Τα πλέον ενδιαφέροντα στοιχεία των προτάσεων του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου είναι η ιδέα για α) δημιουργία μιας κεντρικής δημοσιονομικής ικανότητας (CFC) με σκοπό την αντιμετώπιση κρίσεων (σταθεροποιητική λειτουργία – stabilization function) και β) η θέσπιση ενός κοινοτικού προϋπολογισμού για δημόσια αγαθά (EU budget for public goods) για την προώθηση των αναγκαίων μελλοντικών επενδύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο κ. Τίγκεσεν τονίζει, σε σχέση με τα παραπάνω, ότι λόγω της πανδημίας ελήφθησαν δύο αποφάσεις που θα μπορούσαν να μεταβάλουν μελλοντικά την ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική. Η πρώτη είναι το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Recovery and Resilience Facility – RRF) και η δεύτερη το πρόγραμμα SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency). Αυτές δείχνουν τον δρόμο.
Αναφορικά με το CFC, «δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα» μας επισημαίνει ο κ. Τίγκεσεν.
Mηχανισμός ασφάλισης
Η εν λόγω ιδέα δεν είναι καινούργια και συμπεριλαμβανόταν ακόμη και στην Εκθεση Βέρνερ για την ΟΝΕ το 1970. Ακόμη πιο πρόσφατα, η Κομισιόν επανέφερε την πρόταση αυτή, ενώ και ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπάι την είχε εντάξει σε έκθεσή του πριν τη… σκοτώσουν εν τη γενέσει της διάφορα κράτη-μέλη με προεξάρχουσα τη Γερμανία. Είναι επίσης μια ιδέα που έχει κατά καιρούς φέρνει στο προσκήνιο ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν. «Το CFC θα μπορούσε να κάνει δύο πράγματα: να διαδραματίσει έναν σταθεροποιητικό ρόλο σε περίπτωση μείζονος κρίσεως για την οικονομία της ΕΕ, ιδιαίτερα αν δεν μπορεί να δώσει λύσεις η άσκηση νομισματικής πολιτικής, και επίσης να αποτελέσει έναν μηχανισμό ασφάλισης (insurance mechanism) σε ασύμμετρες κρίσεις σε ορισμένα κράτη-μέλη» σημειώνει ο συνομιλητής μας.
Πόσο μεγάλο θα μπορούσε να είναι ένα τέτοιο «δημοσιονομικό μπαζούκα»; «Νομίζω ένα ποσό που θα προσέγγιζε το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ θα ήταν αρκετό. Βέβαια, όπως με όλους τους μηχανισμούς ασφάλισης, υπάρχει το ζήτημα του ηθικού κινδύνου (moral hazard). Και το βασικό κριτήριο για να μπορεί μια χώρα να έχει πρόσβαση στον μηχανισμό θα πρέπει να είναι η συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ» υπογραμμίζει.
Για τον κ. Τίγκεσεν, το παράδειγμα του μηχανισμού SURE προσφέρει μια πολύ ενδιαφέρουσα εναλλακτική για τη λειτουργία του CFC. «Πρόκειται για δάνεια που αντλούνται κεντρικά από την ΕΕ μέσα από την έκδοση ομολόγων, αλλά κάθε κράτος-μέλος που τα λαμβάνει επωμίζεται το σχετικό χρέος και βέβαια οι σχετικές δαπάνες επιβαρύνουν το έλλειμμα» λέει. Οπως επίσης αναφέρει η Ετήσια Εκθεση του EFB, «δεν θα υπάρχουν μόνιμες μεταβιβάσεις, πέραν του γεγονότος ότι οι ωφελούμενοι δεν έχουν να πληρώσουν για εγγυήσεις και επωφελούνται από τα χαμηλότερα επιτόκια».
Επενδύσεις και κονδύλια
Σε σχέση, τέλος, με τις επενδύσεις, ο κ. Τίγκεσεν μας λέει ότι μέχρι το 2026, όταν και λήγει το RRF, τα κράτη-μέλη θα έχουν πρόσβαση σε κονδύλια και ένα σημαντικό μέρος αυτού του χρέους θα το επωμιστεί η ΕΕ. «Τι θα κάνουμε όμως από το 2027 και μετά; Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο όπως σήμερα. Χρειαζόμαστε», εξηγεί ο έμπειρος οικονομολόγος, «μια ειδική εξαίρεση, έναν χρυσό κανόνα για τις επενδύσεις που θα τις εξαιρεί από τους εθνικούς λογαριασμούς. Ουσιαστικά, μιλάμε για έναν προϋπολογισμό που θα αφορά τα ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά όπως η πράσινη ή η ψηφιακή μετάβαση και θα αποτελεί κομμάτι του κοινοτικού προϋπολογισμού».
Πώς φαντάζεται ο κ. Τίγκεσεν την εφαρμογή μιας τέτοιας πρότασης; «Οπως γνωρίζετε, κάθε χώρα έχει μια εθνική εισφορά στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Θα μπορούσε π.χ. να μεταφέρει το 1% του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων σε αυτή την εισφορά στον κοινοτικό προϋπολογισμό ώστε να μετατραπεί σε ευρωπαϊκές επενδύσεις. Με τον τρόπο αυτόν θα αυξηθεί ο κοινοτικός προϋπολογισμός, θα μπορούν να πραγματοποιηθούν στην εθνική επικράτεια επενδύσεις που εντάσσονται σε μια ευρωπαϊκή στρατηγική και θα πάψουν διάφορες χώρες να αναρωτιούνται πού πηγαίνουν τα χρήματα που δίνουν στην ΕΕ. Επιπλέον, αυτές οι επενδύσεις, π.χ. για την πράσινη μετάβαση, θα επιβλέπονται από τους κοινοτικούς κανόνες» καταλήγει ο πρόεδρος του EFB.
