Στα όρια της πλήρους κατάρρευσης οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας – παρά τις συνεχείς μειώσεις των συντάξεων – εφόσον δεν βρεθούν λύσεις στο οξυμμένο δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας και στην εκρηκτική άνοδο των ελαστικών μορφών απασχόλησης.
Τα πρόσφατα στοιχεία για την επιδείνωση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας καταγράφουν μια δραματική εικόνα συνεχούς γήρανσης και μείωσης του πληθυσμού κατά 2,5 εκατομμύρια έως το 2060.
Πρόκειται για εφιαλτική εξέλιξη η οποία, πέραν των άλλων τεράστιων προβλημάτων που αναμένεται να προκαλέσει «μια κοινωνία που συνεχώς γερνάει», είναι βέβαιο ότι τις επόμενες δεκαετίες θα οδηγήσει τη χώρα σε σοβαρά πολιτικά και οικονομικά αδιέξοδα.
Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την έξαρση των ελαστικών μορφών απασχόλησης αποτελούν την ενεργή νάρκη στα θεμέλια του συστήματος. Πρόσφατες μελέτες πανεπιστημιακών που ασχολούνται με την κοινωνική ασφάλιση εκτιμούν ότι μόνο για την κάλυψη του ελλείμματος που προκαλεί το δημογραφικό πρόβλημα απαιτείται επιπλέον μείωση των συντάξεων κατά 30%, απλώς για να διατηρηθεί εν ζωή το ασφαλιστικό σύστημα.
Οι λόγοι της οικονομικής ασφυξίας του συστήματος προσδιορίζονται στην κλιμάκωση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης που κόβει έσοδα από τα ασφαλιστικά ταμεία, στην γήρανση του ενεργού πληθυσμού, όπως και στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Δύο μελέτες του πανεπιστημιακού κ. Σάββα Ρομπόλη (ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου) και του αναλογιστή κ. Βασίλη Μπέτση (υποψήφιου διδάκτορα του Παντείου Πανεπιστημίου) προσδιορίζουν την επιβάρυνση του ασφαλιστικού συστήματος εξαιτίας του δημογραφικού προβλήματος στα 49,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2065. Ενώ εκτιμούν ότι οι ετήσιες απώλειες ασφαλιστικών εισφορών λόγω της πλήρους κυριαρχίας των ελαστικών μορφών απασχόλησης στην αγορά εργασίας φθάνουν τα 2,5 δισ. ευρώ.

Μελέτη

Η μελέτη για το Δημογραφικό εκτιμά ότι το προσδόκιμο ζωής θα αυξάνεται μέχρι το 2065. Λαμβάνει υπ’ όψιν τις μειώσεις των συντάξεων που έχουν προγραμματιστεί να συμβούν το 2019 (620 ευρώ μεικτά η κύρια και 145 ευρώ η επικουρική σύνταξη) και θεωρεί όλες τις άλλες οικονομικές και δημογραφικές παραμέτρους σταθερές.
Στην περίπτωση αυτή, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης εκτιμάται ότι θα επιβαρυνθεί, κατά την περίοδο 2017-2065, μόνο εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής κατά 49,4 δισ. ευρώ σε παρούσες αξίες. Δηλαδή, η αναλογιστική υποχρέωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης θα αυξηθεί κατά 49,4 δισ. ευρώ. Η συνολική αυτή επιβάρυνση μεταφράζεται σε περίπου 1 έως 1,25 δισ. ευρώ αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών ανά δεκαετία σε σταθερές τιμές.
Ως εκ τούτου, για τη χρηματοδότηση της επιβάρυνσης του συστήματος εξαιτίας της αύξησης του προσδόκιμου ζωής θα πρέπει να βρεθούν επιπλέον πρόσθετοι πόροι ύψους 0,5% του ΑΕΠ (θεωρώντας ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ θα είναι 1,5% για την περίοδο 2017-2065).
Σε διαφορετική περίπτωση, για την αντιστάθμιση του ελλείμματος απαιτούνται εφιαλτικά μέτρα, όπως η μείωση των συντάξεων κατά 30%, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης στα 73 έτη έως το 2060, η αύξηση των εισφορών για την κύρια σύνταξη από 20% που είναι σήμερα σε 27% (δηλαδή αύξηση κατά 35%) και στην επικουρική από 6% σε 8,1%.

Ελαστική απασχόληση

Η άλλη μελέτη καταγράφει τις απώλειες από ασφαλιστικές εισφορές που υπόκειται το ασφαλιστικό σύστημα εξαιτίας της πλήρους κυριαρχίας των ελαστικών μορφών απασχόλησης στην αγορά εργασίας (μερική απασχόληση και εκ περιτροπής εργασία).
Οι ετήσιες απώλειες που προκαλούν οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης στα ταμεία ξεπερνούν τα 2,5 δισ. ευρώ και η εξέλιξη των στοιχείων της αγοράς εργασίας δείχνει ότι τα επόμενα χρόνια η εικόνα θα επιδεινωθεί και οι απώλειες θα είναι βαρύτερες. Το ποσό αυτό μέχρι το έτος 2055 φθάνει τα 65,6 δισ. ευρώ, 48 δισ. ευρώ από την κύρια σύνταξη και 17,6 δισ. από την επικουρική σύνταξη.
Στις παραδοχές της μελέτης ελήφθησαν υπ’ όψιν τα εξής: η ανεργία θα μειωθεί στο 10% το 2030 και στο 7,5% το 2055. Μέχρι το 2024 το ποσοστό των νέων ευέλικτων θέσεων απασχόλησης θα αποτελεί το 64% και από το 2025 μέχρι το 2055 θα φθάσει αποτελεί το 75% των νέων προσλήψεων.