Τι τροφοδοτεί την καλοκαιρινή έξαρση της COVID-19 εντός και εκτός συνόρων; Αρκετοί επιστήμονες βλέπουν ως συνενόχους στην αυξητική αυτή τάση, εν μέσω της τουριστικής περιόδου, τις κορυφαίες αθλητικές διοργανώσεις. Το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, με τους Ολυμπιακούς Αγώνες να έπονται, αποτελούν την απόλυτη αφορμή – όπως λένε – για συγκεντρώσεις φίλων που απολαμβάνουν τους αγώνες… παρέα με τον κορωνοϊό.
Τα δεδομένα, άλλωστε, μαρτυρούν πως ο SARS-CoV-2 έχει ανεβάσει ταχύτητες εντός των συνόρων. Οι νοσηλείες έχουν διπλασιαστεί, ενώ τα αιτήματα για αντι-ιική αγωγή είναι κατά μέσο όρο 300 την ημέρα (το Σαββατοκύριακο μειώνονται κατά το ήμισυ), όταν τον Μάιο δεν ξεπερνούσαν τα 60-70 σε ημερήσια βάση. Οι αριθμοί όμως αυτοί δεν μαρτυρούν τις αιτίες, ούτε χαρτογραφούν τα σημεία όπου ο πανδημικός ιός διασταυρώνεται με τα επόμενα «θύματά» του.
Στη Βρετανία πάλι, όπου επίσης διαπιστώνεται αύξηση στους σκληρούς δείκτες – 24% αύξηση στις νοσηλείες σε διάστημα μόλις μίας εβδομάδας –, ορισμένοι επιστήμονες δείχνουν ως βασικό ύποπτο το Euro 2024. Πιο συγκεκριμένα και όπως διαπιστώνει ο Dr Mark Woolhouse, καθηγητής Επιδημιολογίας των Λοιμώξεων στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και σύμβουλος σε θέματα λοιμώξεων της βρετανικής κυβέρνησης, η επιτήρηση των κρουσμάτων COVID-19 είναι πολύ λιγότερο εντατική σε σχέση με τα χρόνια της οξείας υγειονομικής κρίσης που είχε προκαλέσει ο κορωνοϊός. Ομως, όπως προσθέτει, βλέπει κοινά σημεία με το καλοκαίρι του 2021 – τη χρονιά δηλαδή που είχε διεξαχθεί με καθυστέρηση 12 μηνών το Euro 2020. «Τα υπάρχοντα δεδομένα δείχνουν ότι είχε συμβάλει σημαντικά στην εξάπλωση του κορωνοϊού» καταλήγει.
Ομοιότητες και διαφορές με το 2021
Το τι ακριβώς εκτυλίχθηκε πριν από τρία χρόνια αποκάλυψε μελέτη που δημοσιεύτηκε πέρυσι στο «Nature Comunications». Για τη διεξαγωγή της, γερμανοί επιστήμονες εφάρμοσαν ένα ειδικό μοντέλο ώστε να εκτιμήσουν την επίπτωση της κορυφαίας ποδοσφαιρικής διοργάνωσης στις μεταδόσεις εκείνης της εποχής (όταν δηλαδή ο SARS-CoV-2 ούτως ή άλλως σφυροκοπούσε την ανθρωπότητα), με τα συμπεράσματα να είναι αποκαλυπτικά.
Η Αγγλία και η Σκωτία βίωσαν τις πιο βαριές επιπτώσεις, ενώ διαπιστώθηκαν διακυμάνσεις από χώρα σε χώρα εξαιτίας των ποικίλων περιοριστικών μέτρων που εφαρμόζονταν εκείνη την περίοδο. Πάντως, και σε γενικές γραμμές, τις ημέρες των αγώνων παρατηρήθηκε αύξηση στον ρυθμό αναπαραγωγής R της τάξης του 0,46, με τους συγγραφείς της μελέτης να εκτιμούν ότι η αντίστοιχη αύξηση τις ημέρες όπου διεξάγονταν οι πιο δημοφιλείς αγώνες μπορεί να σκαρφάλωνε και στο 3.
Πέρα, όμως, από τις διακριτές ομοιότητες υπάρχουν και σημαντικές διαφορές ανάμεσα στο τότε και στο τώρα. «Εδώ και περίπου δύο έτη διάγουμε τη μεταπανδημική περίοδο, κατά την οποία ο κίνδυνος για σοβαρή νόσο έχει μειωθεί σημαντικά σε σχέση με τα πρώτα έτη της πανδημίας. Αυτό έχει επιτευχθεί λόγω της υψηλής ανοσίας του πληθυσμού έναντι του SARS-CoV-2, αλλά και της διαθεσιμότητας αντι-ιικών φαρμάκων που μειώνουν τον κίνδυνο νόσου στις ομάδες όπου ο κίνδυνος παραμένει υψηλός» τονίζει στο «Βήμα» ο καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής.
Συνεπώς, «ο κίνδυνος μετάδοσης COVID-19 είναι υψηλότερος κατά τις συναθροίσεις ή τις περιστάσεις υψηλού συγχρωτισμού, αλλά λόγω των χαρακτηριστικών της εποχής που διανύουμε δεν είναι αναγκαίο να γίνουν συστάσεις εφαρμογής καθολικών μέτρων στον γενικό πληθυσμό» συμπληρώνει ο ίδιος.
Οι διαπιστώσεις αυτές, πάντως, δεν ισοδυναμούν με μηδενικό ρίσκο, ιδίως για τους πιο ευάλωτους. Εξ ου και οι επιστήμονες προτρέπουν τα άτομα που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες να εμβολιαστούν ακόμη και στην καρδιά του καλοκαιριού, ιδίως εάν έχει συμπληρωθεί αρκετός καιρός από την προηγούμενη δόση.
Νέες υποπαραλλαγές
Σύμφωνα πάντως με τον καθηγητή, στο επίκεντρο του κάδρου των υπόπτων τοποθετούνται οι νέες υποπαραλλαγές, αναδεικνύοντας τον επίμονο χαρακτήρα του πανδημικού ιού που διψά για επιβίωση.
Μάλιστα, πριν καν μας συστηθούν οι υποπαραλλαγές FLIRT, στην ίδια λίστα προστέθηκε πρόσφατα και η FLuQE, που ήδη κερδίζει έδαφος σε αρκετές περιοχές του παγκόσμιου χάρτη, όπως η Αυστραλία. «Οι νέες υποπαραλλαγές ενσωματώνουν μεταλλάξεις στην εξωτερική πρωτεΐνη του ιού, που προσδίδουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις υπάρχουσες υποπαραλλαγές αναφορικά με την ικανότητα του ιού να προσβάλλει άτομα με προϋπάρχουσα ανοσία. Μπορούμε να φανταστούμε ότι η ανοσία παρομοιάζεται με ένα τείχος που ορθώνεται ως φυσικό εμπόδιο και μας προστατεύει από μόλυνση με τον ιό. Οι νέες μεταλλάξεις όμως μπορεί να τροποποιήσουν την ικανότητα του ιού να προσπερνά το υφιστάμενο τείχος ανοσίας και να προσβάλλει τα άτομα» εξηγεί ο κ. Παρασκευής. Δευκρινίζει, εν τούτοις, ότι νέες υποπαραλλαγές δεν φαίνεται να είναι πιο επικίνδυνες ή να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο νόσου.
Το αίνιγμα «NOVID»
Στο μεταξύ, σε ερώτημα του ενός εκατομμυρίου ευρώ έχει αναδειχθεί το φαινόμενο «NOVID», που συνοψίζεται ως εξής: Τα δύο πρώτα χρόνια της πανδημίας εκτιμάται πως τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού μολύνθηκαν τουλάχιστον μία φορά. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν και εκείνοι, γνωστοί ως NOVID, των οποίων το ανοσοποιητικό δεν λύγισε ποτέ.
Η παρατήρηση αυτή έχει διεγείρει το ενδιαφέρον των ερευνητών. Μάλιστα, πρόσφατα σε νοσοκομείο του Λονδίνου χορηγήθηκε ρινικά σε 16 εθελοντές (ηλικίας 18-30 ετών), οι οποίοι δεν είχαν λάβει εμβόλιο έναντι του πανδημικού ιού αλλά ούτε είχαν νοσήσει στο παρελθόν, χαμηλή δόση ενός στελέχους SARS-CoV-2. Και όμως, οι επτά εξ αυτών ουδέποτε βγήκαν θετικοί, καθώς το ανοσοποιητικό τους φαίνεται να «στραγγάλισε» τον ιό πριν αυτός προλάβει να δράσει. Η λύση στο αίνιγμα, σύμφωνα με τους ερευνητές, πιθανώς να οφείλεται στην ιντερφερόνη – μια ομάδα πρωτεϊνών που αντιδρούν όταν αντιλαμβάνονται την εισβολή εχθρών, όπως ιοί, μικροοργανισμοί κ.ο.κ.
Οι επιστήμονες εν τούτοις, δεν έχουν καταλήξει. «Εξετάζονται για παράδειγμα και άλλες υποθέσεις. Οι ACE2 υποδοχείς των ανθρώπων αυτών μπορεί, για παράδειγμα, να έχουν απενεργοποιηθεί, οπότε ο ιός δεν μπορεί να δράσει όπως πρέπει» σημειώνει στο «Βήμα» ο καθηγητής Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Στέλιος Λουκίδης. Και προσθέτει πως υπάρχουν πολλές θεωρίες προς διερεύνηση έως ότου προκύψουν τεκμηριωμένες απαντήσεις.
