Η Χαλκίδα είναι η πρωτεύουσα του δεύτερου σε μέγεθος νησιού της Ελλάδας, της Εύβοιας, πόλη από τις αρχαιότερες στην Ευρώπη, πόλη τολμηρών ταξιδευτών, πόλη που πατά με το ένα πόδι στο νησί και το άλλο στην απέναντι βοιωτική ακτή, πόλη-σταυροδρόμι, «τόπος κοινός» όπου συναντώνται διαφορετικές θρησκείες και πολιτισμοί στο πέρασμα των χρόνων και της Ιστορίας.
Αγία Παρασκευή
Ας ξεκινήσουμε τον περίπατό μας από τη συνοικία Κάστρο ή συνοικία της Αγίας Παρασκευής που βρίσκεται μακριά από την πολύβουη παραλία. Εδώ αξίζει να επισκεφθούμε την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, μια από τις παλαιότερες εν λειτουργία εκκλησίες στον κόσμο. Ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής και θεμελιώθηκε την περίοδο της λατινοκρατίας (13ος αιώνας) στη θέση παλαιότερου κτίσματος του 6ου αιώνα. Ο ναός θεωρείται ένα εξαιρετικό δείγμα ώσμωσης δυτικών και βυζαντινών αρχιτεκτονικών μορφών και οικοδομικών τεχνικών. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Με την απελευθέρωση της Χαλκίδας το 1833, ο ναός έγινε πάλι χριστιανικός και αφιερώθηκε στην πολιούχο της Χαλκίδας, Αγία Παρασκευή.
Οικία του Βαΐλου
Απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής βρίσκεται η Οικία του Βαΐλου, του ενετού διοικητή της πόλης την περίοδο της λατινοκρατίας. Παλίμψηστο μνημείο στο οποίο εγγράφονται ενετικά, οθωμανικά και νεοελληνικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Τέμενος Εμίρ Ζαδέ
Σε απόσταση αναπνοής από την Αγία Παρασκευή σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση το οθωμανικό Τέμενος Εμίρ Ζαδέ (15ος αιώνας). Στο εσωτερικό διατηρείται το μιχράμπ, η ημικυκλική δηλαδή εσοχή που δείχνει την κατεύθυνση της Μέκκας. Σήμερα το κτίριο φιλοξενεί την εξαιρετική έκθεση χαρακτικών από τη συλλογή του Ιωάννη Καράκωστα μέσω της οποίας ο επισκέπτης ανακαλύπτει την ιστορία και την εξέλιξη της Χαλκίδας από τον Μεσαίωνα μέχρι τη λήξη της οθωμανικής κυριαρχίας. Μπροστά από το τζαμί βρίσκεται η δημόσια τουρκική κρήνη του Χαλίλ, με περίτεχνα ανάγλυφα αραβικής τεχνοτροπίας και επιγραφές.
Εβραϊκή Συναγωγή
Λίγο πιο πάνω, στην οδό Κώτσου, σε ένα λεπτό από το τζαμί, βρίσκεται η Εβραϊκή Συναγωγή, από τις παλαιότερες στην Ελλάδα, η οποία καταστράφηκε έξι φορές στη διάρκεια της ζωής της και κάθε φορά ξαναχτίστηκε ακριβώς στο ίδιο σημείο. Η Ρωμανιώτικη Εβραϊκή Κοινότητα Χαλκίδας είναι η μοναδική στην Ευρώπη που επιβιώνει στην ίδια πόλη, αδιάκοπα, επί 2.500 χρόνια. Είναι από τις λίγες εβραϊκές κοινότητες με ελάχιστες απώλειες στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, από τα 327 μέλη της χάθηκαν μόνο τα 22, κι αυτό οφείλεται στην αλληλεγγύη που επέδειξαν οι πολίτες, οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και ο Μητροπολίτης Γρηγόριος, ο οποίος έκρυψε τα ιερά σκεύη της Συναγωγής σε χώρο της Μητρόπολης.
Μέγαρο Κότσικα – Δημαρχείο
Κατεβαίνοντας προς τη θάλασσα, στο μέσο περίπου του παραλιακού τμήματος στην ευβοϊκή πλευρά ο επισκέπτης συναντά ένα εντυπωσιακό κτίριο, το Μέγαρο Κότσικα, έργο του μηχανικού Ποθητού Καμάρα, το οποίο στεγάζει τώρα το Δημαρχείο. Πρόκειται για ένα τριώροφο κτίριο με νεοκλασικά στοιχεία και στοιχεία μπαρόκ.
Το Κόκκινο Σπίτι
Δύο κτίρια που βρίσκονται αντικριστά στο βόρειο άκρο του παραλιακού μετώπου και αντικατοπτρίζουν τον κοσμοπολιτισμό της Χαλκίδας είναι το Κόκκινο Σπίτι και το Σπίτι με τα Αγάλματα, εντυπωσιακά νεοκλασικά του 19ου αιώνα, στο παρελθόν κατοικίες των αδελφών Ιωάννη και Δημητρίου Μάλλιου αντίστοιχα.
Το Κόκκινο Σπίτι στέκει αγέρωχο πάνω σε έναν βράχο που βρέχεται από τρεις πλευρές με θάλασσα. Χτίστηκε το 1884 σε σχέδια του νομομηχανικού Κωνσταντίνου Φλέγγα, ο οποίος το προσάρμοσε στον βράχο με τρόπο θαυμαστό. Στην Κατοχή, επιτάχθηκε από τους Γερμανούς που το μετέτρεψαν σε διοικητήριό τους. Σήμερα ανήκει στον Δήμο Χαλκιδέων, είναι έδρα της Εστίας Γνώσης και λειτουργεί επίσης ως εκθεσιακός χώρος. Η θέση του πάνω από τη θάλασσα, η αρχιτεκτονική του, αλλά και το εντυπωσιακό κόκκινο χρώμα του το έκαναν τοπόσημο της Χαλκίδας.
Το Σπίτι με τα Αγάλματα
Το Σπίτι με τα Αγάλματα κτίστηκε το 1891, για λογαριασμό του Δημητρίου Μάλλιου. Θυμίζει κτίρια του Ερνέστου Τσίλερ και το χαρακτηριστικό του είναι τα τέσσερα πήλινα αγάλματα που κοσμούν τη στέγη και απεικονίζουν δύο γυναικείες και δύο ανδρικές μορφές. Σε αυτό το σπίτι γεννήθηκε στις 8 Μαρτίου 1904 ο κορυφαίος συνθέτης της σύγχρονης κλασικής μουσικής, Νίκος Σκαλκώτας. Το 1994, κατά τη διάρκεια εργασιών αναπαλαίωσης, οι εργάτες που δούλευαν εκεί έζησαν καταστάσεις θρίλερ, όταν κάτω από το ξύλινο πάτωμα του υπογείου βρέθηκαν 11 ανθρώπινοι σκελετοί. Οι αρμόδιοι φορείς δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν πώς βρέθηκαν εκεί οι σκελετοί και μέχρι σήμερα το μυστήριο παραμένει άλυτο. Το Σπίτι με τα Αγάλματα από το 1980 ανήκει στον Δήμο και στεγάζει το τοπικό τμήμα του Λυκείου Ελληνίδων και την Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών.
