Οι κυτταρικές θεραπείες, μια από τις πλέον προηγμένες θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση του καρκίνου και όχι μόνο, έχουν ήδη περάσει στην κλινική πράξη. Συνίστανται στην κατάλληλη κινητοποίηση κυττάρων του ιδίου του ασθενούς ώστε αυτά να είναι αποτελεσματικότερα στην καταστροφή των όγκων. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η κυτταρική θεραπεία με τα λεγόμενα Τ-λεμφοκύτταρα χιμαιρικού αντιγονικού υποδοχέα (κύτταρα CAR-T), η οποία έχει επίσημα αδειοδοτηθεί ως «φάρμακο» στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Ο αριθμός των ασθενών που υποβάλλονται σε αυτή, με προοπτική τη μακροχρόνια ύφεση ή ίαση, συνεχώς αυξάνεται. Ομοίως αυξάνεται και ο κατάλογος των ασθενειών που επιδέχονται αυτού του είδους τη θεραπεία. Η αρχή έγινε με ένα-δύο νεοπλασματικά νοσήματα του αίματος. Σήμερα, η εφαρμογή της, ακόμα και σε ρευματολογικά νοσήματα και νεφρίτιδες, αποτελεί πλέον σοβαρή προοπτική, που αναμένει την επίσημη αδειοδότηση.
Ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν και οι γκρίζες αλλά και οι αρνητικές όψεις του θέματος. Τα μακροχρόνια αποτελέσματα δεν ισχύουν για όλες τις περιπτώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι υποτροπές πλησιάζουν τα δύο τρίτα του συνόλου. Παράλληλα, το κόστος θεραπείας με τα εμπορικά προϊόντα CAR-T υπολογίζεται σε 300.000 ευρώ ανά περιστατικό!
Η ανακοπή των ρυθμών αυτών αποτελεί «χίμαιρα», αφού η επιστημονική πρόοδος δεν ανακόπτεται. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;
Θεωρούμε ότι απαιτείται αναδιάρθρωση της οργάνωσης παροχής των εν λόγω θεραπευτικών σχημάτων. Ακόμα, δεν έχουν δυστυχώς δραστηριοποιηθεί προς αυτή την κατεύθυνση οι ευρωπαϊκές και εγχώριες «ρυθμιστικές» αρχές φαρμάκων (ΕΜΑ, ΕΟΦ), ενώ από την άλλη πλευρά η βιομηχανία, η οποία έχει επενδύσει στις κυτταρικές θεραπείες, πιέζει για τη διατήρηση της παρούσας κατάστασης (με το υψηλό κόστος).
Η λύση φαίνεται να έρχεται από την ίδια την ΕΕ. Στις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις για τις προηγμένες θεραπείες έχει εισαχθεί και ο θεσμός της λεγόμενης «Νοσοκομειακής Εξαίρεσης» (Hospital Exemption). Tι είναι αυτή; Αντί τα κύτταρα του αρρώστου να «ταξιδεύουν» σε άλλη χώρα για να υποβληθούν στην απαραίτητη επεξεργασία σε εργαστήρια φαρμακοβιομηχανίας, ώστε να γίνουν «δραστικά» και εν συνεχεία να επανέλθουν πάλι στη χώρα αποστολής και να χορηγηθούν στον άρρωστο, η ίδια ακριβώς διαδικασία γίνεται (με αυστηρές προδιαγραφές ασφαλείας) σε οργανωμένο εγχώριο μεγάλο νοσοκομείο. Υπολογίζεται ότι η βασική υποδομή για να «στηθεί» μια τέτοια μονάδα, η οποία θα καλύψει δεκάδες περιπτώσεων, είναι ίση με το εμπορικό κόστος που χρειάζεται σήμερα για ΕΝΑΝ μόνο άρρωστο της κυτταρικής θεραπείας. Η δε δαπάνη για την προετοιμασία των CAR-T υπολογίζεται μόνο στο ένα δέκατο του σημερινού εμπορικού προϊόντος (δηλαδή 30.000 ευρώ). Η διαφορά είναι ολοφάνερη. Στην Ισπανία μάλιστα τη δαπάνη της «νοσοκομειακής εξαίρεσης» την καλύπτουν τα ασφαλιστικά ταμεία. Επίσης χρειάζεται στενή παρακολούθηση της πορείας των περιστατικών κατά κατηγορίες, ώστε να επιλεγούν εκείνοι οι ασθενείς οι οποίοι θα ωφεληθούν πραγματικά, χωρίς υψηλό κίνδυνο παρενεργειών. Γιατί οι παρενέργειες ενίοτε μπορεί να είναι σοβαρές και να απαιτούν ειδική αντιμετώπιση. Όλα αυτά, σε άλλες χώρες (Ισπανία, Λιθουανία, Ισραήλ) εφαρμόζονται ήδη επιτυχώς. Εδώ, σε εμάς, απαιτείται να ενδιαφερθούν οι εθνικές αρχές (υπουργείο Υγείας, ΕΟΦ) και να λάβουν τα κατάλληλα νομοθετικά και διοικητικά μέτρα για την καθιέρωση της «Νοσοκομειακής Εξαίρεσης» που εδώ ακόμη δεν υφίσταται. Η προσφορά στους ασθενείς, αλλά και η οικονομία, που θα φέρουν τα μέτρα αυτά, είναι τόσο μεγάλες, ώστε το θέμα να μη χρειάζεται περισσότερη ανάλυση.
Ο κ. Χρήστος Κίττας είναι επίτιμος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής και τ. πρύτανης του ΕΚΠΑ.
Ο κ. Κώστας Κωνσταντόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
