Ποιος θα μπορούσε να αρνηθεί ότι η Ευρώπη είναι ένα πλούσιο και ποικιλόμορφο μωσαϊκό πολιτιστικής και δημιουργικής έκφρασης; Για τον λόγο αυτόν η Ευρωπαϊκή Ενωση έρχεται να θέσει ως σκοπό της τη διαφύλαξη του πολιτισμού, της ιστορίας και κυρίως της γλώσσας κάθε κράτους-μέλους της με εργαλείο την πολυγλωσσία, δηλαδή τη γνώση και τη χρήση πολλαπλών γλωσσών. Στην ιδέα μιας πολύγλωσσης λοιπόν Ευρώπης, η ΕΕ έχει σκοπό την προστασία της πλούσιας γλωσσικής πολυμορφίας ως αναπόσπαστου μέρους της πολιτιστικής κληρονομιάς των χωρών της, καθώς και την προώθηση της εκμάθησης γλωσσών.

Στην ευρείας κλίμακας διακρατική κοινωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης που ανήκουμε, σημαντικό για την ομαλή οργάνωση και λειτουργία είναι να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των λαών. Στον χώρο αυτόν συνυπάρχουν 24 διαφορετικές επίσημες γλώσσες. Πόσο εύκολο θα ήταν άραγε να επιτευχθεί η ομόνοια και η συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών αν δεν υπήρχε γενικευμένη προώθηση της γλωσσομάθειας; Είναι σαφές ότι υπάρχει ανάγκη συμπερίληψης όλων των ευρωπαϊκών λαών ενάντια σε κάθε είδους διάκριση και ενεργούς συμμετοχής στην ευρωπαϊκή κοινωνία. Κύριος τρόπος που μπορεί αυτό να επιτευχθεί είναι μέσω της ύπαρξης κοινού διαύλου επικοινωνίας, δηλαδή μιας κοινής γλώσσας.

Αυτό όμως η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν το επιδιώκει εις βάρος των μητρικών γλωσσών – άλλωστε η πολυγλωσσία εντάσσεται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης και γιορτάζεται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Γλωσσών στις 26 Σεπτεμβρίου κάθε χρόνο. Τουναντίον, στοχεύει στην παράλληλη ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων των πολιτών της, ώστε να διαφυλαχθούν η ποικιλομορφία και ο πολιτισμός του κάθε λαού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα εφαρμογής είναι το γεγονός ότι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να ορίζουν την επικοινωνία τους με τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε όποια από τις επίσημες γλώσσες επιθυμούν, ενώ παράλληλα η νομοθεσία της ΕΕ είναι αναρτημένη σε όλες αυτές τις γλώσσες.

Αυτή η εξοικείωση με άλλες κουλτούρες έχει μείζονα θετικό αντίκτυπο στο άτομο. Συγκεκριμένα, συνεισφέρει στην πνευματική ανάπτυξη των ατόμων, καθώς η πολυγλωσσία είναι μία από τις οκτώ βασικές ικανότητες που χρειάζονται για την προσωπική ολοκλήρωση, για έναν υγιή και βιώσιμο τρόπο ζωής, για την απασχολησιμότητα, την ενεργό συμμετοχή στα κοινά και την κοινωνική ένταξη. Επομένως, το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει θέσει την πολυγλωσσία σε εξέχουσα θέση μεταξύ των βασικών δεξιοτήτων, στις οποίες συγκατατάσσονται επίσης ο αλφαβητισμός στη μητρική γλώσσα, οι γνώσεις στα μαθηματικά, στις θετικές επιστήμες, οι ψηφιακές δεξιότητες κ.ά.

Κατά των ρατσιστικών στερεοτύπων

Επίσης, όπως λένε οι πολιτικοί επιστήμονες, η πολυγλωσσία αποτελεί μέσο εξάλειψης των ρατσιστικών στερεοτύπων. Συγκεκριμένα, η επαφή με μια ξένη γλώσσα, η μελέτη λογοτεχνικών ή άλλων κειμένων, η γνωριμία με τα ήθη και τα έθιμα ενός λαού με όχημα τη μητρική του γλώσσα συντελεί στην ανάπτυξη ουσιαστικής επικοινωνίας και διαπολιτισμικής κατανόησης. Επομένως, ένα πολύγλωσσο άτομο είναι έντονα ευαισθητοποιημένο, αφού δύναται να εκτιμήσει την αξία της πολιτισμικής ταυτότητας όλων των εθνοτήτων και να επιδείξει τον ανάλογο σεβασμό.

Σε πρακτικό επίπεδο η προώθηση της πολυγλωσσίας προσφέρει πληθώρα ευκαιριών στην αγορά εργασίας, όπως τη διεύρυνση και την άνθηση των επαγγελματικών κλάδων των μεταφραστών και των διερμηνέων. Εξαιτίας των παραπάνω λόγων, τα επαγγέλματα αυτά είναι μείζονος σημασίας για την ομαλή λειτουργία και ανάπτυξη της ΕΕ.

Τα μεταφραστικά τμήματα

Η Αννα Κοκκινίδου, υπεύθυνη πολιτικής στη Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, μας λέει ότι η ΕΕ έχει αναπτύξει πολλαπλές θέσεις εργασίας σε αυτόν τον κλάδο. Υπάρχουν 24 μεταφραστικά τμήματα στις υπηρεσίες της ΕΕ, τα οποία στελεχώνονται όχι μόνο από αποφοίτους τμημάτων μετάφρασης και διερμηνείας ή ξένων φιλολογιών, αλλά και από ειδικούς σε διάφορους τομείς (π.χ. φαρμακευτική, χημεία κ.ά.) με πολύ καλό επίπεδο γλωσσομάθειας. Ετσι, δίνονται δυνατότητες για προσλήψεις σε αντίστοιχες θέσεις μέσα από τις σχετικές προκηρύξεις και μετέπειτα συνεντεύξεις.

Επιπλέον, η τεχνητή νοημοσύνη συνεισφέρει στη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών μέσω εργαλείων, όπως η πλατφόρμα e-translation, η οποία είναι διαθέσιμη σε όλες τις ευρωπαϊκές δημόσιες υπηρεσίες και διασφαλίζει την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών σε οποιαδήποτε υπηρεσία στη δική τους γλώσσα. Επομένως, η τεχνολογική ανάπτυξη παίζει σήμερα ζωτικό ρόλο στον μεταφραστικό τομέα.

Για τους λόγους αυτούς, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της μαθητικής μας ζωής, παράλληλα με τη μητρική διδάσκεται και η αγγλική. Δηλαδή, το ελληνικό σχολείο, ως κοινωνός του ευρωπαϊκού αυτού οράματος, συμβάλλει στην άμεση εξοικείωση των παιδιών με τις ξένες γλώσσες. Αυξημένο ενδιαφέρον παρουσιάζει μια ευρωπαϊκή έρευνα που διεξήχθη το 2012 σε 14 διαφορετικά κράτη, η οποία αναδεικνύει ότι 42% των μαθητών ηλικίας 15 ετών βρίσκονται σε επίπεδο «ανεξάρτητου χρήστη» στην πρώτη ξένη γλώσσα, 25% βρίσκονται σε παρόμοιο επίπεδο στη δεύτερη, ενώ μόλις 14% υπολείπονται γνώσεων σε ξένες γλώσσες.

Η γλωσσομάθεια όμως δεν περιλαμβάνει μόνο τη γνώση και χρήση των γλωσσολογικών κανόνων, αλλά και τη βιωματική εξοικείωση με τον πολιτισμό του λαού του οποίου τη γλώσσα μαθαίνουμε. Γι’ αυτό το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντάσσει διάφορα προγράμματα αδελφοποίησης και διεπαφής με άλλες χώρες στο σχολικό πρόγραμμα. Το πιο διαδεδομένο είναι το ERASMUS+, αλλά υπάρχουν και διάφορα άλλα παρεμφερή προγράμματα, όπως το eTwinning, ο διαγωνισμός «Juvenes Translatores» και το EPAS (European Parliament Ambassador Schools) – στο πλαίσιο του οποίου συγγράφουμε και το συγκεκριμένο άρθρο.

Το 80% των νέων απολαμβάνει τη γνώση ξένων γλωσσών

Έρευνα

Σε μια προσπάθεια αποτύπωσης των ιδιαίτερων συνθηκών στον μικρόκοσμο του σχολείου μας, του Μουσικού Σχολείου Σερρών, σχεδιάσαμε μια μικρής κλίμακας έρευνα, που διεξήχθη μεταξύ μαθητών και αποφοίτων ηλικίας 14 έως 20 ετών (70% κορίτσια), με μητρική γλώσσα τα ελληνικά ως επί το πλείστον. Το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων γνωρίζει τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα, ενώ το 50% δηλώνει πως ομιλεί δύο ξένες γλώσσες. Υπάρχει ένα επίσης σημαντικό ποσοστό που αγγίζει το 25% και αφορά τη γνώση τριών ξένων γλωσσών.

Σε συντριπτικό ποσοστό (80%), οι συμμετέχοντες δηλώνουν πως τους αρέσει να μαθαίνουν ξένες γλώσσες, θεωρούν πως είναι αναγκαία η εκμάθηση (94%) και πιστεύουν πως είναι απαραίτητο εργαλείο στις σπουδές (84%) και στον τομέα εξεύρεσης εργασίας στο μέλλον (96%). Μάλιστα, το σύνολο σχεδόν των ερωτηθέντων έχει κάποιο είδος πιστοποίησης (95%), ωστόσο μόνο το 50% είναι εξοικειωμένο με την ύπαρξη του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας.

Οσον αφορά τη χρήση των ξένων γλωσσών στο σχολικό περιβάλλον, εκτός διδακτικών ωρών, οι συμμετέχοντες απαντούν πως τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά προγράμματα όπως το Erasmus+ (27%) και το eTwinning (20%), η συμμετοχή σε μαθητικά συνέδρια (22%) και στο πρόγραμμα «Σχολεία Πρέσβεις του Ευρωκοινοβουλίου» (7%) και οι δράσεις αδελφοποίησης του σχολείου (24%) αποτελούν πολύ καλές ευκαιρίες για καλλιέργεια των γλωσσικών τους δεξιοτήτων.