Λίγοι μήνες έχουν περάσει από το πρωτοφανές κύμα κακοκαιρίας με την επωνυμία «Daniel» και οι κάτοικοι της Θεσσαλίας, ιδιαίτερα όσοι ασχολούνται με τη γεωργία, ακόμα και σήμερα προσπαθούν να ανακάμψουν από τις καταστροφικές πλημμύρες, που προκάλεσε το φαινόμενο. Στις συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα όλο αυτό το διάστημα οι περισσότεροι, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη, συσχετίζουν το φαινόμενο αυτό με το παγκόσμιο περιβαλλοντικό πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής.
Η κλιματική αλλαγή και τα αίτιά της
Ο όρος «κλιματική αλλαγή» αναφέρεται στη μεταβολή των συνθηκών του περιβάλλοντος παγκοσμίως, η οποία οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε παράγοντες που σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια των δισεκατομμυρίων ετών ζωής του πλανήτη μας έχουν συμβεί αρκετές φορές κλιματικές αλλαγές, οι οποίες οφείλονταν σε παράγοντες που δεν θα μπορούσαν να έχουν καμία σχέση με τον άνθρωπο και, όπως συμφωνούν οι περισσότεροι επιστήμονες, δεν έχουν καμία επίδραση στην κλιματική αλλαγή των τελευταίων χρόνων.
Τι συμβαίνει όμως και η κλιματική αλλαγή που λαμβάνει χώρα στην εποχή μας έχει ραγδαία εξέλιξη, ενώ οι προηγούμενες κλιματικές αλλαγές διήρκεσαν πολλές χιλιάδες χρόνια; Η απάντηση είναι μία και για κάποιους αναμενόμενη: η ανεξέλεγκτη ανθρώπινη δραστηριότητα. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου, για παράδειγμα (δηλαδή η παγίδευση της θερμότητας που προκαλείται από την ηλιακή ακτινοβολία και θα έπρεπε να διαχέεται στο Διάστημα, εξαιτίας της παρουσίας στην ατμόσφαιρα συγκεκριμένων αερίων), σχετίζεται άμεσα με τον ανθρώπινο παράγοντα. Προφανώς και τα αέρια αυτά υπάρχουν στη φύση σε φυσιολογικά επίπεδα, όμως ο άνθρωπος έχει συμβάλει στην αύξηση της συγκέντρωσης στην ατμόσφαιρα ορισμένων από αυτά μέσω μιας σειράς «εγκληματικών» ενεργειών που πλήττουν άμεσα το φυσικό περιβάλλον. Ετσι, αύξησε τα επίπεδα καύσης του «προσθέτοντας» στην ατμόσφαιρα άφθονο διοξείδιο του άνθρακα, αποψίλωσε τα δάση, στερώντας από τον πλανήτη τη δυνατότητα να μετατρέψει το διοξείδιο του άνθρακα σε οξυγόνο, εντατικοποίησε την κτηνοτροφική παραγωγή εκτοξεύοντας στα ύψη τις εκπομπές βλαβερών αερίων, όπως το μεθάνιο, από τα περιττώματα των ζώων και έκανε χρήση αζωτούχων λιπασμάτων και φθοριούχων αερίων, επιβαρύνοντας την ατμόσφαιρα ακόμη περισσότερο.
Οι μελισσοκόμοι της Λάρισας ήταν ανάμεσα στους πληγέντες από τις περσινές κακοκαιρίες
Η εξάντληση των φυσικών πόρων
Είναι γεγονός πως ο άνθρωπος αν και αντιλαμβάνεται το πρόβλημα που προκαλεί η υπερβολική ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής, όχι μόνο δεν επιχειρεί να το σταματήσει, αλλά και το διαιωνίζει. Προκειμένου να αναβαθμίσει το βιοτικό του επίπεδο και να καλύψει τις υψηλές ενεργειακές του ανάγκες, έχει αυξήσει την παραγωγή υλικών αγαθών, πράγμα που τον οδήγησε στην υπερεκμετάλλευση του υπεδάφους και την εξάντληση των φυσικών πόρων. Ακόμα, ο οικονομικός ανταγωνισμός και η απληστία για την απόκτηση όλο και περισσότερων υλικών αγαθών, τον έχουν αποστρέψει από τις βασικές ηθικές αξίες της αγάπης και του σεβασμού για τη φύση.
Επιπλέον, είναι γεγονός πώς όλη η τεχνολογική και επιστημονική εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών τίθεται στην υπηρεσία του κέρδους και ενώ προσφέρει τεράστιες δυνατότητες στον άνθρωπο, αποτελεί ταυτόχρονα ένα μη βιώσιμο οικονομικό μοντέλο που επιτείνει τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, καταστρέφοντας με ραγδαίο ρυθμό το φυσικό περιβάλλον. Ολο αυτό το υλιστικό πνεύμα, του υπερκαταναλωτισμού, του υπερκέρδους, της απληστίας και της ασύδοτης συμπεριφοράς απέναντι στον πλανήτη, στηρίζεται και διαιωνίζεται μέσα από την εσκεμμένη απουσία – ή ακόμα χειρότερα την υποβάθμιση – της περιβαλλοντικής αγωγής από τα εκπαιδευτικά συστήματα των αναπτυγμένων χωρών.
Οι συνέπειες και το φαινόμενο «Daniel»
Η αύξηση της θερμοκρασίας εξαιτίας του φαινομένου του θερμοκηπίου, προκαλεί όπως είναι αναμενόμενο καύσωνες, οι οποίοι, όσο περνούν τα χρόνια, γίνονται περισσότεροι και συχνότεροι. Ταυτόχρονα, μειώνονται, με αντίστοιχα ραγδαίο ρυθμό, οι βροχοπτώσεις και αυξάνονται οι πυρκαγιές, οι οποίες με τη σειρά τους επιφέρουν ανεπανόρθωτες απώλειες στη χλωρίδα και στην πανίδα, απώλειες ανθρώπινων ζωών και ρύπανση της ατμόσφαιρας με περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα. Ο αντίκτυπος στα οικοσυστήματα αλλά και στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι τεράστιος. Αναπόφευκτη έτσι είναι και η επιβάρυνση της δημόσιας υγείας, αφού η κλιματική αλλαγή απειλεί ευθέως όλες τις βασικές παραμέτρους της καλής υγείας, όπως είναι το καθαρό πόσιμο νερό, ο καθαρός αέρας και η ανεπηρέαστη από ρυπογόνους παράγοντες τροφική αλυσίδα.
Αλλη μια σημαντική παράμετρος είναι ότι εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής εμφανίζονται ολοένα και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα: έντονες βροχοπτώσεις και καταιγίδες μεγάλης έκτασης, διάρκειας και έντασης που προκαλούν με τη σειρά τους άκρως καταστροφικά πλημμυρικά φαινόμενα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του σαρωτικού κύματος κακοκαιρίας «Daniel» που, όπως αναφέρθηκε στην αρχή, έπληξε την περιοχή της Θεσσαλίας. Εξαιτίας του, πολλοί είδαν τις περιουσίες τους, τα σπίτια τους, τα ζώα, τα χωράφια τους να χάνονται κάτω από τόνους νερού και φερτών υλικών, δρόμοι καταστράφηκαν και γέφυρες παρασύρθηκαν από τα ορμητικά νερά ποταμών και χειμάρρων που υπερχείλισαν, σχολεία έκλεισαν. Και βεβαίως μην ξεχνάμε τις ανθρώπινες ζωές που χάθηκαν από τη μανία της φύσης.
Ανυπολόγιστες είναι οι ζημιές που προκάλεσε ο «Daniel» στις καλλιέργειες αλλά και στις εγκαταστάσεις των αγροτών
Αμεσο πρόβλημα για τον άνθρωπο
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένας απλός επιστημονικός όρος επινοημένος για να χρησιμοποιείται μόνο από την επιστημονική κοινότητα, αλλά ένα πρόβλημα που απειλεί άμεσα την ανθρωπότητα στο σύνολό της. Οι δυσοίωνες προβλέψεις για τη διαμόρφωση μιας δυστοπικής πραγματικότητας, όπως εκείνη που παρουσιάζεται σε κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, καθιστούν επιτακτική την ανάγκη αφύπνισης της ανθρώπινης συνείδησης και ανάληψης, από όλους, της ευθύνης για την προστασία του πλανήτη και του περιβάλλοντός του. Ας γίνουν οι πλημμύρες στη Θεσσαλία ένα μάθημα, ένα από τα πολλά παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια, πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να συνεχίσει να σκέφτεται και να δρα απερίσκεπτα και ανεξέλεγκτα.
