Ο Αχελώος, γνωστός κι ως Ασπροπόταμος, είναι ο ποταμός μας. Και ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας. Πηγάζει από την οροσειρά της Πίνδου, και συγκεκριμένα από το όρος Λάκμος (Περιστέρι), νότια-νοτιοδυτικά του Μετσόβου, και ύστερα από μια διαδρομή 220 χιλιομέτρων εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος, έχοντας σχηματίσει με τις προσχώσεις του τα νησιά Εχινάδες. Κατά τη διαδρομή του περνάει από τον Νομό Τρικάλων, από τα όρια των νομών Καρδίτσας και Αρτας και στη συνέχεια από τα όρια των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας. Αποτελεί μια υδάτινη «λεωφόρο» που δίνει ζωή σε όλη την περιοχή.
Μετά την κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών, διαχωρίζει με την πορεία του την Ακαρνανία από την Αιτωλία, διασχίζοντας διαδοχικά τις τεχνητές λίμνες των Κρεμαστών, του Καστρακίου και του Στράτου, και αρδεύει την πεδιάδα του Αγρινίου. Στη ροή του προς το Ιόνιο δέχεται τα νερά των παραποτάμων του, Αγραφιώτη, Ταυρωπού, Τρικεριώτη και Ινάχου. Σήμερα οι τρεις πρώτοι χύνονται στην τεχνητή λίμνη των Κρεμαστών και ο τέταρτος στην τεχνητή λίμνη του Καστρακίου. Θεωρείται ο πλουσιότερος σε νερά γηγενής ποταμός της Ελλάδας.
Οι εκδοχές για το όνομά του
Η αρχαία ονομασία του ποταμού είναι Αχελώος και πιθανότατα να προέρχεται από τη ρίζα «αχ» που σημαίνει νερό και το συγκριτικό επίθετο «λώων» που σημαίνει καλύτερος.
Η λαϊκότερη ονομασία του ποταμού είναι Ασπροπόταμος ή Ασπρος. Υπάρχουν αρκετές εκδοχές για την προέλευση αυτής της ονομασίας. Μία εκδοχή τη συνδέει με την αφρισμένη εικόνα του ποταμού κατά τους ανοιξιάτικους μήνες όταν λιώνουν τα χιόνια, ενώ άλλες με το λευκό χρώμα των χαλικιών στις όχθες του και την άσπρη λάσπη που κατεβάζει το ρεύμα του.
Στην ελληνική μυθολογία, ο Αχελώος ήταν μια ποτάμια θεότητα. Ο Ομηρος τοποθετεί τον Αχελώο πριν από τον Ωκεανό. Οι θάλασσες, οι πηγές και τα νερά που πηγάζουν από τη γη προέρχονται από αυτόν. Αντίθετα, ο Ησίοδος συγκαταλέγει τον Αχελώο στα παιδιά της Τηθύος και του Ωκεανού, στις ποτάμιες θεότητες. Κόρες του ήταν οι Σειρήνες, οι Νύμφες και πολλές άλλες πηγές (Κασταλία, Καλλιρρόη κ.λπ.).
Ο Αχελώος είχε αρκετές μορφές. Συνήθως απεικονίζεται από τη μέση και κάτω σαν ψάρι, γενειοφόρος, με κέρατα στο κεφάλι του. Αλλες μορφές του ποτάμιου αυτού θεού ήταν σαν φίδι, σαν ταύρος και σαν ανθρωπόμορφο ον με κεφάλι ταύρου που από τα γένια του έτρεχαν πολλά νερά (ανθρωπομορφίες των όψεων του ποταμού). Το μόνο βέβαιο είναι πως στις περισσότερες μορφές του ο Αχελώος φάνταζε ένα άσχημο τέρας.
Η πάλη με τον Ηρακλή
Γνωστός είναι ο μύθος της πάλης του με τον Ηρακλή για χάρη της Δηιάνειρας. Ο Ηρακλής όταν πήγε στον Αδη συνάντησε τον Μελέαγρο, αδελφό της Δηιάνειρας και γιο του Οινέα. Αυτός τού ζήτησε σαν χάρη να παντρευτεί την αδελφή του. Ο ήρωας δεν αθέτησε την υπόσχεσή του και πήγε στην Καλυδώνα όπου βασίλευε ο Οινέας. Εκεί όμως ένας επίμονος μνηστήρας, ο Αχελώος, ζητούσε την κόρη του Οινέα παίρνοντας διάφορες μορφές. Εγινε μάχη και ο ποτάμιος θεός, παρά τις συνεχείς μεταμορφώσεις του, έχασε. Τότε ο Ηρακλής τού απέκοψε το δεξί του κέρατο (έκλεισε τη μία εκβολή του ποταμού) και από το αίμα που έρρευσε γεννήθηκαν οι Σειρήνες. Το κέρατο αυτό δεν το κράτησε ο Ηρακλής αλλά το δώρισε στον Οινέα. Ο ποταμός-θεός είχε νικηθεί και ο Ηρακλής νυμφεύθηκε τη Δηιάνειρα. Βέβαια ο μύθος αυτός και κατά τον Διόδωρο αλλά και τον Στράβωνα ερμηνεύει τις προσπάθειες των αρχαίων εκεί κατοίκων να τιθασεύσουν την ορμή του ποταμού (κέρας) περιφράσσοντάς τον με μεγάλα έργα (μεταμορφώσεις ποταμού) και να τον μετατρέψουν σε γόνιμο ποταμό (γάμος του Ηρακλή).
Ποτάμι και άνθρωπος
Η σχέση του ποταμού με τους ανθρώπους έχει περάσει χίλια δεινά, αλλά και έχει χαρακτηριστεί από ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς.
Από τη μια, τα παλαιότερα χρόνια, ο Αχελώος αποτελούσε έναν ανίκητο «δαίμονα» των περιοίκων που έβλεπαν τους κάμπους να πνίγονται από την ορμή του, αλλά και αρκετούς ανθρώπους να «φεύγουν» στην προσπάθεια να τον προσεγγίσουν…
Από την άλλη, ο Αχελώος βοήθησε τους ανθρώπους σε αυτή τη δύσκολη εξέλιξη στα βάθη των χρόνων, οι οποίοι τον εκμεταλλεύτηκαν για το πότισμα της γης, την κτηνοτροφία, την αλιεία, το κυνήγι και την καθαριότητα του νοικοκυριού (μπουγάδες, πλύσιμο σκευών, μπάνιο).
Τέλος, με τα χρόνια, οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να δαμάσουν τον ποτάμιο θεό με τη βοήθεια της τεχνολογίας, όπως προαναφέραμε, και να τον αξιοποιήσουν ενεργειακά. Πλέον, ο Αχελώος παράγει ηλεκτρική ενέργεια και ποτίζει τις καλλιέργειες των ανθρώπων, οι οποίοι λατρεύουν τον ποταμό (εκτός από περιπτώσεις ασυνείδητων ανθρώπων που τον ρυπαίνουν) και ζουν αρμονικά σε αυτή τη μακροχρόνια περιπετειώδη συμβίωση.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε µια οργανωµένη προσπάθεια της επιχείρησης ηλεκτρισμού, µε στόχο να παραχθεί άφθονη και φθηνή ηλεκτρική ενέργεια από τα ορµητικά νερά του ποταµού Αχελώου. Το φιλόδοξο σχέδιο αναφερόταν στις εφηµερίδες της εποχής ως το «µεγαλύτερο υδροηλεκτρικό έργο της Ελλάδος». Η τεχνητή λίµνη των Κρεµαστών, η μεγαλύτερη στην Ελλάδα, δημιουργήθηκε το 1965 µετά την κατασκευή του φράγµατος των Κρεµαστών από τα νερά των ποταµών Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού και Τρικεριώτη.
Οφέλη και θυσίες
Το φράγµα, κατασκευασµένο σε ένα στένωµα της κοίτης του Αχελώου, είναι από τα µεγαλύτερα γεωφράγµατα (κατασκευασμένο με χώμα και χαλίκι) της Ευρώπης.
Στο υδροηλεκτρικό φράγµα Κρεµαστών υπάρχουν εγκατεστηµένες 4 µονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και ο υδροηλεκτρικός σταθµός λειτουργεί µε υδροστροβίλους. Η κατασκευή του φράγµατος είχε ως συνέπεια, πλην της δηµογραφικής µεταβολής της ευρύτερης περιοχής εξαιτίας της µετακίνησης σηµαντικού µέρους του πληθυσµού, να βυθιστούν κάτω από τα νερά, µαζί µε τους οικισµούς, και µνηµεία όπως η Μονή Επισκοπής αλλά και το ιστορικό γεφύρι της Τατάρνας, ενώ περιβάλλεται από δεκάδες ιστορικά και θρησκευτικά µνηµεία. Το τέλος µιας εποχής σήµανε παράλληλα και την αρχή µιας νέας, µε τη Λίµνη των Κρεµαστών να αποτελεί σήµερα πυρήνα για την ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής και πόλο έλξης για επισκέπτες και φυσιολάτρες που αναζητούν µια µοναδική εµπειρία µέσα σε ένα καθηλωτικό φυσικό περιβάλλον.
Ευκαιρία για θαλάσσιο σκι και ειδυλλιακές βαρκάδες
Στη λίμνη Στράτου διοργανώνονται τα Πανελλήνια Πρωταθλήματα Θαλάσσιου Σκι Ανδρών – Γυναικών, Νέων και Seniors, ενώ το 2021 πραγματοποιήθηκε το Πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα ανδρών γυναικών και ΑμεΑ. Λειτουργεί δε καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου ως προπονητικό Κέντρο Θαλασσίου Σκι συγκεντρώνοντας αθλητές από όλη τη χώρα. Παράλληλα, μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου μπορούν όσοι ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στις δωρεάν βαρκάδες στη λίμνη Κρεμαστών που διοργανώνουν οι Περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας και Στερεάς Ελλάδας, με τη σύμπραξη των Δήμων Αγρινίου, Αμφιλοχίας, Καρπενησίου και Αγράφων. Με πρώτη αφετηρία τον Αγιο Γεώργιο και δεύτερη τη Γέφυρα Τατάρνας ξεκινούν οι δωρεάν περιηγήσεις στη μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της χώρας με στόχο την ανάδειξη της πλούσιας ιστορικής και περιβαλλοντικής αξίας της περιοχής. Οι επισκέπτες ακολουθούν διαδρομές που τους επιτρέπουν να θαυμάσουν το μοναδικό φυσικό περιβάλλον με τα ιστορικά γεφύρια, τα εντυπωσιακά φιόρδ, την πλούσια βλάστηση και τα σπάνια πουλιά.
