Την επομένη της ανακήρυξης του ενωμένου Βασιλείου της Ιταλίας (1861), ο πολιτικός Μάσιμο ντ’ Αζέλιο φέρεται να συμπέρανε διορατικά ότι «η Ιταλία φτιάχτηκε, τώρα πρέπει να φτιάξουμε και Ιταλούς».
Το δεύτερο αποδείχθηκε δυσκολότερο από το πρώτο.
Το ίδιο περίπου πρόταγμα θα μπορούσε να διατυπωθεί και στην Ελλάδα, τον Ιούλιο του 1974. «Η δημοκρατία φτιάχτηκε, τώρα πρέπει να φτιάξουμε και δημοκράτες».
Θα ήταν εξίσου δύσκολη δουλειά, αν όχι δυσκολότερη. Και για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω καμία βεβαιότητα ότι πενήντα χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε.
Μόλις τις τελευταίες μέρες ζήσαμε άλλο ένα θλιβερό επεισόδιο Πολάκη που το επιβεβαιώνει.
Διότι δημοκρατία δεν είναι μόνο ένα Σύνταγμα ή δυο δικαστήρια ή πέντε κόμματα ή έξι ανεξάρτητες Αρχές και μερικές εφημερίδες.
Είναι όλα αυτά αλλά και κάτι περισσότερο. Είναι η συνύπαρξη όλων σε ένα πολιτικό σύστημα που προβλέπει και προσφέρει τις δικές του μεθόδους να λύνουμε τις διαφορές μας.
Είναι ένα σύστημα που δεν σηκώνει «βούλωσ’ το!» στην άλλη άποψη. Που δεν επιτρέπει αποκλεισμούς, ούτε τραμπουκισμούς ούτε εξουσίες ή επιβολές άλλες από εκείνες που το Σύνταγμα και το κράτος δικαίου προβλέπουν και ρυθμίζουν.
Που προστατεύει την ελευθερία και τη διαφωνία και την αντιδικία στα πλαίσια της τάξης και (ας μου επιτραπεί…) μιας στοιχειώδους κοινωνικής κοσμιότητας.
Η δημοκρατία είναι ένας ολόκληρος πολιτικός πολιτισμός.
Φτιάχτηκαν λοιπόν οι δημοκράτες που θα αναζητούσαμε πριν πενήντα χρόνια; Δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά και χωρίς να αμφισβητήσω τις προθέσεις κανενός.
Το θυμικό, τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα, η οργή, η άλογη διαμαρτυρία ή η άμετρη αγανάκτηση, συντηρούν ένα αλλοπρόσαλλο υπόστρωμα που εκ των πραγμάτων υπονομεύει τη δημοκρατία.
Το γνωρίσαμε έντονα την προηγούμενη δεκαετία. Τώρα ζούμε (θέλω να ελπίζω) απλώς τα απόνερά του.
Αναμφισβήτητα γιορτάζουμε τα πενήντα χρόνια της δημοκρατίας σε συνθήκες ύφεσης της αμφισβήτησής της. Κανείς δεν την αρνείται ανοιχτά, ούτε οι πιο αντιδημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις.
Στην πραγματικότητα όμως καλλιεργούν και χρησιμοποιούν όλα τα στοιχεία που την υπονομεύουν. Μισαλλοδοξία, φανατισμό, εχθροπάθεια, καχυποψία, χυδαιότητα…
Δεν απειλούν πλέον τη δημοκρατία με τανκς. Στοχεύουν την ίδια την ουσία του πολιτικού πολιτισμού της διότι αυτόν θέλουν να διαβρώσουν. Να τον υποτάξουν στα μούτρα τους.
Πέρασαν όμως πενήντα χρόνια με την καλύτερη δημοκρατία που έχει γνωρίσει ο τόπος μας.
Και τώρα θα κριθεί αν έφτιαξε αρκετούς δημοκράτες για να υπερασπιστούν τον πολιτισμό της.
