Από τη μια είναι το καθαρό οικονομικό και πολιτικό συμφέρον εταιρειών και κυβερνήσεων που υπαγορεύει την υποβάθμιση των όσων συνέβησαν στο σαουδαραβικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης. Διότι είναι πολλά τα λεφτά, οι πωλήσεις μόνο αμερικανικών όπλων στο Βασίλειο των Σαούντ που εκκρεμούν φθάνουν σε αξία τα 110 δισ. δολ. Από την άλλη, είναι η γενική κατακραυγή στη Δύση και η δυσφήμηση (κι αυτή κοστίζει) που θα υποστεί κάθε δυτική εταιρεία που θα συνεχίσει (τουλάχιστον μέχρι να ξεχαστεί το συμβάν) να επιχειρεί με ζέση στη Σαουδική Αραβία.
Το ζήτημα είναι ότι το «Νταβός της Σαχάρας», όπως λέγεται η τριήμερη διεθνής επενδυτική συνδιάσκεψη που διοργανώνει ο πρίγκιπας του σαουδαραβικού θρόνου Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν τις προσεχείς Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη, μοιάζει καταδικασμένο να αποτύχει. Ο ένας μετά τον άλλον οι επιφανείς μάνατζερ ανακοινώνουν ότι δεν θα παραστούν στη σύναξη. Οι περισσότεροι αποφεύγουν τις εξηγήσεις. Ελάχιστοι συνδέουν την απόφασή τους με τη μυστηριώδη εξαφάνιση του σαουδάραβα δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι από το σαουδαραβικό προξενείο της Κωνσταντινούπολης.
Την αρχή έκανε τη Δευτέρα ο διευθύνων σύμβουλος της JP Morgan Τζέιμι Ντέιμον και ακολούθησαν ο Μπιλ Φορντ της Ford Motor, ο Τζον Φλιντ της HSBC, η Νταϊάν Γκριν της Google, ο Τιτζάν Τιάμ της Credit Suisse, ο Ντάρα Χοσροβσάχι της Uber… Υπήρξε και η περίπτωση του σερ Ρίτσαρντ Μπράνσον του ομίλου Virgin που ανακοίνωσε ότι αναστέλλει τις συνομιλίες για την επένδυση 1 δισ. δολ. από τη Σαουδική Αραβία στα διαστημικά του σχέδια! Από την άλλη πλευρά, μάνατζερ κορυφαίων στον κλάδο τους επιχειρήσεων, όπως η Goldman Sachs, η Pepsi, η Thales, η EDF, ξεκαθάρισαν ότι δεν θα μποϊκοτάρουν το «Νταβός της Ερήμου».
Προσπάθειες για υπέρβαση της κρίσης
Περίπου 150 ομιλητές από 140 επιχειρήσεις, διεθνείς οργανισμούς και κυβερνήσεις αναμένεται να συμμετάσχουν στη σύναξη του διαφιλονικούμενου σαουδάραβα πρίγκιπα. Αλλά είναι ηλίου φαεινότερο ότι η εξαφάνιση του δημοσιογράφου που ασκούσε δριμεία κριτική στον πρίγκιπα έχει διαταράξει τις σχέσεις του Ριάντ με τον επιχειρηματικό και πολιτικό κόσμο της Δύσης. Σε πολιτικό επίπεδο ασφαλώς καταβάλλονται οι μεγαλύτερες προσπάθειες υπέρβασης της κρίσης. Είναι χαρακτηριστική η συμμετοχή του αμερικανού υπουργού Οικονομικών Στίβεν Μνουτσίν. Αίσθηση προκαλεί όμως και η απαίτηση του Ρεπουμπλικανού γερουσιαστή Λίντσεϊ Γκρέιαμ για «αυστηρή τιμωρία» της Σαουδικής Αραβίας (την επιβολή κυρώσεων ανάλογων με εκείνων που επιβάλλει η Ουάσιγκτον στη Ρωσία, στην Κίνα, στο Ιράν…). Ο Γκρέιαμ χαρακτήρισε τον Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν «τοξική μορφή της διεθνούς πολιτικής σκηνής».
Απέχουν οι μεγάλοι όμιλοι ΜΜΕ
Το αστείο είναι ότι ο Γκρέιαμ έκανε τις σκληρές αυτές δηλώσεις στο φιλικότατο προς τον Τραμπ αμερικανικό δίκτυο Fox, το οποίο είναι και το μόνο δυτικό μέσο ενημέρωσης που προτίθεται να καλύψει το «Νταβός της Σαχάρας» – αν και επιτελείς του έχουν δηλώσει ότι θα το ξανασκεφτούν. Αλλοι μεγάλοι όμιλοι ΜΜΕ όπως το CNN, οι «Financial Times», οι «New York Times», το CNBC και το Bloomberg ξεκαθάρισαν ότι δεν θα στείλουν απεσταλμένους.
Μια ενδιαφέρουσα παράμετρος της σαουδαραβικής κρίσης (που επισήμανε ο Χαβιέ Μπίας στο Bloomberg) είναι, τέλος, η κατάργηση ενός ταμπού εκ μέρους της Σαουδικής Αραβίας: της χρησιμοποίησης του πετρελαίου ως πολιτικού όπλου για τις επιδιώξεις της. Διότι ούτε κατά το πετρελαϊκό εμπάργκο κατά της Δύσης που κήρυξε μετά τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1973 ο OPEC – εμπάργκο που προκάλεσε την πρώτη πετρελαϊκή κρίση – είχε συνδέσει κανείς ρητώς την κίνηση αυτή με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Τώρα ο «τοξικός» πρίγκιπας προειδοποίησε με σκληρά αντίποινα όποια χώρα επιβάλει κυρώσεις στη χώρα του.
Ο «μοντέρνος» ολοκληρωτισμός του πρίγκιπα Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν
Ηταν μεγάλες οι προσδοκίες που δημιούργησε τον Ιανουάριο του 2015 η αναρρίχηση του Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν στον θρόνο μετά τον θάνατο του ετεροθαλούς αδελφού του, Αμπντουλάχ. Μόλις 30 ετών τότε, ο πρίγκιπας με το σαγηνευτικό χαμόγελο δεν άργησε να αποκαλύψει ότι στρατηγικός του στόχος για το Βασίλειο των Σαούντ ήταν να απεξαρτηθεί οικονομικά από το πετρέλαιο. Στο πλαίσιο αυτό εκπόνησε το περίφημο «Οραματικό Σχέδιο 2030». Και αμέσως δρομολόγησε την πώληση της γιγαντιαίας Saudi Aramco προκειμένου να δημιουργήσει ένα πετρελαϊκό fund κατά τα πρότυπα του νορβηγικού.
Ισοσκελισμός του προϋπολογισμού
Είναι εντυπωσιακές οι πρωτοβουλίες που προβλέπει το «Οραματικό Σχέδιο» του εκσυγχρονιστή πρίγκιπα του σαουδαραβικού θρόνου. Προβλέπει, για παράδειγμα, την υιοθέτηση ενός δυτικού φορολογικού συστήματος που θα φορολογεί ακόμη και… τα καύσιμα. Προβλέπει τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού έως το 2020 (παρέλαβε τη χώρα με δημοσιονομικό έλλειμμα 15%). Προβλέπει περικοπές μισθών των δημοσίων υπαλλήλων. Προβλέπει ακόμα και την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στον παραγωγικό ιστό και στο εργατικό δυναμικό της χώρας του – και μια σειρά φιλελεύθερων μέτρων, όπως το δικαίωμα των γυναικών να οδηγούν αυτοκίνητο.
Πρότυπο του Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν είναι το Ντουμπάι, το πιο φιλελεύθερο Εμιράτο, το μοναδικό που δεν παράγει πετρέλαιο – συνέβαλε κι αυτό στην εξέλιξή του σε διεθνές τουριστικό κέντρο. Φευ, μετά τη συμπλήρωση δύο ετών στην εξουσία, ο πρίγκιπας άρχισε να χάνει τη γοητεία και το χαμόγελό του και να γίνεται όλο και πιο αυταρχικός. Στην αρχή κατηγορήθηκε ότι ευνοούσε τους πλούσιους. Αύξησε, για παράδειγμα, κατά 80% τον φόρο στη βενζίνη μόνο των 91 οκτανίων που βάζουν στα ταπεινά αυτοκίνητά τους οι χαμηλές και μεσαίες εισοδηματικές τάξεις (η τιμή της εκτινάχθηκε από τα 0,30 στα 0,54 ευρώ το λίτρο…).
Εκστρατεία κατά της διαφθοράς
Δεν άργησε να φανεί ότι στόχος του δεν ήταν να ευνοήσει την ελίτ. Τουναντίον, αισθανόμενος προφανώς ότι απειλείται απ’ αυτήν η εξουσία του, εξαπέλυσε μια «εκστρατεία κατά της διαφθοράς» που ουσιαστικά ήταν ένα πογκρόμ κατά των οικονομικά και πολιτικά ισχυρών συμπατριωτών του. Συνέλαβε και ανέκρινε 208 επιχειρηματίες και υψηλόβαθμους κυβερνητικούς αξιωματούχους (ακόμα και υπουργούς) στο πλαίσιο ερευνών για σκάνδαλα υπεξαίρεσης συνολικά 100 δισ. δολαρίων!
Επιπλέον, τον Νοέμβριο του 2017 προχώρησε στη σύλληψη και στον εγκλεισμό 30 εμβληματικών μορφών της σαουδαραβικής οικονομίας και κοινωνίας στο πεντάστερο ξενοδοχείο Ritz Carlton του Ριάντ (αυτό φιλοξενεί και το «Νταβός της Ερήμου»…). Μεταξύ αυτών κρατήθηκε και ανακρίθηκε επί περίπου δυόμισι μήνες και ο εξάδελφος του Μπιν Σαλμάν, πρίγκιπας Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ, εγγονός του μυθικού βασιλιά Ιμπν Σαούντ, εμβληματικός επενδυτής και 45ος στη λίστα των κροίσων του «Forbes», με προσωπική περιουσία 18,7 δισ. δολ. Λέγεται ότι ο Αλουαλίντ και οι συγκρατούμενοί του έβαλαν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να αφεθούν ελεύθεροι.
