Ο Θοδωρής Πιερράτος, υπεύθυνος του Εργαστηριακού Κέντρου Φυσικών Επιστημών (ΕΚΦΕ) Ευόσμου και φυσικός με διδακτορικό στη διδακτική της Φυσικής, έγραψε το βιβλίο «Καταραμένη Φυσική!» σε μια προσπάθεια να μιλήσει απλά για τα μεγάλα μυστήρια του κόσμου μας. Ετσι ένα παιχνίδι, ένα κυνήγι απαντήσεων σε γρίφους, μια ερευνητική ματιά, δύο μαθητές και μία μαθήτρια της Α’ Λυκείου που αδιαφορούν τελείως για τη Φυσική «ζωγραφίζουν» τον δρόμο του. Πώς έφτασε εκεί και τι ανακάλυψε, αυτό μας το λέει (ή… δεν το λέει) παρακάτω:
Ποια ήταν η αφορμή για να γράψετε το βιβλίο;
«Η αφορμή για τη συγγραφή του βιβλίου ήταν η διάθεσή μου να συστήσω τον κόσμο της Φυσικής στις δύο, τότε, έφηβες κόρες μου. Θα μπορούσα, φυσικά, να τις μιλήσω για το τι είναι και πώς λειτουργεί η Φυσική. Για ποιους λόγους είμαι ερωτευμένος μαζί της από παιδί. Σκέφτηκα, ωστόσο, ότι αν αυτό γίνει μέσα από μια ιστορία στην οποία εμπλέκονται παιδιά της ηλικίας τους θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικό. Οι ιστορίες έχουν μεγάλη δύναμη, ειδικά αν μπορεί να ταυτιστούμε με τους ήρωές τους. Σκέφτηκα ότι η ιστορία μου θα μπορούσε να γεννήσει αυθεντικά, δικά τους ερωτήματα και απορίες και να έρθουν, αν νιώσουν την ανάγκη να έρθουν, αυτές σε εμένα γιατί θα θέλουν να μάθουν. Δεν ήθελα να τις κάνω κατήχηση».
Ποιον από τους γρίφους που λύνουν τα παιδιά-πρωταγωνιστές της ιστορίας θεωρείτε πιο εύκολο και ποιον πιο δύσκολο;
«Προφανώς κάτι τέτοιο είναι υποκειμενικό, καθώς εξαρτάται από τις νοητικές αποσκευές και τις εμπειρίες του καθενός. Πάντως, το ουσιαστικό πίσω από την επίλυση των γρίφων που εμφανίζονται στο βιβλίο δεν είναι οι ίδιοι οι γρίφοι αλλά η μεθοδολογία που ακολουθείται από τα παιδιά καθώς επιχειρούν να τους λύσουν. Για άλλη μια φορά σημασία έχει η διαδρομή, το ταξίδι και λιγότερο ο προορισμός».
Ποια μέθοδο θεωρείτε εσείς ότι είναι η καλύτερη για τη μελέτη της Φυσικής;
«Θα πω ότι δεν γνωρίζω κάποιον «μαγικό» τρόπο που να λύνει τα προβλήματα μελέτης της Φυσικής ή οποιουδήποτε άλλου μαθήματος. Σίγουρα πρέπει να ασχοληθείς εντατικά και όχι αποσπασματικά. Oμως για να ασχοληθείς εντατικά με κάτι και να προσπαθήσεις να το κάνεις κτήμα σου θα πρέπει πρώτα από όλα να θέλεις πραγματικά να κάνεις κάτι τέτοιο, αφού αυτό θα απαιτήσει να ξοδέψεις ενέργεια και χρόνο. Αυτό το κάτι πρέπει, λοιπόν, να προκαλεί το ενδιαφέρον σου. Τι μπορεί να είναι αυτό που θα βάλει φωτιά στο μυαλό σου για να θέλεις να ασχοληθείς με πάθος μαζί του; Eνας δάσκαλος, ένα βιβλίο, μια ταινία, κάτι που είδες, άκουσες ή διάβασες σε ανύποπτο χρόνο».
Πώς συνδυάζεται η επιστήμη με τη λογοτεχνία;
«Οπως είπα και στην αρχή, οι ιστορίες που διηγούμαστε έχουν τεράστια δύναμη. Μέσα από αυτές ψυχαγωγούμαστε, διαπαιδαγωγούμαστε, ταυτιζόμαστε και υιοθετούμε θέσεις και στάσεις, μαθαίνουμε πώς λειτουργεί η κοινωνία. Η επιστήμη δεν είναι κάτι απρόσωπο που λαμβάνει χώρα έξω από την κοινωνία. Αντιθέτως, όταν κάνω επιστήμη, όταν κάνω Φυσική, το κάνω μέσα σε μία κοινωνία, δεν είμαι αποκομμένος. Είμαι κοινωνικό ον, έχω κοινωνικές ανάγκες, όλα αυτά που προσλαμβάνω από τους γύρω μου επηρεάζουν την επιστήμη μου και όσα κάνω ως επιστήμονας επιστρέφουν και επηρεάζουν την κοινωνία. Αρα, δεν βλέπω γιατί να μην μπορεί να συνδυάζεται, και μάλιστα αρμονικά, η επιστήμη με τη λογοτεχνία. Για την ακρίβεια, η εκλαΐκευση της επιστήμης».
Είναι τελικά καταραμένη η Φυσική;
«Σύμφωνα με έρευνες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, η Φυσική είναι από τα μαθήματα για τα οποία οι μαθητές τρέφουν τα χειρότερα αισθήματα. Το ερώτημα είναι γιατί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Γιατί κάποιοι ερωτευόμαστε τη Φυσική και κάποιοι όχι;
Η απάντηση κρύβεται, κατά τη γνώμη μου, στον τρόπο που διδάσκουμε τη Φυσική στο σχολείο. Ως μία άκρατη παράθεση τύπων, εννοιών, θεωριών που έχουν ελάχιστη σχέση με τη ζωή των παιδιών. Χωρίς, συνήθως, πειραματική υποστήριξη και χωρίς να αναδεικνύεται η εσωτερική συνοχή και η φύση της επιστήμης αυτής. Ενδεικτικό, κακό, παράδειγμα που υπογραμμίζει αυτή την τάση είναι στο βιβλίο ο χαρακτήρας του κ. Πικρού. Αν είχαμε λιγότερους δασκάλους που διδάσκουν όπως αυτός τότε θα είχαμε και λιγότερους μαθητές που θα θεωρούσαν καταραμένη τη Φυσική. Αν, επιπλέον, είχαμε περισσότερους δασκάλους όπως αυτός που ενσαρκώνει ο κ. Δημήτρης, που θα επέμεναν στη βιωματική, διερευνητική διδασκαλία και μάθηση, ίσως είχαμε περισσότερους μαθητές που θα ερωτεύονταν τη Φυσική».
«Ανάγκη γιαταπεινότητακαι δέος»
{ERT}Ποια είναι η θέση του ανθρώπου στο Σύμπαν; {ERT}
«Ο άνθρωπος με πελώρια αλαζονεία και υπέρμετρο εγωισμό θεώρησε κατ’ αρχάς τον εαυτό του ως το κέντρο του Κόσμου. Η επιστήμη με μεθοδικά βήματα και τεράστια προσπάθεια από πλήθος ευφυείς ανθρώπους ανά τους αιώνες, αποδόμησε συστηματικά αυτή την άποψη. Αρχικά η Γη μετακινήθηκε από το κέντρο του Ηλιακού Συστήματος, στη συνέχεια το Ηλιακό Σύστημα μετακινήθηκε από το κέντρο στις παρυφές του Γαλαξία-Σύμπαντος και τελικά ο Γαλαξίας αποδείχθηκε ένας από τους τρομακτικά πολλούς γαλαξίες του Σύμπαντος. Τα τελευταία χρόνια εικάζεται από τους κοσμολόγους ένα τελευταίο(;) βήμα, σύμφωνα με το οποίο θα μπορούσε το Σύμπαν μας να είναι μέρος ενός πολυ-σύμπαντος… Ο Καρλ Σέιγκαν αναφερόμενος σε μια φωτογραφία που τραβήχτηκε από ένα από τα Voyager όντας στα όρια του Ηλιακού Συστήματος, η οποία δείχνει τον πλανήτη μας ως μια αμυδρή γαλάζια κουκκίδα σε ένα υπόβαθρο αναρίθμητων άστρων, τόνισε την ταπεινότητα με την οποία θα έπρεπε ο άνθρωπος να προσεγγίζει τη θέση του σε αυτό το εκπληκτικό Σύμπαν στο οποίο έτυχε να γεννηθεί, διατηρώντας σε κάθε περίπτωση το δέος που οποιοσδήποτε από εμάς νιώθει ατενίζοντας τον έναστρο ουρανό. Συμφωνώ απόλυτα μαζί του».
Συνέντευξη στις Βασιλική Παπαχρήστου, Ελευθερία-Ραφαέλα Πεχλιβανίδου, Ευθυμία Συγκουρλή
