω από το σπίτι που μεγάλωσα. Την άνοιξη γέμιζαν με πανύψηλες και πυκνές μαργαρίτες, μου άρεσε να κρύβομαι εκεί ανάμεσα και να φτιάχνω ιστορίες με το μυαλό μου. Θυμάμαι, όμως, και την ημέρα της κηδείας του Γιάννη Σκαρίμπα. Βγήκα στην αυλή και είδα κάποιους άνδρες να ασβεστώνουν τα πεζοδρόμια και να κρεμάνε γιρλάντες με την ελληνική σημαία στους στύλους. Εκείνη την ημέρα έμαθα και τη λέξη «πομπή». Ακουσα τους γονείς μου να λένε ότι θα περνούσε η πομπή του κυρ Γιάννη και γι’ αυτό γίνονταν οι ετοιμασίες».
Τι σκεφτόσασταν για το σχολείο όταν ήσασταν μαθήτρια και τι σκέφτεστε τώρα;
«Δεν υπήρξα ποτέ αυτό που λέγεται «καλή μαθήτρια». Δεν είναι ότι δεν μου άρεσε να διαβάζω ή ότι δεν με ενδιέφερε να είμαι συνεπής. Η απόδοσή μου στα μαθήματα είχε να κάνει με το ενδιαφέρον που μου προκαλούσε η εκάστοτε μαθησιακή διαδικασία. Αν, δηλαδή, ένα μάθημα γινόταν με τρόπο δημιουργικό κέντριζε το ενδιαφέρον μου. Τότε λειτουργούσα έτσι λόγω ενστίκτου, σήμερα θα έλεγα ότι στη μέχρι τώρα πορεία μου έχω εμπεδώσει πως καμιά μαθησιακή διαδικασία δεν μπορεί να είναι επιτυχημένη αν γίνεται με τρόπο στείρο. Η γνώση αφομοιώνεται μέσω της εμπειρίας.
Σίγουρα η λειτουργία του σχολείου έχει αλλάξει πολύ από τα χρόνια που ήμουν εγώ μαθήτρια. Οι εκπαιδευτικοί έχουν ευρύτερη εκπαίδευση πια και αυτό τους επιτρέπει να βλέπουν την εργασία τους πιο σφαιρικά. Οταν τη βλέπουν και πιο δημιουργικά είναι ακόμα καλύτερα».
Τι μας προσφέρει η ποίηση, γενικότερα η λογοτεχνία; Γιατί να διαβάζουμε; Γνωρίζουμε από την ίδια μας την εμπειρία ότι λίγοι είναι οι έφηβοι μαθητές και μαθήτριες που διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία. Είμαστε κολλημένοι οι περισσότεροι στο κινητό μας. Υπάρχει άραγε τρόπος να αγαπήσουμε την ανάγνωση;
«Θα ξεκινήσω την απάντησή μου λέγοντας ότι δεν είναι απαραίτητο όλοι οι άνθρωποι να αγαπήσουν την ανάγνωση. Θα ήταν εξαιρετικό αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι υποχρεωτικό. Εκεί νομίζω ότι έγκειται και ο τρόπος για την ανάπτυξη της φιλαναγνωσίας. Η δουλειά χρειάζεται να ξεκινήσει μέσα στο σχολείο. Να προτείνονται βιβλία στους μαθητές, να συζητιούνται θέματα σχετικά με τη λογοτεχνία χωρίς τη χροιά της εκπαιδευτικής υποχρέωσης. Αρκεί να μπει ο σπόρος για να φυτρώσει το δέντρο.
Δεν είναι, όμως, μόνο η ανάγνωση το ζητούμενο. Μπορούν να γίνουν δράσεις που να την ενισχύουν. Η προβολή μιας ταινίας, ας πούμε, που μπορεί να έχει κάτι κοινό με κάποιο βιβλίο. Μια βόλτα σε ένα μέρος το οποίο να μοιάζει με κάποιον χώρο από αυτούς που διαδραματίζεται ένα μυθιστόρημα. Η ανεύρεση μουσικής ως επένδυση σε ένα ποίημα ή ένα διήγημα. Τρόποι υπάρχουν, το ζητούμενο είναι η διάθεση για δημιουργική σκέψη μέσα στο σχολείο. Τότε θα περιοριστεί η χρήση της οθόνης των ηλεκτρονικών συσκευών. Ας μην έχουμε αυταπάτες, όμως, η έννοια της γλώσσας περνάει κρίση παγκοσμίως. Η εικόνα υπερισχύει έναντι της λέξης, αυτό δεν μπορούμε να το αλλάξουμε ριζικά, μπορούμε όμως να το περιορίσουμε. Μπορούμε και πρέπει να υπερασπιστούμε τη γλώσσα μας γιατί είναι ο φορέας της συνείδησης και της μνήμης μας. Η γλώσσα μας είμαστε εμείς. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε τη λογοτεχνία».
Ποια η σχέση σας με τη φύση;
«Η σχέση μου με τη φύση είναι καθοριστική, αισθάνομαι μέρος της και παρ’ όλ’ αυτά ακόμα νιώθω δέος μπροστά στη σιγουριά των φυσικών μηχανισμών. Για παράδειγμα, η σταθερότητα της ανατολής και της δύσης του ήλιου μου φαίνονται πράξεις ανατρεπτικές μπροστά στη ρευστότητα που χαρακτηρίζει τη ζωή μας. Η φύση έχει μια σοφία υποδειγματική. Καταστρέφεται και βρίσκει τη δύναμη να ξαναγεννηθεί, αυτό κι αν είναι επανάσταση».
Τι σας κάνει να αγανακτείτε σήμερα;
«Η άνιση κατανομή του πλούτου παγκοσμίως και η διάβρωση των ανθρώπινων σχέσεων από τους νόμους του καπιταλισμού».
Τι σας γεμίζει ελπίδα σήμερα και σας κάνει να ονειρεύεστε;
«Εσείς με κάνετε να βλέπω κάποια ελπίδα μπροστά, τα παιδιά της δικής σας γενιάς. Δεν νιώθω υπέργηρη ώστε να έχω παραιτηθεί από την ιδέα μιας ζωής με καλύτερες συνθήκες, όμως λίγο πολύ εμείς οι μεγαλύτεροι είμαστε κουρασμένοι από τις ευθύνες και τις ματαιώσεις. Χρειάζονται τα δικά σας καθαρά μυαλά και η δική σας ξεκούραστη φωνή. Δίπλα σας θα είμαστε και εμείς. Εμείς που προλάβαμε να τριγυρίσουμε αμέριμνοι στους δρόμους, που ερωτευτήκαμε χωρίς φόβο, που ταξιδέψαμε χωρίς περιορισμούς και έτσι ξέρουμε πόσο σημαντικό είναι να ζει κανείς μια έντονη ζωή. Η αλήθεια είναι ότι σας δίνουμε ένα δύσκολα προσπελάσιμο μέλλον και γι’ αυτό πιστεύω ότι εσείς, για να το κάνετε βιώσιμο, θα αναγκαστείτε να το φτιάξετε. Αν όχι από την αρχή, σίγουρα με μια γερή ανακαίνιση. Τουλάχιστον αυτό θέλω να ελπίζω».
«Σύντομες φορητές τραγωδίες»
Τι ορισμό θα δίνατε για την ποίηση;
«Εχουν διατυπωθεί, μέσα στα χρόνια, πολλοί ορισμοί για την ποίηση. Αλλοι φιλολογικοί και άλλοι ποιητικοί. Εμένα με εκφράζει ο στίχος ενός σπουδαίου πολωνού ποιητή, του Ανταμ Ζαγκαγέφσκι. Γράφει λοιπόν: “Τα ποιήματα είναι σύντομες τραγωδίες, φορητές σαν τρανζιστοράκια”».
