Στο μικρό ημιυπόγειο ψιλικατζίδικο στον Πειραιά, η ιδιοκτήτρια, μια κυρία που μαζεύει τα τελευταία ένσημα για να βγει στη σύνταξη, φυσά και ξεφυσά. «Δεν μπορώ να κλείσω και την πόρτα και μπαίνει μέσα όλη η λάβα» λέει αναψοκοκκινισμένη, κουνώντας νευρικά μια διαφημιστική καρτέλα εν είδει βεντάλιας. «Ακόμη δεν μπήκε το καλοκαίρι και έχουν ανάψει τα τσιμέντα. Μα θυμάστε εσείς Ιούνη μήνα τέτοια ζέστη; Το καταστρέψαμε το κλίμα» μονολογεί.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, και το κλίμα βρίσκεται σε κρίση, με τα ακραία καιρικά φαινόμενα να εμφανίζονται συχνότερα, και οι θερμοκρασίες του Ιουνίου ολοένα και αυξάνονται, όπως άλλωστε και των υπόλοιπων μηνών του έτους. Από τον Ιούνιο του 2023 και για συνεχόμενους 12 μήνες σημειώνεται ρεκόρ θερμοκρασίας παγκοσμίως, όπως και στην Ελλάδα.
Στα… υψηλά των μετρήσεων αναμένεται να κινηθούν οι θερμοκρασίες στη χώρα μας και όλον τον Ιούνιο. Ηδη την προηγούμενη εβδομάδα ο υδράργυρος έδειχνε τιμές πάνω από τους 40°C (έφτασε τους 44,5°C την Πέμπτη στις Βουκολιές Χανίων). Το σερί θερμών μηνών αποτελεί μια ανησυχητική ένδειξη που επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία που δημοσίευσε στα μέσα Μαΐου το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF) για το εφετινό καλοκαίρι στην Ευρώπη, τα οποία, βασιζόμενα σε επιστημονικά μοντέλα, προμηνύουν ένα θερμό καλοκαίρι, με τις αυξημένες θερμοκρασίες κατά 0,6°C με 2,5°C πάνω από τη μέση κλιματική τιμή της περιόδου 1993-2016.
Ενα «χαοτικό σύστημα»
Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο μετεωρολόγος και αντιπρόεδρος του Κέντρου Μελετών Διαχείρισης Κρίσεων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, κ. Δημήτρης Ζιακόπουλος, είναι πολύ πιθανόν οι προβλέψεις να επαληθευτούν, αν και παραμένει ζητούμενο το πώς. «Είναι άγνωστο εάν θα συμβούν κάποια ακραία περιστατικά καύσωνα ή εάν συρθούμε με θερμοκρασίες 36 και 38 βαθμών επί μακρόν, δηλαδή καθημερινές θερμοκρασίες της τάξεως των δύο, τριών, τεσσάρων βαθμών πάνω από τα κανονικά επίπεδα. Σε κάθε περίπτωση τα μοντέλα μπορεί να επαληθευτούν σε ό,τι αφορά την προβλεπόμενη αύξηση της μέσης τιμής θερμοκρασίας» υπογραμμίζει ο μετεωρολόγος. Γενικότερα, σύμφωνα με τον κ. Ζιακόπουλο, ο πλανήτης οδεύει προς υψηλότερες θερμοκρασίες. «Επίσης, καθώς υπάρχει αυτό που λέμε εσωτερική μεταβλητότητα του κλιματικού συστήματος – με φαινόμενα όπως το «Ελ Νίνιο» –, μπορεί να οδηγηθούμε σε μια εποχή με πιο θερμές τιμές σε σχέση με τις κανονικές. Η τάση είναι να πάμε προς θερμοκρασίες ρεκόρ ή υψηλές θερμοκρασίες σε διάρκεια ή σε πρωιμότητα των θερμών επεισοδίων όπως έχουμε αυτή την περίοδο. Το σύστημα του καιρού είναι χαοτικό» τονίζει ο ίδιος.
Σε κάθε περίπτωση, οι «καυτές» ημέρες του Ιουνίου δεν είναι πρωτοφανείς για την Ελλάδα. Είναι ακόμη νωπές οι μνήμες από το καλοκαίρι των καυσώνων (ένας κάθε μήνα) και των μεγάλων πυρκαγιών του 2007 σε Πάρνηθα και Πελοπόννησο. Εκείνες τις ημέρες (19-28 Ιουνίου) η θερμοκρασία στον σταθμό του Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείο είχε φτάσει στους 44,8°C, που ήταν και η υψηλότερη τιμή από το 1890, οπότε υπάρχουν καταγραφές.
Είχε προηγηθεί ο φονικός καύσωνας του 1982 (24-28 Ιουνίου), οπότε η χώρα μέτρησε δεκάδες νεκρούς καθώς τα κλιματιστικά ήταν ακόμη άγνωστα για το μέσο νοικοκυριό και οι Ελληνες περνούσαν τις μέρες τους στις παραλίες και τα βράδια στα μπαλκόνια και στις ταράτσες. Τότε το θερμόμετρο είχε δείξει 41,7°C στο Θησείο, στη Νέα Φιλαδέλφεια 44,6°C, στα Τρίκαλα 43,8°C κ.λπ. Ωστόσο, δεν έσπασε το ρεκόρ της 21ης Ιουνίου 1916, όταν στον μετεωρολογικό σταθμό του Θησείου ο υδράργυρος είχε δείξει 43°C και στην Καλαμάτα 45°C. Ισχυροί ήταν επίσης και οι καύσωνες του Ιουνίου κατά τα έτη 2014 (υψηλότερη θερμοκρασία 42,7°C στην Κάτω Τιθορέα), αλλά και του 2016. Σύμφωνα με τον κ. Ζιακόπουλο, όλα αυτά τα θερμοκρασιακά ρεκόρ ήταν μεμονωμένα περιστατικά, διάσπαρτα μέσα στον χρόνο, σε ένα διάστημα άνω των 100 ετών.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο διευθυντής ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, κ. Κώστας Λαγουβάρδος, οι καύσωνες του Ιουνίου ήταν ασυνήθιστοι, ειδικά κατά τα δύο πρώτα δεκαήμερα του μήνα. «Το πιο θερμό δεύτερο δεκαήμερο Ιουνίου είχε καταγραφεί στη χώρα μας το 2016, όταν η μέγιστη θερμοκρασία στη χώρα είχε φτάσει τους 43,4 βαθμούς στη Σπάρτη. Πλέον, το εφετινό δεύτερο δεκαήμερο του Ιουνίου θα καταγράφεται ως το πιο ζεστό του 21ου αιώνα. Υπήρχαν κάποιες αναφορές για 45 βαθμούς το 1910 στην Κρήτη, αλλά ήταν ένα πολύ τοπικό φαινόμενο» αναφέρει ο κ. Λαγουβάρδος, προσθέτοντας ότι σε μελέτη του Αστεροσκοπείου για τους καύσωνες τα τελευταία εβδομήντα χρόνια στην Ελλάδα (1950-2020), που δημοσιεύθηκε πέρυσι, διαπιστώθηκε ότι αυξάνονται η συχνότητα, η ένταση και η διάρκειά τους, όπως και η συχνότητα εμφάνισής τους τον μήνα Ιούνιο, όπου παλιότερα καταγράφονταν ελάχιστοι.
«Παραδοσιακά οι καύσωνες εμφανίζονταν στην Ελλάδα τον Ιούλιο και τον Αύγουστο» σημειώνει ο ίδιος. Οσο για τον εφετινό Ιούνιο, καταγράφεται ως ένας μήνας με έντονο θερμικό στρες για τους ανθρώπους. «Δεν ήταν μόνο το τριήμερο του καύσωνα, αλλά από τις αρχές του μήνα οι θερμοκρασίες σε πολλές περιοχές της χώρας έπιασαν σχετικά υψηλά επίπεδα, δηλαδή 35-36 βαθμούς, δηλαδή πέντε βαθμούς πάνω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα. Και έτσι φαίνεται ότι θα συνεχιστεί και η επόμενη εβδομάδα» υπογραμμίζει ο κ. Λαγουβάρδος.
Για το εάν η κλιματική αλλαγή έχει βάλει το… χεράκι της, ο κ. Ζιακόπουλος θεωρεί ότι δεν μπορούν να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. «Η τάση πλέον είναι διαφορετική, αν και δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής το γεγονός ότι υψηλές θερμοκρασίες σημειώθηκαν εφέτος στα τέλη του 2ου δεκαημέρου του Ιουνίου και όχι στη διάρκεια του 3ου δεκαημέρου όπως συνήθως συμβαίνει» επισημαίνει. Και προσθέτει: «Πάντως, τα τελευταία 20 χρόνια η συχνότητα με την οποία εμφανίζονται οι υψηλές θερμοκρασίες δεν αφήνουν αμφιβολία ότι έχουν αλλάξει τα πράγματα. Οδεύουμε χωρίς χάρτη και φοβάμαι τις εκπλήξεις γιατί τίποτε δεν κινείται στον καιρό και στο κλίμα γραμμικά, αυτό που λέμε δηλαδή προβλέψιμα, οπότε πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το χειρότερο σενάριο».
Ο κίνδυνος ξηρασίας
Ηδη την περασμένη εβδομάδα, με δεδομένο ότι την τελευταία διετία η χώρα πλήττεται από ξηρασία, δυσάρεστους συνειρμούς έφερε ανακοίνωση της ΕΥΔΑΠ που προτρέπει τους καταναλωτές να υιοθετήσουν μια σειρά μέτρων για τον περιορισμό της σπατάλης νερού με στόχο τη διαφύλαξη των διαθέσιμων υδάτινων αποθεμάτων. Το φάσμα της ξηρασίας, λόγω περιορισμένων βροχοπτώσεων και χιονοκάλυψης, ήδη απειλεί κυρίως τις ανατολικές και νότιες νησιωτικές περιοχές, αν και το φαινόμενο «ακουμπά» ακόμη και τα βόρεια της χώρας. Σύμφωνα με τον κόμβο πληροφόρησης climatebook, έντονες συνθήκες ξηρασίας επικρατούν από τις αρχές Μαΐου έως σήμερα, με το 70% της επικράτειας να βρίσκεται σε κατάσταση προειδοποίησης με χαμηλά επίπεδα υγρασίας του εδάφους, κατάσταση που αναμένεται να επιδεινωθεί περαιτέρω λόγω του κύματος καύσωνα και της απουσίας βροχοπτώσεων.
