ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ: Άγγελος Σκορδάς
ΓΡΑΦΟΥΝ: Ηλιάνα Δανέζη, Πέτρος Κωνσταντινίδης, Γιώργος Μουρμούρης, Παναγιώτης Σωτήρης, Γιώργος Φωκιανός
Τον γύρο του κόσμου κάνει τις τελευταίες ημέρες η είδηση ότι ένα από τα πιο κοινά γλυκαντικά στον κόσμο αναμένεται να χαρακτηριστεί τον Ιούλιο ως «πιθανόν καρκινογόνο για τους ανθρώπους» από τη Διεθνή Υπηρεσία για την Ερευνα του Καρκίνου (IARC). Και κάπου εδώ εγείρεται το ερώτημα: τι συμβαίνει πραγματικά με τη χρήση ουσιών που βρίσκονται στη λίστα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και πώς μπορούμε να είμαστε ασφαλείς;
Σε αυτή τη λίστα, η οποία χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες, βρίσκονται ήδη εκατοντάδες ουσίες. Στην ομάδα 1, με τίτλο «καρκινογόνο για τον άνθρωπο», υπάρχουν 126 ουσίες, μεταξύ των οποίων το αλκοόλ, ο καπνός, ορισμένοι τύποι HPV και η ιονίζουσα ακτινοβολία.
Στην ομάδα 2Α «πιθανότατα καρκινογόνο για τον άνθρωπο» υπάρχουν 94 ουσίες, όπως το κόκκινο ή το επεξεργασμένο κρέας, η εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση κ.λπ. Στην ομάδα 2Β «πιθανόν καρκινογόνο για τον άνθρωπο» περιλαμβάνονται 322 ουσίες και σύντομα θα ανακοινωθεί και η ασπαρτάμη. Παράλληλα, σε αυτή την υποκατηγορία βρίσκεται από το 2016 το εκχύλισμα αλόης βέρα και κάποια παραδοσιακά ασιατικά τουρσί λαχανικά.
Τέλος, υπάρχει και η ομάδα 3, με ουσίες και δραστηριότητες που δεν μπορούν να ταξινομηθούν ξεκάθαρα ως προς την καρκινογένεσή τους στον άνθρωπο: Εδώ, περιλαμβάνονται 500 ουσίες, όπως για παράδειγμα ορισμένα είδη αναισθητικών, εμφυτεύματα στήθους σιλικόνης και βαφές μαλλιών.
Η ασπαρτάμη
Σε ό,τι αφορά την ασπαρτάμη, που εσχάτως άνοιξε και τη συζήτηση για το τι είναι ασφαλές για κατανάλωση, καθώς χρησιμοποιείται ευρέως σε περισσότερα από 6.000 προϊόντα, όπως αναψυκτικά διαίτης, τσίχλες χωρίς ζάχαρη και ποτά, βρισκόταν κατά καιρούς στο «στόχαστρο» των Αρχών. Σε διαβούλευσή της το 2013, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) είχε διαπιστώσει πως η ασπαρτάμη είναι ασφαλής αν καταναλώνεται σε ποσότητες που δεν ξεπερνούν τα 40 mg ανά κιλό σωματικού βάρους την ημέρα, ωστόσο έκτοτε έχει εμφανιστεί κατά διαστήματα να ζητεί εκ νέου αξιολόγηση.
Μιλώντας στο «Βήμα» ο Λευτέρης Μαρίνος, φαρμακοποιός, γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ) και του Προμηθευτικού Συνεταιρισμού Φαρμακοποιών (ΠΡΟΣΥΦΑΠΕ), επισημαίνει πως «δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας γιατί στην πράξη ο IARC είναι ένας ερευνητικός οργανισμός, ο οποίος δεν παράγει συστάσεις. Περισσότερο τραβάει την προσοχή των ερευνητών και εν μέρει των εποπτικών αρχών». Σύμφωνα με τον ίδιο, στην εν λόγω λίστα καταγράφονται απλά επιστημονικές ενδείξεις για ό,τι μπορεί να προκαλέσει καρκίνο στον άνθρωπο. «Ο IARC έχει επικριθεί για τις ανακοινώσεις του γιατί μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στο κοινό και αυτό έχει συμβεί με το κόκκινο κρέας στο παρελθόν που είναι στο 2Α κ.ο.κ.».
Μάλιστα, η ενοχοποίηση τεχνητών γλυκαντικών ουσιών φαίνεται να αφορά και την κατανάλωση πολύ μεγάλων ποσοτήτων. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Λευτέρης Μαρίνος, για την ασπαρτάμη «τα πράγματα είναι κάπως περίεργα, καθώς η σύσταση ήδη από το 1991 ήταν 40 mg ανά κιλό σε κάθε άνθρωπο. Αυτό για έναν άνθρωπο 60 κιλών ισοδυναμεί με 12 έως 36 κουτάκια αναψυκτικό ημερησίως για να είναι στη λεγόμενη ασφαλή πλευρά των πραγμάτων. Ομως, είναι ούτως ή άλλως επιλήψιμο. Δεν μπορεί κάποιος άνθρωπος να κάνει τέτοια κατανάλωση».
«Είδα και κάποιες αναφορές όπου εκφράζεται ανησυχία ότι ο θόρυβος γύρω από την ασπαρτάμη θα τρομοκρατήσει τον κόσμο και θα τον σπρώξει σε κατανάλωση αναψυκτικών που περιέχουν ζάχαρη. Αυτό με τη σειρά του είναι κακό και με τη ύπαρξη της λεγόμενης σιωπηλής νόσου, του διαβήτη. Εχουμε χιλιάδες λόγους να μειώσουμε τη ζάχαρη, αν η κατηγοριοποίηση της ασπαρτάμης οδηγήσει σε αύξηση, σίγουρα κάνουμε κακό» επισημαίνει επίσης.
Μέχρι πρόσφατα η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (American Cancer Society) εξετάζοντας μια σειρά από έρευνες σε ινδικά χοιρίδια είχε ανακοινώσει ότι «στο σύνολό τους, αυτές οι μελέτες δεν προσφέρουν επαρκείς αποδείξεις ότι η ασπαρτάμη είναι καρκινογόνος ουσία για τα ζώα», ενώ το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ ανέφερε σε επίσημη θέση του ότι «δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα ελεγχόμενα τεχνητά γλυκαντικά, συμπεριλαμβανομένης της ασπαρτάμης, σχετίζονται με κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου σε ανθρώπους».
Η περίπτωση της αλόης βέρα
Η αλόη βέρα έχει προστεθεί από το 2016 στην ομάδα 2Β, ως «πιθανώς καρκινογόνα για τον άνθρωπο», μετά από διετή μελέτη σε ινδικά χοιρίδια, που διαπίστωσε ότι εκείνα των οποίων το πόσιμο νερό ήταν ενισχυμένο με εκχύλισμα αλόης είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνους του παχέος εντέρου.
«Πρέπει να σημειωθεί ότι είναι μια μεγάλη ποσότητα και δεν υπάρχει ταύτιση με τους ανθρώπους. Αν γίνει συσχέτιση ενός κινδύνου στα ζώα, αυτό δεν σημαίνει ότι αυτό επαληθεύεται και στους ανθρώπους» εξηγεί ο Λευτέρης Μαρίνος και συνεχίζει: «Στην αλόη τα περισσότερα σκευάσματα είναι δερματικά, ενώ στη μελέτη ήταν η πόσιμη μορφή και με καθημερινή κατανάλωση σε διάστημα δύο ετών διαπιστώθηκε κάποιο είδος καρκινογένεσης, χωρίς να είναι ωστόσο γνωστός ο μηχανισμός. Είμαστε πάρα πολύ μακριά να πούμε αν συνδέεται με τον καρκίνο. Εχει χρησιμοποιηθεί ευρέως και είναι πρόχειρο να φτάσει κανείς σε αυτό το συμπέρασμα. Για το δέρμα δεν έχουμε καν σύνδεση». Αλλωστε, όπως τονίζει, «αν υπήρχαν στοιχεία θα ήταν στην ομάδα 1, όπως είναι ο καπνός και η ακτινοβολία».
Για το επιστημονικό κοινό
Επιπρόσθετα, ο γενικός γραμματέας της ΟΣΦΕ επισημαίνει πως οι ανακοινώσεις του IARC αφορούν εκ των πραγμάτων το επιστημονικό κοινό. «Πρόκειται για μια πληροφορία χρήσιμη σε ερευνητές να κατευθύνουν τις μελέτες του. Αυτό δεν αφορά τους πολίτες. Αν θέλουν να το λάβουν υπόψη τους οι εποπτικοί φορείς και με περισσότερα στοιχεία είναι μια άλλη κουβέντα, αλλά αυτό αφορά το ερευνητικό πεδίο».
Μάλιστα, κατά τον ειδικό, με το να μπει κάποια ουσία στις εν λόγω κατηγορίες δεν προκύπτει σύσταση απαγόρευσης, αλλά μονάχα αποφυγής ή περιορισμένης έκθεσης. «Δεν είναι απαραίτητο ότι όποιος εκτίθεται στον κίνδυνο παθαίνει καρκίνο. Επίσης, δεν είναι τελικό, μια ουσία που προστίθεται στη λίστα μπορεί να αφαιρεθεί».
Οπως τονίζεται, για την ομάδα 2Β, είναι απαραίτητο να υπάρχουν «περιορισμένα στοιχεία καρκινογένεσης στον άνθρωπο και επαρκή στοιχεία καρκινογένεσης σε πειραματόζωα». Εκτός από τις φτέρες, το εκχύλισμα kava και τα τουρσί λαχανικά, μερικές από τις πιο αξιοσημείωτες εγγραφές στην ομάδα 2Β περιλαμβάνουν τη ναφθαλίνη, αντισυλληπτικά μόνο με προγεστερόνη, μαγνητικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων – τα οποία εκπέμπονται από ηλεκτρονικές συσκευές, συμπεριλαμβανομένων των κινητών τηλεφώνων.
