Πίστη στην ΕΕ, αλλά όχι χωρίς αστερίσκους

Η νέα γενιά, αυτή που θα ψηφίσει στις ερχόμενες ευρωεκλογές, περιμένει πολλά από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Και αυτό γιατί θεωρεί τη χώρα μας αναπόσπαστο μέλος της και δεν μπορεί να φανταστεί την Ελλάδα και το μέλλον της χωρίς την ευρωπαϊκή προοπτική. Αν η Ελλάδα αποχωρούσε από την Ευρωπαϊκή Ενωση, το μέλλον της θα ήταν πολύ χειρότερο, δηλώνει το 73% των ερωτηθέντων, ενώ ο 1 στους 3 θεωρεί ότι η ΕΕ δίνει ευκαιρίες για να ξεπεραστούν οι ανισότητες, αυτές όμως δεν αξιοποιούνται σωστά. Η νέα γενιά είναι συγκρατημένα αισιόδοξη για το μέλλον της Ευρώπης. Οι 4 στους 10 βλέπουν αρκετά ή πολύ αισιόδοξα το μέλλον της Γηραιάς Hπείρου, ωστόσο ασκούν κριτική στην πολιτική της Ενωσης στο Μεταναστευτικό και στη φύλαξη των συνόρων. Ανησυχητική είναι η άποψή τους για τη λειτουργία των θεσμών. Οι 2 στους 3 νέους δεν έχουν καθόλου ή έχουν ελάχιστη εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Η συντριπτική πλειονότητα, τέλος, θεωρεί την ψήφο της σημαντική. Στην ερώτηση αν το μέλλον της Ευρώπης μπορεί να διαμορφωθεί και με τη δική μας ψήφο, «αρκετά» δηλώνει το 35%, «πολύ» το 10% και «λίγο» το 37%.

Πώς βλέπουν οι νέοι την Ευρωπαϊκή Ενωση;

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, το λαμπρό αυτό όραμα που γεννήθηκε από τις στάχτες που άφησε πίσω του ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και υλοποιήθηκε λίγες δεκαετίες μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι το «σπίτι» των Ευρωπαίων. Η χώρα μας συμμετείχε στην Ενωση το 1981, όμως – όσο κοντινή κι αν φαίνεται στους μεγαλύτερους αυτή η ημερομηνία – εμείς η νέα γενιά έχουμε γνωρίσει τη χώρα μας ως κράτος-μέλος της. Γι’ αυτό τo να αποχωρήσουμε από την Ευρώπη θα ήταν αδιανόητο για τους περισσότερους.

Τι σημαίνει, όμως, για εμάς τους νέους Ευρωπαϊκή Ενωση; Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες φαίνεται να γνωρίζουν κάποια πράγματα για τη σύστασή της και την αρμονική συμβίωση των κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου. Η συντριπτική πλειονότητα γνωρίζει τον αριθμό των κρατών-μελών, συγχέει όμως τις ευρωεκλογές που γίνονται κάθε πέντε χρόνια με τις βουλευτικές εκλογές που γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σήμερα για τους νέους τόπος ειρήνης και, παράλληλα, παρουσιάζεται ως μια πόρτα που ανοίγει επαγγελματικές ευκαιρίες έξω από τα σύνορα της χώρας. Οι νέοι δεν είναι αδιάφοροι για αυτή. Συγκεκριμένα οι 3 στους 10 τη θεωρούν ως μια ευκαιρία για σπουδές σε άλλες χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Ευρωπαίοι και… σχετικά αισιόδοξοι

Ωστόσο, όσον αφορά το μέλλον της ΕΕ μάλλον η νέα γενιά είναι διχασμένη. Λίγο ή καθόλου αισιόδοξοι για το μέλλον της Ευρώπης δηλώνουν οι μισοί, ενώ από τους υπόλοιπους οι 4 στους 10 είναι αρκετά και ένα 10% πολύ αισιόδοξοι. Το 35% από τους συμμαθητές μας πιστεύει ότι η ψήφος τους δεν μπορεί να συμβάλει καθοριστικά και ουσιαστικά στην οικοδόμηση του μέλλοντος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Καθόλου ή λίγο» απαντά το 51%, «αρκετά» ένα 35% και μόνο 1 στους 10 θεωρεί ότι μπορεί να συνδιαμορφώσει το μέλλον της Ενωσης. Από πού προέρχεται αυτός ο σκεπτικισμός;

Παιδοψυχολόγοι παρατήρησαν πως τα κορίτσια εμφάνισαν εσωτερίκευση, με την έννοια ότι εντυπώθηκαν στην ψυχή τους οι κανόνες και οι απαγορεύσεις της υποχρεωτικής παραμονής στο σπίτι σε βαθμό που εκδήλωσαν εσωστρέφεια ακόμη και όταν επέστρεψαν στις σχολικές αίθουσες

Κριτική για Μεταναστευτικό και σύνορα

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το Μεταναστευτικό κρίνεται επιφυλακτικά από το 44%, ενώ 1 στους 5 εκφράζει αντιθέσεις στις αποφάσεις της για το θέμα. Την ίδια στιγμή, περίπου το ίδιο ποσοστό (22%) υποστηρίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση συνδράμει ουσιαστικά στην προάσπιση των συνόρων, ενώ από τους υπόλοιπους το 35% απαντά ότι συνδράμει ελάχιστα και το 23% ότι δεν συνδράμει ουσιαστικά. «Η Ευρώπη αποτελείται από κράτη δύο ταχυτήτων κaι έτσι θα παραμείνει» θεωρεί το 44% των ερωτηθέντων, άποψη που έρχεται σε αντίθεση με ένα ποσοστό της τάξης του 36% που πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση δίνει ευκαιρίες και στις πιο αδύναμες χώρες να αναπτυχθούν.

Ελλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς

Καμπανάκι στην πολιτεία κρούουν οι συμμαθητές μας με τις απαντήσεις τους στην ερώτηση αν έχουν εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Οι μισοί από τους ερωτηθέντες απάντησαν ότι δεν έχουν παρά ελάχιστη εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Μόλις 1 στους 10 δηλώνει με βεβαιότητα ότι εμπιστεύεται θεσμούς όπως η Δικαιοσύνη ή η νομοθετική εξουσία. «Λίγο» απαντά το 52%, «καθόλου» το 14%, ενώ «αρκετά» έχει εμπιστοσύνη μόνο ο 1 στους 4 (24%).

Τι σημαίνει δημοκρατία;

Τη δημοκρατία ένα μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων (58 στους 100) την τοποθετεί στην κορυφή των κύριων χαρακτηριστικών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Κι αυτό γιατί συνδέουν τη δημοκρατία με έννοιες όπως η ισότητα, η ελευθερία λόγου και έκφρασης, ο αλληλοσεβασμός, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η αρχή της πλειοψηφίας. Μερικοί αναζητούν τη σημασία της δημοκρατίας στην αρχαία Ελλάδα και στην ετυμολογία της λέξης (δήμος+κρατέω), η δημοκρατία δηλαδή είναι το πολίτευμα όπου όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό και υπηρετούν τα συμφέροντά του. Αλλοι, επηρεασμένοι ίσως από την επικαιρότητα, δηλώνουν ότι η δημοκρατία βρίσκεται σε κρίση, ενώ άλλοι τη συγχέουν με πολιτικά πρόσωπα και κομματικές παρατάξεις. Να ορισμένες από τις απαντήσεις που μας έδωσαν στην ερώτηση «Τι σημαίνει δημοκρατία»: «Το να έχω την ελευθερία να διαμαρτυρηθώ για την καταπάτηση των δικαιωμάτων μου, ακόμη και αν ο αγώνας μου αγνοείται από αυτούς με εξουσία». Αλλος μας γράφει: «Δημοκρατία για εμένα είναι το δικαίωμα ελευθερίας του ανθρώπου να εκφράζεται και να ζει όπως επιθυμεί. Η ελευθερία του ενός να μην καταπατά την ελευθερία του άλλου. Δημοκρατία για εμένα είναι επίσης ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις όλων των πολιτών απέναντι στον νόμο και στο κράτος». Τέλος κάποιοι θεωρούν προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας τη γνώση και τη συμμετοχή των πολιτών: «Δημοκρατία για εμένα σημαίνει να ακούγεται η φωνή του λαού και ελευθερία με την προϋπόθεση όμως ότι τα πρόσωπα έχουν γνώση για τα κοινά θέματα που αφορούν το κράτος τους».

Η αξία του προγράμματος ERASMUS+

Το πρόγραμμα ERASMUS+ δεν είναι μόνο ένα πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών αλλά και ένα πρόγραμμα ανταλλαγής ιδεών, καθώς οι μαθητές γνωρίζουν άλλους τρόπους ζωής και άλλες συνήθειες διαφορετικές από τις δικές τους. Από τους ερωτηθέντες, οι 3 στους 10 που είχαν συμμετάσχει σε πρόγραμμα ανταλλαγής μαθητών ERASMUS+ θεωρούν ότι συνέβαλε στη συνειδητοποίηση της ευρωπαϊκής τους ταυτότητας, στη συνειδητοποίηση ότι ανήκουν στην Ευρώπη και ότι δεν είναι μόνο Ελληνες αλλά είναι και ευρωπαίοι πολίτες. Αλλη μια απόδειξη ότι τα ERASMUS και προγράμματα όπως το πρόγραμμα «Σχολεία – Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου» πρέπει να συνεχίσουν και να ενισχυθούν.

Η ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα ολοκληρώθηκε από μαθητές της ομάδας EPAS «Πρόγραμμα: Σχολεία-Πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου» του Πρότυπου Λυκείου Μυτιλήνης. Η έρευνα επιχειρεί να καταγράψει τις γνώσεις, τις σκέψεις, τις απόψεις αλλά και τις ανησυχίες των νέων ψηφοφόρων για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από 100 συνολικά μαθητές και μαθήτριες της Β΄ Λυκείου (64%) και της Γ΄ Λυκείου (36%) που θα ψηφίσουν φέτος για πρώτη φορά στις ευρωεκλογές. Το ερωτηματολόγιο που ήταν ανώνυμο συμπλήρωσαν ηλεκτρονικά κυρίως μαθητές από σχολεία του Αιγαίου, ενώ συμμετείχαν μαθητές από την Κρήτη, τη Μακεδονία, τη Θράκη και τη Στερεά Ελλάδα, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων δεν ανήκουν σε κάποια ομάδα EPAS.