Λειψυδρία: Την ξορκίζουν με διακοπές νερού, πλαφόν και… λιτανείες

Λίγες ημέρες νωρίτερα, στην εξοχή της Νέας Ζίχνης Σερρών, ένα πολύβουο πλήθος, ίσως και 100 ατόμων, κατευθύνθηκε προς τις όχθες του Αγγίτη. Με πολύχρωμες ομπρέλες για να προστατευθούν από τον καυτό ήλιο -και όχι από τη βροχή- κάτοικοι και αγρότες της κοινότητας Δραβήσκου ακολούθησαν τον ιερέα του χωριού που κατευθυνόταν ψέλνοντας προς τον ποταμό. Μόλις ο σταυρός του πατέρα Παναγιώτη άγγιξε τα νερά του, τα στόματα «πάγωσαν» και το μόνο που ακούγονταν ήταν οι ψαλμοί της λιτανείας και οι παρακλήσεις για μια θεϊκή επέμβαση που θα φέρει βροχή…

Σε δεήσεις και προσευχές προς τους αγίους για τη λειψυδρία έχουν στραφεί οι κάτοικοι και άλλων περιοχών της χώρας, όπως στον Αλμυρό Μαγνησίας που πέρυσι πνίγηκε από τις πλημμύρες και φέτος ζει το… μαρτύριο της σταγόνας. Οταν η κεντρική διοίκηση και οι τοπικές αρχές δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα, η επίκληση στη θεία δύναμη δίνει μια νότα ελπίδας. Σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, ακόμη και στα βόρεια της χώρας, οι συνέπειες της παρατεταμένης ανομβρίας είναι δραματικές. Στο Κάτω Νευροκόπι το οξύτατο πρόβλημα της λειψυδρίας αντιμετωπίζεται με διακοπές στην υδροδότηση και στην άρδευση. Η Πικρολίμνη στο Κιλκίς κοντεύει να στεγνώσει. Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζει η νησιωτική χώρα και κυρίως τα νησιά του Αιγαίου και η Κρήτη όπου οι ταμιευτήρες έχουν στερέψει, στην καρδιά της τουριστικής περιόδου.

Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει κηρύξει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης πέντε δήμους της Κρήτης, επτά νησιά (Σέριφος, Σίφνος, Λέρος, Πόρος, Σπέτσες, Δήμος Σάμης Κεφαλλονιάς) και περιοχές στην Κόρινθο, την Αλεξανδρούπολη και την Ξάνθη. Αλλά και στην Κέρκυρα ο δήμος ζητά να κηρυχθούν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης οι δημοτικές ενότητες Λευκιμμαίων και Κορισσίων. Στην Κάρπαθο οι Αρχές επέβαλαν περιορισμούς στην πλήρωση των πισινών, στη Θάσο αναζητούν μονάδα αφαλάτωσης, στην Κύθνο έγινε έκκληση στους πολίτες να μη σπαταλούν το νερό σε πισίνες και ποτίσματα, στην Τήνο αναζητούν το χαμένο νερό στα παλαιωμένα δίκτυα. Λύσεις όπως πλαφόν στην κατανάλωση νερού ή περαιτέρω κλιμάκωση των τιμολογίων ύδατος ώστε να «πονέσουν» περισσότερο όσοι έχουν μεγάλες καταναλώσεις έχουν αρχίσει να επιστρατεύονται.

Ενδεικτικό της δραματικής κατάστασης που επικρατεί στο Αιγαίο είναι ότι ακόμη και νησιά με σημαντικό δυναμικό υπόγειων υδάτων, όπως η Νάξος, αντιμετωπίζουν φέτος προβλήματα. Οι δύο ταμιευτήρες της, δυναμικότητας 1.800.000 κυβικών μέτρων, περιείχαν τον Μάρτιο μόλις 220.000 κυβικά μέτρα νερού. Ετσι, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο δήμαρχος κ. Δημήτρης Λιανός, στο νησί εγκαταστάθηκαν τρεις φορητές μονάδες αφαλάτωσης δυναμικότητας περίπου 3.600 κυβικών/ημέρα που θα καλύψουν το έλλειμμα για πόσιμο νερό, έχουν μισθωθεί ιδιωτικές γεωτρήσεις και ολοκληρώνονται έργα 600.000 ευρώ για περιορισμό των απωλειών του δικτύου. Οσο για τους αγρότες, θα πρέπει να βασιστούν στις γεωτρήσεις τους, εκ των οποίων πολλές λόγω υπεράντλησης έχουν πλέον υφάλμυρο νερό, γεγονός που ενδέχεται να πλήξει την παραγωγή της περίφημης πατάτας Νάξου.

Αυξήσεις στα τιμολόγια νερού

Ωστόσο, η λειψυδρία και οι αφαλατώσεις έφεραν αυξήσεις στα τιμολόγια του νερού. Στο χειρότερο σενάριο (δηλαδή ένα εξάμηνο χωρίς βροχή), το κόστος ενοικίασης των αφαλατώσεων θα φτάσει το 1,9 εκατ. ευρώ. Ο Δήμος Νάξου έχει υπογράψει σύμβαση με τον ανάδοχο, ο οποίος του παρέχει το νερό με 1,55 ευρώ ανά κυβικό μέτρο, με την τελική τιμή (συμπεριλαμβανομένου του κόστους ενέργειας, υποδομών κ.ά.) να φτάνει στα 2,7 με 3 ευρώ. «Αν είχε βρέξει και είχαμε γεμάτους τους επιφανειακούς ταμιευτήρες η τιμή θα ήταν το πολύ 0,20 ευρώ μαζί με το κόστος διύλισης» τονίζει ο δήμαρχος.

Παράλληλα, αυξήθηκαν τα τέλη στους λογαριασμούς νερού βάσει των όσων ορίζει η νομοθεσία και, όπως αναφέρει ο κ. Λιανός, πήγαν στα 0,80 λεπτά σε όλες τις κοινότητες του νησιού από 0,40 λεπτά που ήταν το 2015, προκειμένου αφενός να αντισταθμιστεί το ενεργειακό κόστος, αλλά και ως μέσο αποτροπής της υπερκατανάλωσης υδάτων.

Στον σχεδιασμό της δημοτικής αρχής για την ανάσχεση των προβλημάτων περιλαμβάνεται η ανάπτυξη νέων γεωτρήσεων στο νότιο τμήμα της Νάξου –τα υπόγεια ύδατα σύμφωνα με τον δήμαρχο μπορούν να καλύψουν το 70% των αναγκών ύδρευσης-, η κατασκευή νέων δικτύων μεταφοράς και διανομής νερού, η εγκατάσταση 10.000 έξυπνων μετρητών για περιορισμό των απωλειών και η επανάχρηση του νερού των βιολογικών καθαρισμών. Ως έσχατη λύση θα τεθεί η δημιουργία μόνιμης μονάδας αφαλάτωσης.

Υδροφόρες στη Λέρο

Τα προβλήματα φέρνουν γκρίνια και στη Λέρο, με τη λειψυδρία και τις συνέπειές της να αποτελούν το επίκεντρο αντιπαραθέσεων των τοπικών παραγόντων. Το ποιος δημιούργησε το πρόβλημα ωστόσο ελάχιστα ενδιαφέρει τους κατοίκους και τους επισκέπτες του νησιού για τους οποίους ζητούμενο είναι η λύση. Σύμφωνα με τη δημοτική αρχή του νησιού από τις δύο αφαλατώσεις, η μία δεν λειτουργεί και η άλλη δουλεύει στο… ρελαντί, γεγονός που αποδίδεται σε ελλιπείς συντηρήσεις της προηγούμενης διοίκησης. Πλέον ο δήμος προχώρησε σε διαγωνιστική διαδικασία για την επισκευή και συντήρηση των αφαλατώσεων, νοίκιασε μια μικρή κινητή μονάδα αφαλάτωσης δυναμικότητας 600 κυβικών μέτρων νερού ανά ημέρα, ενώ προ δύο εβδομάδων ξεκίνησε η διαδικασία μεταφοράς νερού με υδροφόρα πλοία.

Στην Κρήτη, ο πόλεμος του νερού συνεχίζεται (το πρόβλημα είχε αναδείξει «Το Βήμα» ήδη από τις 7 Ιουλίου). Η παρατεταμένη ανομβρία, κυρίως στο ανατολικό τμήμα του νησιού, έχει αδειάσει τους ταμιευτήρες. Το φράγμα του Αποσελέμη που υδρεύει πάνω από τον μισό πληθυσμό του νησιού και καλύπτει και τις ανάγκες των τουριστών διαθέτει περί τα 5,9 εκατ. κ.μ. νερού (από 25,3 εκατομμύρια κ.μ. το 2019), καταγράφοντας μια πληρότητα 23%. Αλλά και του άλλου σημαντικού φράγματος του νησιού, της Φανερωμένης, η πληρότητα είναι στο 10% – από 18 εκατ. κ.μ. έπεσε στα 2,1 εκατ. κ.μ. Παράλληλα, κλοπές υδάτων και διαρροές των δικτύων οδηγούν σε απώλεια του 50% των νερών. Γενικότερα, τα αποθέματα στο μεγαλύτερο νησί της χώρας με δυσκολία μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες  ύδρευσης και άρδευσης έως το τέλος του έτους.

Προκειμένου να προσδιοριστεί με λεπτομέρεια το πρόβλημα, η κυβέρνηση ανέθεσε στην ολλανδική εταιρεία ΗVA International, η οποία είχε αναλάβει και το master plan της Θεσσαλίας μετά τις καταστροφές του Daniel, να εκτελέσει ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο για τη διαχείριση των υδάτων της Κρήτης, με το κόστος να καλύπτεται από δωρεά της ΤΕΡΝΑ.

Το σχέδιο της κυβέρνησης

Γενικότερα, η κυβέρνηση αποφάσισε να δημιουργηθούν φορείς διαχείρισης υδάτων, υπό τη μορφή ΑΕ, σε κάθε περιφέρεια, με πρώτες εκείνες της Θεσσαλίας, της Κρήτης, της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας.

Επιπλέον, θα προωθηθεί η δημιουργία μιας task force από τα συναρμόδια υπουργεία που θα συντονίζει τις προσπάθειες αντιμετώπισης της λειψυδρίας στη χώρα, αναζητώντας παράλληλα και πρόσθετη χρηματοδότηση για την υλοποίηση των απαιτούμενων έργων.

Επίσης, το σχέδιο για την αντιμετώπιση των συνεπειών της παρατεταμένης ανομβρίας περιλαμβάνει και την κατασκευή υβριδικών μονάδων στα νησιά που θα καλύπτουν τόσο ενεργειακές όσο και υδρευτικές ανάγκες. Θα περιλαμβάνουν Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, αντλησιοταμίευση (σύστημα αποθήκευσης ενέργειας με χρήση δύο ταμιευτήρων νερού) και μονάδες αφαλάτωσης. Το κόστος τους υπολογίζεται στα 20-30 εκατομμύρια ευρώ η καθεμιά και ο σχεδιασμός που έχει γίνει από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προβλέπει την επιδότηση των έργων με 200 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Απανθρακοποίησης, η οποία θα κινητοποιήσει συνολικές επενδύσεις περίπου 400 εκατ. ευρώ.

Η λειψυδρία «σκοτώνει» τα άγρια άλογα του Εβρου

Η λειψυδρία έπληξε και τα άγρια άλογα στο Δέλτα του Εβρου. Η παρατεταμένη ανομβρία έχει οδηγήσει σε υποβάθμιση των υδάτων στον βιότοπο με συνέπεια, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο πρόεδρος του συλλόγου «Αινήσιο Δέλτα» κ. Νίκος Μουσουνάκης, την εμφάνιση μιας σειράς αλυσιδωτών αντιδράσεων.

Κατ’ αρχάς, ψαράδες-μέλη του συλλόγου εντόπισαν νεκρά τα ψάρια του γλυκού νερού στην περιοχή του Δέλτα. «Σήμερα, στο νότιο τμήμα του Εβρου δεν υπάρχει ίχνος ψαριού, καθώς πλέον το νερό εκεί είναι 100% θαλασσινό σύμφωνα με μετρήσεις που έκανε η Περιφέρεια Εβρου και η μονάδα διαχείρισης Δέλτα Εβρου» σημειώνει ο ίδιος. Και επισημαίνει: «Ετσι, άμεσα οι κτηνοτρόφοι που διατηρούν βοοειδή ελευθέρας βοσκής στην περιοχή απέσυραν τα κοπάδια τους και τα στάβλισαν ώστε να τα προφυλάξουν. Ομως τα άγρια άλογα δεν υπήρχε κανείς για να τα μαζέψει και να τα προφυλάξει και προ δύο εβδομάδων εντοπίσαμε πέντε-έξι νεκρά, αν και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό, καθώς το σημείο είναι δύσβατο – ένας απέραντος καλαμιώνας με αλμυρίκια και άλλα φυτά. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι υπάρχουν και άλλα νεκρά ζώα. Θα πρέπει να γίνει έλεγχος».

Παράλληλα, αρκετά άλογα εντοπίστηκαν με συμπτώματα αφυδάτωσης καθώς η έλλειψη νερού τα ανάγκασε να καταναλώσουν θαλασσινό ή υφάλμυρο νερό. «Και τα προηγούμενα χρόνια έπιναν υφάλμυρο νερό αλλά πλέον λόγω της λειψυδρίας η περιεκτικότητα των υδάτων Δέλτα του Εβρου σε θαλασσινό νερό αυξήθηκε τόσο ώστε έγινε ακατάλληλο. Τα καλοκαίρια το φράγμα, στο σημείο του ποταμού που βρίσκεται σε τουρκικό έδαφος, κλείνει προκειμένου να αρδεύονται οι καλλιέργειες. Ομως πάντα υπήρχε υπερχείλιση που εμπλούτιζε το Δέλτα του ποταμού και έτσι τα νερά ήταν υφάλμυρα. Φέτος, λόγω της ανομβρίας, δεν περνά γλυκό νερό» τονίζει ο ίδιος.

Τις πρώτες ημέρες που εντοπίστηκαν τα νεκρά ζώα, μέλη-ψαράδες του συλλόγου «Αινήσιο Δέλτα» είχαν αναλάβει με τις βάρκες τους την τροφοδοσία τους με νερό αλλά και με τροφή καθώς, λόγω της ξηρασίας, η περιοχή δεν έχει πλούσια βλάστηση για να βοσκήσουν. Πριν από μια εβδομάδα ωστόσο τη «σκυτάλη» για τη σίτιση των αλόγων και την παροχή καθαρού νερού πήρε η Περιφέρεια.

Τα άγρια άλογα στον Νότιο Εβρο υπολογίζονται σήμερα περίπου στα 200 ή και περισσότερα και εκτιμάται ότι προέρχονται από ζώα που είχαν αφήσει ελεύθερα οι ιδιοκτήτες τους πριν από περίπου 50 ή 60 χρόνια – πιθανώς λόγω μετανάστευσης ή για άλλους άγνωστους λόγους – και πλέον αναπαράγονται ανεξέλεγκτα.

Χαλκιδική: Οι αγρότες ανησυχούν, οι παραθεριστές ξοδεύουν

Εκκληση για λελογισμένη χρήση νερού, περιορίζοντας το πότισμα, το πλύσιμο αυλών, πεζοδρομίων και αυτοκινήτων, κάνουν ήδη από τις αρχές Ιουλίου οι τοπικές αρχές σε πολλές κοινότητες της Χαλκιδικής. Μόνιμοι κάτοικοι και παραθεριστές αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υδροδότησης, χειρότερα από κάθε άλλη χρονιά, ενώ τον ύπνο τους έχουν χάσει και οι αγρότες, κυρίως οι ελαιοπαραγωγοί, καθώς στις γεωτρήσεις τους η στάθμη των υδάτων έχει πέσει σε τόσο χαμηλά επίπεδα ώστε φοβούνται ότι μπορεί τον Σεπτέμβριο να έχουν στεγνώσει.

Ειδικά στην πιο τουριστική περιοχή, εκείνη του Δήμου Κασσάνδρας, το πρόβλημα της λειψυδρίας έχει ενταθεί, με τους πολίτες αλλά και τους επαγγελματίες του τουρισμού να διαμαρτύρονται καθώς η υδροδότηση δεν είναι σταθερή. Σύμφωνα με τους ελέγχους των υπηρεσιών του δήμου το 50% των υδάτων ξοδεύεται αλόγιστα, κυρίως από όσους διαθέτουν εξοχικές βίλες με γκαζόν και πισίνες, οι οποίοι πλέον απειλούνται με πρόστιμα εάν χρησιμοποιούν για άρδευση νερό που προορίζεται για οικιακή χρήση.

Το σοβαρότερο πρόβλημα εντοπίζεται στους οικισμούς Πευκοχωρίου, Χανιώτης και Παλιουρίου, στους οποίους μεταφέρεται νερό από την Καλάνδρα και το Κασσανδρινό, στερώντας όμως έτσι ποσότητες νερού από μόνιμους κατοίκους. Η δεξαμενή υδάτων Πευκοχωρίου δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις αυξημένες ανάγκες της θερινής περιόδου. Επίσης, με το φάσμα της λειψυδρίας βρίσκονται αντιμέτωποι και οι κάτοικοι του Πολυγύρου, όπου οι δημοτικές αρχές διαπίστωσαν στις αρχές του καλοκαιριού παράνομη χρήση πόσιμου νερού. Για την επίλυση του προβλήματος κάθε δήμος προχωρεί ξεχωριστά.