Στην απογευματινή μας βόλτα ένα γεράκι στριφογύρισε ψηλά από πάνω μας και τελικά ακούμπησε με ακρίβεια στην κορυφή μιας παλιάς κολόνας του ΟΤΕ. Αν μπορούσαμε να δούμε μέσα από τα μάτια του, σίγουρα το θέαμα θα ήταν απογοητευτικό. Συμφωνήσαμε ότι αν μπορούσαμε να πετάξουμε με τα φτερά του, σίγουρα θα πηγαίναμε κάπου πιο μακριά… Και όμως αυτό επέλεξε να μείνει εδώ… Εδώ μαζί μας!
Το χρονικό του τρόμου
Παραμονές Δεκαπενταύγουστου 2021. Μεγάλη γιορτή για την Ορθοδοξία, ευχές για υγεία και καλύτερες μέρες. Το μόνο πρόβλημα που απασχολούσε τους κατοίκους της Βόρειας Εύβοιας ήταν οι παρατεταμένες θερμοκρασίες, η ξηρασία και μια μικρή εστία φωτιάς κοντά στο χωριό Μουρτιάς. Συνηθισμένοι οι κάτοικοι με τις φωτιές, τίποτα δεν προμήνυε το κακό που θα ακολουθούσε. Κάθε μέρα η φωτιά επεκτεινόταν προς την Αγία Αννα και την Κήρινθο. Στις 7 Αυγούστου η ανησυχία εξελίχθηκε σε πανικό. Απουσία μέσων πυρόσβεσης, εκκλήσεις για εκκένωση οικισμών διά θαλάσσης μια και οι δρόμοι άρχισαν να γίνονται επικίνδυνοι λόγω της έκτασης της φωτιάς. Συγκροτούνται ομάδες όλων των ηλικιών να συνδράμουν το έργο των πυροσβεστών.
Το σκηνικό εφιαλτικό. Ειδικά το βράδυ η πυρκαγιά θύμιζε ταινία του Κόπολα για το Βιετνάμ. Το μέτωπο της φωτιάς τεράστιο. Οι συνεχείς αναζωπυρώσεις μοιάζουν Λερναία Υδρα. Αγωνία για την τύχη των ηλικιωμένων, των παιδιών, των ανήμπορων. Αποτέλεσμα: πάνω από 500.000 στρέμματα καμένης γης σε όλη την περιοχή της Βόρειας Εύβοιας. Δασικές περιοχές στον τεράστιο νοητό κύκλο που ορίζουν τα χωριά Αγριοβότανο – Πευκί – Ιστιαία – Ιλια – Λίμνη – Κήρινθος – Αχλάδι – Παπάδες – Βασιλικά καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Τι θα κάνουν τα παιδιά μου;
Ο κ. Σταμούλος που έχει ζήσει στην περιοχή και τα 90 του χρόνια μάς είπε: «Ολη μου τη ζωή δούλεψα αυτά τα πεύκα που κάηκαν. Ζούσαμε από τα πεύκα ως ρετσινάδες. Φάγαμε ψωμί όλα αυτά τα χρόνια. Τα παιδιά μου καλλιεργούσαν τα περιβόλια με τις ελιές και ασχολούνταν με την υλοτομία. Τώρα τι θα κάνουν; Ο εγγονός μου ασχολήθηκε σοβαρά με τη μελισσοκομία. Εβγαζε το καλύτερο μέλι αλλά αξιοποιούσε και όλα τα προϊόντα των μελισσών. Εφτιαχνε κηραλοιφές, βασιλικό πολτό και τόσα άλλα πράγματα. Πρέπει όλοι τώρα να φύγουν. Αλλά να πάνε πού; Στην περιοχή μας παραγόταν το 80% του πευκόμελου το οποίο για να παραχθεί πρέπει οι μέλισσες να πάρουν έναν μύκητα που υπάρχει ανάμεσα στην ξερή φλούδα και στον ζουμερό φλοιό του πεύκου. Οι μέλισσες δεν αξιοποιούν τα νεαρά πεύκα, διότι δεν έχουν ακόμη ξερή φλούδα. Οπότε, φανταστείτε πόσα χρόνια θα χρειαστούν για να δώσει η περιοχή μας και πάλι πευκόμελο. Καταστροφή σας λέω!».
Πιο πέρα ο κ. Τάσος φωνάζει για να ακούσουμε. «Εμ, τα ανθόμελα πού τα πας; Κάηκαν όλες οι κουτσουπιές». Η κουτσουπιά, ένα όμορφο καλλωπιστικό δέντρο που στολίζει με τα κόκκινα-μοβ άνθη του πάρκα και πλατείες, φυτρώνει σε αφθονία στη Βόρεια Εύβοια. Είναι από τα πιο μελιτοφόρα δέντρα! Οι μέλισσες από τα άνθη της παίρνουν νέκταρ και γύρη και μετά από τα φύλλα παίρνουν το μελίτωμα! Μάλιστα ο αείμνηστος λαογράφος Δημήτρης Σέττας έχει χαρακτηρίσει το έδαφος της Βόρειας Εύβοιας ως κοτσικοβριθές (έχει δηλαδή άφθονες κουτσουπιές).
Ολος ο πρωτογενής τομέας μιας πολύ μεγάλη περιοχής κατεστραμμένος. Το μέλλον δυσοίωνο, ειδικά για τους νέους ανθρώπους. Ρητινοσυλλέκτες, μελισσοκόμοι, υλοτόμοι, γεωργοί, κτηνοτρόφοι είδαν άμεσα το καταστροφικό αποτέλεσμα. Μόνο αυτό; Η χλωρίδα (θυμάρι, ρίγανη, βότανα, πεύκα), η πανίδα (ζώα, ερπετά, πτηνά); Θλίψη. Τίποτα την επόμενη μέρα δεν είναι ίδιο με την προηγούμενη.
Μάθαμε από την καταστροφή;
Υστερα από 20 χρόνια το δάσος θα ανακάμψει. Πολλά βέβαια τα 20 χρόνια για τον άνθρωπο. Μάθαμε όμως κάτι από αυτή την καταστροφή; Το μέλλον θα δείξει. Η επόμενη καταστροφή δεν θα αργήσει να έρθει αν δεν μεριμνήσουμε άμεσα ώστε να υπάρξει ένα δίκτυο συνεχούς ενημέρωσης των τοπικών κοινωνιών σχετικά με την πρόληψη και την αντιμετώπιση μιας δασικής πυρκαγιάς. Επίσης, να γίνει προληπτική στελέχωση ομάδων πολιτών που θα διαθέτουν τεχνικά μέσα και τεχνογνωσία. Ειδικά, όσον αφορά τους κατοίκους, φάνηκε περίτρανα ότι η ανυπακοή κάποιων για εκκένωση των σπιτιών απέτρεψε τα χειρότερα. Κανείς δεν ξέρει τον τόπο του καλύτερα από αυτόν που ζει εκεί και ξέρει σπιθαμή προς σπιθαμή κάθε σημείο του δάσους. Παράλληλα, η πολιτεία να αξιοποιήσει τους θεσμούς που υπάρχουν (δασαρχείο, δήμους, περιφέρειες, δασικούς συνεταιρισμούς) εξοπλίζοντάς τους και επιμορφώνοντας το προσωπικό και να μην περιορίζεται μόνο στα διαφημιστικά σποτ που τονίζουν απλώς (όχι άδικα) ότι μία σπίθα μπορεί να φέρει την καταστροφή.
Οπως λέει ο λαός μας, «τα στερνά τιμούν τα πρώτα». Καλό θα ήταν, λοιπόν, σε κάθε χωριό που έχει υποστεί την καταστροφή να τοποθετηθεί ένα μνημείο στο οποίο να είναι αποτυπωμένη η κατεστραμμένη έκταση της Β. Εύβοιας, για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι πως πρέπει να εκτιμάμε αυτό που έχουμε όταν το έχουμε και όχι όταν το χάνουμε…
Ελπίζουμε στους νέους που έχουν το μέλλον μπροστά τους. Μάθαμε πολλά και θα πράξουμε ακόμα περισσότερα αν παραστεί ανάγκη. Ελπίζουμε στην ευαισθητοποίηση όλων των ανθρώπων για να μη χαθεί ο παράδεισος και η ελπίδα.
Των Γιώργου Μουρτζάκη, Κωνσταντίνου Μπρέλλου, Ιάσονα Μπουζάλα, Νικόλαου Πρίσκου, Αναστασίας Σκούρου
