Πριν από λίγα χρόνια η Τεχνητή Νοημοσύνη φάνταζε σαν ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Σήμερα, οι δυνατότητές της δεν περιορίζονται σε θεωρητικές συζητήσεις μεταξύ εξειδικευμένων επιστημόνων αλλά βρίσκουν εφαρμογές στην καθημερινότητά μας. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του εργαλείου MIA που ανέλυσε πιλοτικά περισσότερες από 10.000 μαστογραφίες γυναικών σε νοσοκομείο του βρετανικού συστήματος Υγείας.

Το εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης διέγνωσε σωστά το 90% των ασθενών που είχαν εντοπίσει και οι γιατροί, ποσοστό που θεωρείται ιδιαίτερα μεγάλο. Επιπροσθέτως, εντόπισε επιπλέον 11 γυναίκες με καρκινικούς όγκους, τους οποίους οι γιατροί αδυνατούσαν να δουν με γυμνό μάτι εξαιτίας του εξαιρετικά μικρού μεγέθους τους. Πράγμα που σημαίνει ότι η συνεργασία ανθρώπων και τεχνητής νοημοσύνης «γέννησε» το αποτελεσματικότερο διαγνωστικό εργαλείο για τον καρκίνο του μαστού.

Ο Τζέραλντ Λιπ.

«Και οι 11 γυναίκες είναι τώρα καλά στην υγεία τους, υπεβλήθησαν σε επεμβάσεις και χρειάστηκαν ελάχιστες ημέρες ακτινοθεραπείας. Η τεχνητή νοημοσύνη λοιπόν αποδείχθηκε σωτήρια για τις ίδιες, καθώς εντόπισε έγκαιρα τους όγκους. Αν δεν υπήρχε αυτό το εργαλείο, οι γυναίκες αυτές θα συνέχιζαν κανονικά τη ζωή τους, νομίζοντας πως είναι υγιείς κατά τα λεγόμενα των γιατρών, αλλά στον επανέλεγχο οι όγκοι θα είχαν μεγαλώσει και ενδεχομένως να είχαν εξαπλωθεί. Αυτό με τη σειρά του θα οδηγούσε σε πιο σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις και πιο βαριές ακτινοθεραπείες και, ίσως, χημειοθεραπείες» δηλώνει στο ΒΗΜΑ Science o Τζέραλντ Λιπ, κλινικός διευθυντής του προληπτικού ελέγχου μαστού στη Βορειοανατολική Σκωτία και ο γιατρός που ηγήθηκε του έργου.

Αγαστή συνεργασία

Το καθοριστικό για τη ζωή των γυναικών αυτών αποτέλεσμα γεννά το αναπάντητο μέχρι στιγμής ερώτημα: «Θα αντικαταστήσουν, τελικά, οι μηχανές τους ανθρώπους και εν προκειμένω τους γιατρούς;». Ο δρ Λιπ απαντά εμφατικά όχι. «Στη Βρετανία οι μαστογραφίες διαβάζονται πάντα από δύο ακτινολόγους. Ο πρώτος εντοπίζει τους περισσότερους καρκίνους και ο δεύτερος μπορεί να εντοπίσει καρκίνους που δεν διέγνωσε ο πρώτος. Η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί συμπληρωματικά, καθώς μπορεί να βρει παθολογικά ευρήματα πολύ μικρά σε μέγεθος που οι άνθρωποι αδυνατούν».

2,3 εκατομμύρια γυναίκες σε όλον τον κόσμο εμφάνισαν το 2022 καρκίνο του μαστού και 670.000 πέθαναν, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Επιπλέον, όπως λέει, το μηχάνημα MIA δεν έχει εκπαιδευτεί στο να «διαβάζει» τα γενετικά χαρακτηριστικά διαφορετικών μεταξύ τους πληθυσμών και αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων. «Σε πολυπολιτισμικές περιοχές, όπως το Λονδίνο, τα μηχανήματα θα πρέπει να εκπαιδευτούν κατάλληλα. Διότι οι μαύροι πληθυσμοί, για παράδειγμα, μπορεί να παρουσιάζουν αυξημένη πυκνότητα στο στήθος και αυτό να εκληφθεί από το μηχάνημα ως ύποπτο. Επίσης, οι μηχανές δεν έχουν προς το παρόν πρόσβαση στο ιστορικό του κάθε ασθενούς και κάτι καλόηθες που εντοπίστηκε παλιότερα από τους γιατρούς και δεν ενέπνευσε ανησυχία να διαβαστεί ως κακοήθης όγκος. Συνεπώς, είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητοι οι ακτινολόγοι παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας» εξηγεί.

374.800 γυναίκες διαγνώστηκαν με καρκίνο του μαστού στην Ευρώπη το 2022 και 95.800 πέθαναν.

Ωστόσο, όπως λέει, πρόκειται για ένα πολύτιμο εργαλείο στη φαρέτρα των γιατρών, το οποίο εξοικονομεί χρόνο, δίνοντάς τους δυνατότητα να αφιερωθούν σε πιο πολύπλοκα περιστατικά. «Υπάρχουν ημέρες που καλούμαστε να διαβάσουμε 100 μαστογραφίες σε λίγες ώρες. Οταν ένας ακτινολόγος διαγνώσει ως αρνητική μια μαστογραφία και το ίδιο αποτέλεσμα δώσει και το μηχάνημα, προχωράμε στην επόμενη, δεν χρειάζεται ανάγνωση από δεύτερο γιατρό. Κατά την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος, διαπιστώσαμε πως μειώθηκε κατά 30% ο όγκος της δουλειάς που αφορούσε την ανάγνωση των σαρώσεων».

Στην υπηρεσία της διάγνωσης

Σύμφωνα με τον δρα Τζέραλντ Λιπ, το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης στη διαγνωστική είναι πολλά υποσχόμενο, καθώς τα ειδικά εκπαιδευμένα μηχανήματα θα δίνουν τη δυνατότητα πρόβλεψης εμφάνισης καρκίνου τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια. «Είμαστε ακόμη στην αρχή, κάτι σαν τα Windows 3.0 τη δεκαετία του ’90. Στο μέλλον, με τη βοήθεια της συγκεκριμένης τεχνολογίας, θα μπορούμε να υπολογίζουμε με ακρίβεια τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του μαστού και να υποδεικνύομε την απαραίτητη συχνότητα επανελέγχων.

»Η Τεχνητή Νοημοσύνη ήδη εφαρμόζεται στην ανάγνωση βιοψιών με εντυπωσιακά αποτελέσματα, ενώ σύντομα αναμένεται να χρησιμοποιηθεί σε εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου των πνευμόνων και του προστάτη καθώς και στην αξονική εγκεφάλου. Αυτό θα βοηθήσει στον εντοπισμό τυχόν αλλοιώσεων πολύ μικρού μεγέθους που δεν κατάφεραν να βρουν οι γιατροί, όπως συνέβη με τις 11 γυναίκες. Παράλληλα, θα μειωθεί σημαντικά ο χρόνος που απαιτείται για μια μαγνητική τομογραφία» λέει, επισημαίνοντας πως παράλληλα με την εξοικονόμηση χρόνου μειώνεται και το στρες των ασθενών.

29,4% των καρκίνων που εντοπίστηκαν σε γυναίκες στην Ευρώπη το 2022 ήταν καρκίνος του μαστού.

«Πέρα από το γεγονός ότι οι εκάστοτε κλινικές θα έχουν τη δυνατότητα να διενεργούν περισσότερες μαγνητικές σε μία μέρα, δεν πρέπει να παραβλέπουμε τον θετικό αντίκτυπο στο άγχος αναμονής των ασθενών αλλά και σε εκείνο της κλειστοφοβίας» συμπληρώνει. Εκείνο που για τον ίδιο έχει ιδιαίτερη σημασία για τη βελτίωση της πρόληψης και των υπηρεσιών περίθαλψης εν γένει είναι η προσήλωση των ειδικών στη διαρκή αναβάθμιση των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης αλλά και η εκπαίδευση των γυναικών.

Σε ποιες χώρες εφαρμόζεται

Στο Ηνωμένο Βασίλειο συνεχίζονται οι δοκιμές ανάλυσης των μαστογραφιών με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης σε διάφορα δημόσια νοσοκομεία και αφού η συγκεκριμένη τεχνολογία εγκριθεί από το Εθνικό Συμβούλιο Προληπτικής Ιατρικής θα εφαρμόζεται ευρέως και θα παρέχεται δωρεάν από το βρετανικό Σύστημα Υγείας. Αυτό, σύμφωνα με τον Τζέραλντ Λιπ, είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι δεν θα εξαιρείται κανείς και κατά συνέπεια δεν τίθεται ζήτημα ανισοτήτων.

Αντιθέτως, στις ΗΠΑ η εξέταση δεν καλύπτεται από τα προγράμματα υγειονομικής περίθαλψης και όσες γυναίκες θέλουν να την κάνουν, θα πρέπει να πληρώσουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν λίγο καιρό ολοκληρώθηκαν οι δοκιμές της τεχνητής νοημοσύνης στην ανάγνωση μαστογραφιών στη Δανία και η τεχνολογία εφαρμόζεται ήδη στην Κοπεγχάγη και στην περιφέρεια της Νότιας Δανίας. Τέλος, στη Σουηδία οι «έξυπνες μηχανές» χρησιμοποιούνται τόσο σε συμπτωματικούς ασθενείς όσο και στο πλαίσιο των προληπτικών ελέγχων για καρκίνο του μαστού χωρίς επιπλέον κόστος για τους ασθενείς.