Ενα σχετικά δύσκολο αίνιγμα με αστική αθηνοκεντρική προέλευση θα μπορούσε να είναι το «τι κοινό έχουν το Μενίδι με το Κολωνάκι;». Και η απάντηση θα ήταν πως το κοινό τους στοιχείο είναι το «υδάτινο νήμα» που τα συνδέει ξεκινώντας από την Πάρνηθα και τον Δήμο Αχαρνών για να καταλήξει στη δεξαμενή της σημερινής εταιρείας υδάτων, ακριβώς στον Λυκαβηττό. Με το συνεκτικό όνομα «Αδριάνειο Υδραγωγείο» λοιπόν περιγράφεται αυτός ο υπόγειος αγωγός νερού μήκους 25 χιλιομέτρων περίπου, που περνάει από οκτώ δήμους της Αττικής.
Γιατί ο λόγος τώρα για ένα έργο που υπάρχει στην Αττική από το 140 μ.Χ.; Διότι κάτι που οι μηχανικοί θαύμαζαν από τον καιρό της ανεξαρτησίας μας από τους Τούρκους και οι παλιοί δήμαρχοι έως το 1960 το εκμεταλλεύθηκαν δεόντως, τώρα φαίνεται πως και οι σημερινοί πολιτικοί πείστηκαν για το ότι αν και αθέατο στο μεγαλύτερο τμήμα του έχει πολύ μεγάλη αξία αρχαιολογική, τεχνολογική, εκπαιδευτική, περιβαλλοντική, οικονομική. Είναι ένα έργο που ξεκίνησε το 125 ο ελληνολάτρης αυτοκράτορας Αδριανός και τελείωσε ο Αντωνίνος. Κάτι που επιβεβαίωνε μια επιγραφή γραμμένη (το 139-140 μ.Χ.) με συγκοπτόμενες λατινικές λέξεις, αναρτημένη στο πρόπυλο της καταληκτικής δεξαμενής στο σημερινό Κολωνάκι: «ΤΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ ΣΤΗ ΝΕΑ ΑΘΗΝΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΕΙΧΕ ΑΡΧΙΣΕΙ (ΝΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΙ) Ο ΘΕΪΚΟΣ ΑΔΡΙΑΝΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΟΥ (ΑΝΤΩΝΙΝΟΥ) ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕ ΚΑΙ ΑΦΙΕΡΩΣΕ (Ο ΑΝΤΩΝΙΝΟΣ)». Σήμερα ένα τμήμα της βρίσκεται κάπου μέσα στον Εθνικό Κήπο. Αλλά το έργο φαίνεται πως θα δει καλύτερες ημέρες σε λίγο. Και ήταν καιρός αν λάβουμε υπόψη πως εδώ και μισόν αιώνα τουλάχιστον, συγκεντρωμένα χάρη στο έργο αυτό, χύνονται στη θάλασσα κάθε χρόνο συνολικά 800.000 κυβικά μέτρα γλυκού νερού χρήσιμου για πότισμα και πλύσιμο των δρόμων μόνον στην Αθήνα. Γιατί; Γιατί όπως λένε οι αρμόδιοι μέχρι τώρα δεν είχαμε τι να τα κάνουμε(!).
Σφουγγάρι και όχι βυτίο
Η Διεύθυνση Στρατηγικής και Καινοτομίας της ΕΥΔΑΠ και άνθρωποι από το Πολυτεχνείο εργάστηκαν μεθοδικά και «έφεραν στην επιφάνεια», μεταφορικά βέβαια, το θαυμαστό έργο που με υπόγειο τρόπο συγκέντρωνε επί αιώνες υπόγεια νερά της Αττικής και τα χάριζε, κατά τη μακρινή του πορεία, σε ρωμαίους κατακτητές, τούρκους αξιωματούχους, νεοέλληνες αγρότες, βιοτεχνίες, ξεριζωμένους μικρασιάτες πρόσφυγες, νεοέλληνες αστούς.
Η κατασκευή αυτού του έργου επλήσσει κυριολεκτικά τους σημερινούς μηχανικούς. Εκμεταλλευόταν τέλεια τη βαρύτητα και την πολύ μικρή σχετικά υψομετρική διαφορά των 110 μέτρων περίπου από τις υπώρειες της Πάρνηθας έως το κέντρο της Αθήνας για να έχει συνεχή αλλά και ομαλή ροή. Αλλά όχι μόνον αυτό, οι τότε μηχανικοί αποδείχθηκε πως γνώριζαν πολύ καλά το έδαφος από όπου περνούσε η συνεχής αυτή υπόγεια στοά και την θωράκιζαν με την κατάλληλη ανά τοποθεσία λιθοδομή. Ακόμη πιο αξιοθαύμαστο είναι το ότι το έργο δεν φτιάχτηκε για να μεταφέρει, σαν να ήταν ένα ατέλειωτα μακρύ βυτιοφόρο, μια ποσότητα νερού επί 25 χιλιόμετρα μέχρι το κέντρο. Φτιάχτηκε με τη σκέψη να μαζεύει από παντού όπου περνάει ποσότητες νερού, σαν ένα πολύ μακρύ σφουγγάρι και να το αποδίδει επίσης κατά τη μακρά πορεία του, χάρη σε 500 περίπου φρέατα που είχαν διανοιχτεί για τις ανάγκες του έργου, με αρκετά να σώζονται ακόμη (αλλά περνούμε δίπλα τους ίσως χωρίς να το υποπτευόμαστε). Γι’ αυτό και προσέγγιζε πολύ σοφά διάφορα σημεία της αττικής γης όπως η Ρεματιά του Χαλανδρίου ή ο Κηφισός όπου υπήρχαν ποτάμια και πηγές, ενώ τα τοιχώματά του κατασκευάστηκαν ώστε να είναι αρκούντως διαπερατά από το νερό.
Το Αδριάνειο σήμερα
Σε μια πολύ καλά οργανωμένη από το Γαλλικό Ινστιτούτο περιήγηση του αδριάνειου αυτού επιτεύγματος όποιος ήθελε μπόρεσε να δει το τι γίνεται σήμερα. Και αυτό που γίνεται είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Συνολικά υπολογίζεται πως μπορεί να συγκεντρώνει και να διακινεί 3 με 4 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο. Σήμερα το νερό της Πάρνηθας δεν φθάνει στο Κολωνάκι. Η διαδρομή είναι φραγμένη σε διάφορα σημεία για διάφορους (μερικές φορές ακατανόητους ή και απαράδεκτους) λόγους. Εξαιτίας των έργων για το ΟΑΚΑ, για την Αττική Οδό, για τον σταθμό Πανόρμου, ενώ στα βόρεια έχει επιτραπεί να χτιστούν εργοστάσια από πάνω του και πολλές κατοικίες στη διαδρομή ρίχνουν ατιμώρητα τα λύματά τους σε αυτό.
Ανθρωποι με όρεξη και όραμα εργάζονται τώρα για να γίνει ό,τι καλύτερο. Οι διακοπές, που έχουν δημιουργήσει στην πραγματικότητα μεγάλες μακρόστενες υπόγειες λίμνες χιλιομέτρων, θα επιτρέψουν να κατανέμεται το νερό τοπικά, να γίνονται αρδεύσεις από φρέατα μικρού βάθους (15-30 μέτρα αντί για 150 μέτρα) εξοικονομώντας και ενέργεια (καύσιμα για την άντληση).
Το καλύτερο προς το παρόν το έχουν επιτύχει στο Χαλάνδρι, όπου με χρήματα από την ΕΕ τελειώνουν έως το 2024 ένα έργο που θα παίρνει το νερό από το δικό τους τμήμα, περασμένο από υπεριώδεις ακτίνες για αποστείρωση και θα το μοιράζει σε όλο τον δήμο για τις ανάγκες του αλλά και στους ίδιους τους κατοίκους. Επιτυγχάνοντας ίσως και το ιδανικό, μια βρύση μη πόσιμου νερού, σε κάθε σπίτι για όλες τις υπόλοιπες ανάγκες.
Οι άνθρωποι της ΕΥΔΑΠ έλεγαν πως τα υπόγεια νερά ανήκουν και αυτά στο περιβάλλον. Αλλά από τότε που η Υλίκη και ο Μόρνος έλυσαν το πρόβλημα, για τους υδάτινους πόρους της Αττικής δεν δείχνει να ενδιαφέρεται κανείς.
