Συνέντευξη στους Μιχάλη Αλεβίζο, Μαρίνα Δεμερούτη, Μαρία Κελβελόγλου
Θεωρείται ο εγκυρότερος μελετητής του Παπαδιαμάντη, ο «πατριάρχης των παπαδιαμαντικών σπουδών». Αυτό τουλάχιστον αναφέρεται στο ψήφισμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κατά την τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Ιδρύματος. Ο Νίκος Δ. Τριανταφυλλόπουλος γεννήθηκε το 1933 στο Διδυμότειχο, μεγάλωσε και ζει στη Χαλκίδα. Εμείς, για να είμαστε ειλικρινείς, δεν γνωρίζουμε ακόμη άριστα το έργο του, αλλά έχουμε καταλάβει ότι είναι ένας σπουδαίος φιλόλογος από τις συχνές και γεμάτες θαυμασμό και εκτίμηση αναφορές των εκπαιδευτικών μας. Και το γεγονός βέβαια ότι η βιβλιοθήκη του σχολείου μας φέρει το όνομά του! Ας δώσουμε όμως τον λόγο στον ίδιο, που είχε την ευγένεια να απαντήσει στις ερωτήσεις μας.
Τι θυμάστε πιο πολύ από τα σχολικά σας χρόνια; Υπήρχε κάτι στο σχολείο που σας στενοχωρούσε; Υπήρχε κάτι που σας έκανε χαρούμενο; Ησασταν καλός μαθητής; Είχατε εισπράξει κάποια τιμωρία; Αν ναι, για ποιον λόγο;
«Με ενοχλούσε η αδιαφορία ορισμένων καθηγητών για ό,τι δίδασκαν και ο απότομος χαρακτήρας μερικών άλλων. Σκεφτόμουν πως αν γίνω καθηγητής θα έπρεπε να αποφύγω αυτά που δεν μου άρεσε να υφίσταμαι ως μαθητής. Ημουν καλός μαθητής στα φιλολογικά και πολύ κακός στην Αλγεβρα, στη Χημεία και στην Κοσμογραφία και στενοχωριόμουν γιατί οι καθηγητές μου, επειδή ο πατέρας μου ήταν συνάδελφός τους ή γυμνασιάρχης τους, μου έβαζαν χαριστικούς βαθμούς. Δεν είχα εισπράξει τιμωρία αποβολής, αλλά δέχθηκα μια σβερκιά πολύ δίκαιη από τον γυμναστή μου και συνάδελφο του πατέρα μου, γιατί του μίλησα ως ίσος προς ίσον».
Μάθαμε ότι σας άρεσε πολύ το ποδόσφαιρο όταν ήσασταν μαθητής. Θαυμάζατε κάποιον ποδοσφαιριστή; Παρακολουθείτε και τώρα ποδόσφαιρο;
«Μου άρεσε και εξακολουθεί να μου αρέσει το ποδόσφαιρο, αλλά το παρακολουθώ πλέον μακράν του γηπέδου, μολονότι είναι κοντά στο σπίτι μου, γιατί δεν αντέχω τις κραυγαλέες βωμολοχίες των θεατών. Στη Χαλκίδα υποστήριζα τον Ολυμπιακό Χαλκίδος και στην Αθήνα τον Παναθηναϊκό. Ενας αέρινος και ευγενικότατος ποδοσφαιριστής ήταν ο προσφάτως αποθανών Μιχάλης Παπαναγνώστου, πατέρας της διευθύντριας του σχολείου σας, ο οποίος έπαιζε στην Ενωση. Συμπαθέστατος επίσης ο Χάρης Νασουφίδης, μικρού αναστήματος αλλά μεγάλος κολπαδόρος, ο οποίος αγωνιζόταν με την ΑΕΚ Χαλκίδος. Οταν ασθένησε σοβαρά πέρασε από όλη τη Χαλκίδα και ζήτησε συγγνώμη από συμπαίκτες και φιλάθλους για τα ενδεχόμενα σφάλματά του».
Είστε πολύ καλός κολυμβητής, υπήρξατε προπονητής ομάδας πόλο, το λογοτεχνικό σας έργο το «βρέχει» από παντού η θάλασσα. Μια από τις τελευταίες συλλογές διηγημάτων σας έχει τίτλο «Στα κύματα της τάξης και της θάλασσας». Γιατί αυτή η αγάπη για τη θάλασσα; Η θάλασσα είναι ο λόγος που γίνατε κάτοικος της Χαλκίδας;
«Γεννήθηκα στο Διδυμότειχο, αλλά ουσιαστικά μεγάλωσα στη Λίμνη της Ευβοίας, από όπου καταγόταν η μητέρα μου. Παιδιόθεν, λοιπόν, γνώρισα τη θάλασσα και την αγάπησα, για τούτο και όταν ήρθε ο καιρός να διοριστώ επέλεξα τόπους παραθαλάσσιους. Την Κύπρο, τη Λήμνο και την Εύβοια. Δεν είμαι χειμερινός κολυμβητής, ωστόσο φτάνω ενίοτε μέχρι τα μέσα Δεκεμβρίου. Κάποιες κυρίες που μαζεύουν τα φραγκόσυκα του Φάρου με χαρακτήρισαν «ημιχειμερινό κολυμβητή»»!
Γιατί δεν υπογράφετε πάντα τα έργα σας με το πραγματικό σας όνομα αλλά χρησιμοποιείτε ψευδώνυμα; Πώς τα επιλέγετε και αποφασίζετε: «εδώ θα είμαι ο Ευριπίδης Νεγρεπόντης, ενώ στο άλλο θα είμαι ο Νίκος Γριπονησιώτης ή ο Ν.Μ. Τσουρές»;
«Κατά το κέφι της στιγμής, άνευ στατιστικής».
Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής σας το έχετε αφιερώσει στη μελέτη του Παπαδιαμάντη. Σήμερα υπάρχουν άλλοι μελετητές του Παπαδιαμάντη;
«Υπάρχουν πολλοί και καλοί μελετητές του Παπαδιαμάντη και σήμερα. Τον αγάπησα ίσως γιατί η λαλιά της Λίμνης και η θάλασσά της είναι εντελώς παρόμοιες με εκείνες της Σκιάθου. Περιττεύει να πω ότι κύριος λόγος είναι η μαγεία της γραφής του Παπαδιαμάντη».
Γιατί να διαβάσουμε σήμερα τον Παπαδιαμάντη; Υπάρχουν αρκετοί, και καθηγητές, που λένε ότι είναι κάπως «ξεπερασμένος» και ότι η γλώσσα του είναι δύσκολη… Αν σας καλούσαν σήμερα να διδάξετε ένα έργο του Παπαδιαμάντη σε μια τάξη μαθητών που δεν έχουν ιδέα για το έργο του, τι θα διαλέγατε;
«Επισκέφθηκα συχνά, ως συνταξιούχος πλέον, στα προ του κορωνοϊού χρόνια, ορισμένες τάξεις του λυκείου και του γυμνασίου, των οποίων οι διευθυντές μού επέτρεψαν να διδάξω σε κάποιες τάξεις. Δίδαξα και κείμενα του Παπαδιαμάντη και διεπίστωσα ότι τα παιδιά, όπως φάνηκε από τη συζήτηση κατά τη διδασκαλία, δεν δυσκολεύονται από τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, όταν υπάρχει και η σχετική υποβοήθηση από τους διδάσκοντες, και παρακολουθούν προσεκτικά. Αν με καλούσαν τώρα να διδάξω θα επέλεγα κείμενο ανάλογα με την τάξη. Λ.χ. τον «Αμερικάνο» στην τελευταία τάξη του γυμνασίου και τμήματα της «Φόνισσας» στις τελευταίες τάξεις του λυκείου».
Το έργο του Παπαδιαμάντη έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες;
«Ναι, πραγματικά σε πολλές γλώσσες. Η «Φόνισσα» λ.χ. έχει μεταφρασθεί και στα κινεζικά. Γίνεται μια προσπάθεια να μεταφρασθεί το μεγαλύτερο μέρος του Παπαδιαμάντη στην αγγλική. Εδρα της προσπάθειας τα Κατούνια της Λίμνης Ευβοίας».
Υπηρετήσατε για πολλά χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση, κάποια από αυτά στο σχολείο μας. Ποια είναι η γνώμη σας για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας; Ωφελούνται τα παιδιά από τη διδασκαλία της; Πρέπει να είναι εξεταζόμενο μάθημα;
«Θα ήθελα η Νεοελληνική Λογοτεχνία να είναι εκτός βαθμολογήσεως. Για να διαβάζουμε τα σπουδαιότερα κείμενά της και να τα απολαμβάνουμε, διδάσκοντες και διδασκόμενοι, χωρίς τη σκιά της βαθμολογίας».
Η θάλασσα έχει κύματα. Ποια είναι όμως τα κύματα της τάξης; Τι φουρτούνες μπορούν να αναποδογυρίσουν έδρες και θρανία;
«Δεν ξέρω αν είναι αλαζονικός ο λόγος, αλλά δεν μου έτυχε στα χρόνια που έμπαινα στις τάξεις να γίνει καμία μεγάλη φουρτούνα και να επιπλέουν τα θρανία».
Ποιο λογοτεχνικό βιβλίο διαβάσατε τελευταία και σας άρεσε;
«Το μυθιστόρημα «Εννέα» του Κύπριου Κυριάκου Μαργαρίτη, έκδοση Ικαρος, στο οποίο γίνεται λόγος για τα εννέα παλικάρια της ΕΟΚΑ που απαγχονίστηκαν από τους Aγγλους».
Ποια είναι για εσάς η μεγαλύτερη λογοτεχνική αρετή;
«Η αλήθεια του κειμένου. Λ.χ. αληθινoί σε όλα τα γραφτά τους είναι από τους Eλληνες ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Παπαδιαμάντης και από τους ξένους κατ’ εξοχήν ο Ντοστογέφσκι. Ξεκινήστε από αυτούς και αργότερα, πηγαίνοντας και σε άλλους, θα καταλάβετε τι σημαίνει αλήθεια του κειμένου».
Ποιον λογοτεχνικό ήρωα θα θέλατε να συναντήσετε;
«Τον Αλιόσα των «Αδελφών Καραμαζόφ» του Ντοστογέφσκι».
Και ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερό σας κατόρθωμα;
«Το ότι με αξίωσε ο Θεός να επιχειρήσω την κριτική έκδοση του Παπαδιαμάντη. Και ότι πέρασα ως δάσκαλος από τον κυματισμό των τάξεών μου χωρίς απώλειες.
Θέλω να προσθέσω, παιδιά, ότι σας ευχαριστώ πολύ για την επικοινωνία μας αυτή, που με ξανάφερε στις αγαπημένες θάλασσες των σχολικών τάξεων. Σας εύχομαι καλή χρονιά και καλή πρόοδο εν πάσι».
