Οι περισσότεροί μας γνωρίζουμε τον όρο Συνήγορος του Πολίτη, τον θεσμό στον οποίο απευθυνόμαστε όταν έχουμε κάποιο πρόβλημα με μια δημόσια υπηρεσία και δεν μπορούμε να βρούμε λύση ευθέως μεταξύ μας.
O Συνήγορος του Πολίτη είναι μια ανεξάρτητη διοικητική αρχή που έχει ως σκοπό τη διαμεσολάβηση μεταξύ Ελλήνων πολιτών και δημοσίων υπηρεσιών για την προστασία των δικαιωμάτων τους, την υπεράσπιση έναντι διακρίσεων εις βάρος τους, την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας.
Ο πρώην Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής Νικηφόρος Διαμαντούρος μάς μίλησε για τη λειτουργία αλλά και τη σημασία του θεσμού
Ως ευρωπαίοι πολίτες όμως έχουμε και τον αντίστοιχο θεσμό του Ευρωπαϊκού Διαμεσολαβητή, ο οποίος ασχολείται με αναφορές κακοδιοίκησης στο πλαίσιο των θεσμικών και λοιπών οργάνων της ΕΕ και προβαίνει σε προληπτική εξέταση ευρύτερων συστημικών ζητημάτων.
Για τα παραπάνω μιλήσαμε με τον κ. Νικηφόρο Διαμαντούρο, ομότιμο καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώτο Συνήγορο του Πολίτη της Ελλάδας (την περίοδο 1998-2003) και πρώην Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή (την περίοδο 2003-2013).
Στην κουβέντα μας, το πρώτο που μας εξήγησε ο κ. Διαμαντούρος ήταν ότι ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής δεν είναι ένας υπερκείμενος θεσμός έναντι του Συνηγόρου του Πολίτη και δεν έχει κάποιον ρόλο ως εφετείο, αλλά όπως ο Συνήγορος ασχολείται με τη δημόσια διοίκηση του κράτους, έτσι και ο Διαμεσολαβητης ασχολείται αποκλειστικά με θέματα διοίκησης των οργάνων, όπως η Επιτροπή και οι λοιπές υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ισχυρό κράτος δικαίου
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι συνήγοροι αυξήθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προκειμένου να ελαφρύνει η πίεση στα δικαστήρια που εξέταζαν θέματα πολιτών με τη δημόσια διοίκηση. Το κράτος πρόνοιας και οι κοινωνικές παροχές μέχρι αυτό το σημείο δεν υπήρχαν και οι απαιτήσεις και το κόστος προσφυγής στα δικαστήρια ήταν απαγορευτικά για προβλήματα που ουσιαστικά είναι της καθημερινότητας.
Για να δουλέψει σωστά ένας θεσμός συνηγόρου χρειάζεται ένα ισχυρό κράτος δικαίου με εμπεδωμένη δημοκρατία. Στην Ελλάδα ο Συνήγορος καθιερώθηκε το 1997 αλλά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ξεκίνησε πολύ νωρίτερα.
Στη συνέχεια ο κ. Διαμαντούρος περιέγραψε ότι ο θεσμός του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή είναι αξίωμα εκλεγόμενο αποκλειστικά από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, χωρίς περιορισμό στον αριθμό θητειών, που διέπεται από αυστηρούς κανόνες καταχωρισμένους στη νομοθεσία για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της αμεροληψίας. Ο Διαμεσολαβητής μάλιστα ορκίζεται στη γλώσσα του ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και έχει το νομικό δικαίωμα να επιβλέπει όλα τα όργανα της Ευρωπαϊκής ένωσης και να ελέγχει τη νομιμότητα των πράξεών τους. Στα όργανα που έχει υπό την επίβλεψή του συμπεριλαμβάνονται το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για θέματα διοικητικά, όπως για παράδειγμα η μη σωστή εκτέλεση αποφάσεων, και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όσον αφορά τις μη δικαστικές του αρμοδιότητες.
Ο ρόλος και οι αποφάσεις
Οι αποφάσεις του Διαμεσολαβητή είναι εισηγήσεις με απώτερο σκοπό να διασφαλίσουν ότι η δημόσια διοίκηση αντιμετωπίζει σωστά τον πολίτη και ότι είναι χρηστή (ηθική). Ο ρόλος του Διαμεσολαβητή είναι να εξετάζει περιπτώσεις κακοδιοίκησης όχι υψηλού ρίσκου και υψηλού κόστους που θα πήγαιναν στο δικαστήριο αλλά περιπτώσεις που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη.
Τα δικαστήρια εφαρμόζουν τις νομοθεσίες που απαιτούνται για μια εύρυθμη κοινωνία με τα ελάχιστα κριτήρια, ενώ ο Διαμεσολαβητής πάει πέρα από το ελάχιστο του νόμου με στόχο να ανεβάσει την ποιότητα και ηθική διάσταση των υπηρεσιών. Αξίζει να σημειώσουμε δύο αριθμητικές παραμέτρους που δείχνουν αρκετά για τον Ευρωπαϊο Διαμεσολαβητή. Το πρώτο στοιχείο είναι πως παρότι οι εισηγήσεις του δεν είναι δεσμευτικές, τα ποσοστά συμμόρφωσης των οργάνων στις αποφάσεις του κυμαίνονται στο 80%-90%.
Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι κατά τη διάρκεια της θητείας του κ. Διαμαντούρου ο θεσμός ήταν γνωστός σε 30%-40% των ευρωπαίων πολιτών, δηλαδή περισσότεροι από τους μισούς Ευρωπαίους αγνοούσαν την ύπαρξή του. Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία αυτό το ποσοστό αυξάνεται συνεχώς. Από το 2013 Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια είναι η Εμιλι Ο’ Ράιλι από την Ιρλανδία. Μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Διαμεσολαβητή η οποία παρέχει πάρα πολλές πληροφορίες σε 23 γλώσσες (https://www.ombudsman.europa.eu/el/home)
