Το εμπόριο διανύει μια περίοδο μετατόπισης και ανακατανομής των εφοδιαστικών αλυσίδων, το μέγεθός του παραμένει συνολικά σταθερό, αλλά η μείωση στις άμεσες ξένες επενδύσεις υποδηλώνει ότι θα επηρεαστεί αρνητικά, δηλώνει στη συνέντευξή του στο «Βήμα» ο Μπέρναρντ Χούκμαν, καθηγητής και διευθυντής Παγκόσμιας Οικονομίας στο Κέντρο Προηγμένων Σπουδών Robert Schuman στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο στη Φλωρεντία.
Ο ειδικός στο εμπόριο και ερευνητής στο Centre for Economic Policy Research (CEPR) εκτιμά ότι η πολιτικοποίηση του εμπορίου επηρεάζει περισσότερο τις μικρομεσαίες εταιρείες, ενώ θεωρεί ότι οι αποφάσεις εμπορικής πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να συζητούνται από τους ευρωπαίους ηγέτες.
Πώς θα περιγράφατε σήμερα το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα;
«Δεν νομίζω ότι βρισκόμαστε σε εμπορικό πόλεμο, αλλά η θερμοκρασία πέφτει. Βλέπουμε μια ανακατανομή και μετατόπιση των εφοδιαστικών αλυσίδων, πολλές εταιρείες προσπαθούν να διαφοροποιηθούν μακριά από την Κίνα, εν μέρει για πολιτικούς λόγους, εν μέρει λόγω πρόσφατων σοκ, στη διώρυγα του Σουέζ, στον Παναμά, λόγω κλιματικής αλλαγής. Οι εταιρείες προσπαθούν να διασφαλίσουν ότι οι εφοδιαστικές τους αλυσίδες είναι πιο ανθεκτικές, να μειώσουν τον αντίκτυπο προσπαθειών πολιτικοποίησης του εμπορίου και εργαλειοποίησης της εμπορικής πολιτικής, με κύριο παράδειγμα την Κίνα και τις ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία από την Κίνα, ιδίως για ορισμένες εταιρείες, που χρησιμοποιούν το δολάριο. Αν βρίσκονται σε λίστα κυρώσεων ή συναλλάσσονται με κάποιον που είναι στη λίστα, αντιμετωπίζουν προβλήματα. Οπότε οι εταιρείες δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στο να γνωρίζουν την εφοδιαστική αλυσίδα, τους προμηθευτές, και αυτό επηρεάζει ειδικά τις μικρότερες εταιρείες.
Οι μεγάλες μπορούν να διαφοροποιούν τις εφοδιαστικές τους αλυσίδες ευκολότερα, κάτι που δεν μπορούν να κάνουν οι μικρές, οι οποίες είναι περισσότερο εξειδικευμένες και εξαρτώνται από έναν ή δύο προμηθευτές, και αν τυγχάνει να είναι στην Κίνα ή να επηρεάζονται από πολιτικά σοκ ή άλλα εξωγενή σοκ, τότε αντιμετωπίζουν προβλήματα. Συχνά οι σχέσεις τους με τους προμηθευτές είναι μακροχρόνιες και υπάρχουν τεχνολογικές αλληλεξαρτήσεις.
Το πρόβλημα δεν είναι εμφανές στις στατιστικές, διότι το μεγαλύτερο μερίδιο του εμπορίου κυριαρχείται από μεγάλες εταιρείες και αυτές συνεχίζουν να εμπορεύονται. Ωστόσο, παρότι βλέπουμε πως τα μεγέθη για το παγκόσμιο εμπόριο είναι σχετικά σταθερά, το τι θα γίνει μπορούμε να το δούμε στο πού κάνουν οι εταιρείες επενδύσεις. Οι ροές άμεσων ξένων επενδύσεων μειώνονται σημαντικά. Οπότε θα δούμε την τάση αυτή να επηρεάζει το εμπόριο, θα το δούμε σε ένα ή δύο χρόνια στα συνολικά στοιχεία για το εμπόριο, αλλά προς το παρόν βλέπουμε μετατοπίσεις. Οταν γίνει εμφανής η αλλαγή αυτή, τότε ο αντίκτυπος στις μικρότερες εταιρείες θα είναι μεγαλύτερος».
«Η τάση σημαντικής μείωσης των άμεσων ξένων επενδύσεων θα δούμε να επηρεάζει το εμπόριο» αναφέρει ο Μπέρναρντ Χούκμαν.
Προς ποιες αγορές μετατοπίζονται και μεταφέρουν την παραγωγή τους οι εταιρείες;
«Μεταφέρουν την παραγωγή στο Βιετνάμ, στο Μεξικό, στις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες. Πολλές εταιρείες φεύγουν από την Κίνα, αλλά το ίδιο κάνουν και κινεζικές· προτιμούν να είναι στη Σιγκαπούρη, στο Μεξικό ή στην Ουγγαρία. Κάποια μεταφορά παραγωγής γίνεται για εντυπώσεις, κάποια μεταφέρεται πραγματικά. Αλλά ακόμα και η Ιρλανδία προσελκύει σημαντικές επενδύσεις από τη δυναμική που δημιουργούν κινεζικές εταιρείες. Το μεγάλο ερώτημα είναι πόσο σκληρές θα είναι οι ΗΠΑ. Αν θα διαχωρίσουν κάποια στιγμή τις εταιρείες που βρίσκονται στην Ιρλανδία αλλά σημαντικό μέρος των πόρων τους προέρχεται ακόμη από την Κίνα και φτάνει στις ΗΠΑ».
Η ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής οικονομίας είναι οι μικρομεσαίες, οπότε θα δούμε σημαντικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή οικονομία;
«Θα πρέπει να δούμε πάλι το σύνολο. Συνολικά μπορεί να δούμε κάποια μείωση, αλλά για ορισμένους κλάδους και συγκεκριμένες εταιρείες μπορεί να είναι δραματική, διότι αν αναγκαστούν να διαφοροποιήσουν τις εφοδιαστικές τους αλυσίδες για γεωπολιτικούς λόγους, θα αυξηθεί το κόστος, οπότε μπορεί να οδηγηθούν σε πτώχευση. Δεν το γνωρίζουμε ακόμη, αλλά η κατάσταση είναι ρευστή και δημιουργεί αβεβαιότητα. Εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, που έχουν συναλλαγές με την Κίνα, μπορεί να μειώσουν τις επενδύσεις, οπότε θα υπάρχουν επιπτώσεις. Στην Ιταλία για παράδειγμα, δεν είναι ικανοποιημένοι, δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε αυτή την κατάσταση».
Οι δασμοί στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα ποιους βλάπτουν περισσότερο τελικά;
«Τους καταναλωτές, γιατί οι τιμές θα αυξηθούν, αλλά και οι πράσινοι στόχοι θα γίνουν δυσκολότερο να επιτευχθούν. Θα χάσουν οι Κινέζοι; Δεν νομίζω. Η Κίνα έχει ήδη αποκλειστεί εδώ και καιρό από την αμερικανική αγορά, δεν υπάρχουν κινεζικά αυτοκίνητα στις ΗΠΑ, και η ΕΕ προσπαθεί να εξισορροπήσει τα συμφέροντα της βιομηχανίας με την πίεση από τις ΗΠΑ, και τη βούληση να διαμηνύσει στην Κίνα ότι χρειάζεται να υπάρχει αμοιβαιότητα, αλλά δεν νομίζω πως θα «πονέσει» την Κίνα. Ακόμα και με δασμούς οι τιμές θα αυξηθούν αλλά θα παραμείνουν φθηνότερες από τα ευρωπαϊκά αυτοκίνητα. Θα εκπληρώσει τον στόχο να επεκταθεί η διάθεση των εγχώριων ευρωπαϊκών αυτοκινήτων; Οχι».
Πώς βλέπετε τις συζητήσεις για το Mercosur;
«Πρέπει να έχουμε μεγαλύτερη συνοχή. Διαπραγματευόμαστε εδώ και είκοσι χρόνια το Mercosur και την ίδια ώρα επιβάλλουμε μονόπλευρα την οδηγία για την αποψίλωση των δασών που επηρεάζει το 30% των εξαγωγών της Βραζιλίας, και από τον Δεκέμβριο η Βραζιλία δεν θα μπορεί να εξάγει τα προϊόντα αυτά στην ΕΕ. Το ζήτημα είναι μεγαλύτερο. Θα πρέπει να έχουμε πιο συναφείς πολιτικές έναντι των μεγάλων αναδυόμενων αγορών. Αν θέλουμε να είναι εταίροι μας, θα πρέπει ίσως να συζητάμε μαζί τους περισσότερο. Η οδηγία για την αποψίλωση έχει προκαλέσει τεράστιο σάλο στη Βραζιλία, και δικαίως».
Να υπάρχει λέτε μεγαλύτερη συνοχή, όμως βλέπουμε ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες ακολουθούν τη δική τους πολιτική έναντι της Κίνας.
«Θεωρούμε ότι πρέπει να επιβάλουμε δασμούς στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα από την Κίνα, απόλυτα λογικό, η Κίνα επιδοτεί την παραγωγή τους και εμείς θέλουμε να προστατεύουμε την παραγωγή μας. Αυτό σημαίνει ότι η Κίνα θα προχωρήσει σε αντίποινα. Λένε τώρα όχι άλλο ζαμπόν από την Ισπανία, το ζήτημα πονάει την Ισπανία, πονάει άλλες χώρες, ίσως όχι. Υπάρχει μια εσωτερική διάσταση στη χρήση της εμπορικής πολιτικής, η οποία δεν έχει ποτέ ληφθεί σοβαρά υπόψη στις Βρυξέλλες. Διότι αφορά ανακατανομή εισοδήματος.
Δίνουμε περισσότερα χρήματα στη Φολκσβάγκεν, για παράδειγμα, και αφαιρούμε από τους παραγωγούς χοιρινού στην Ισπανία. Μπορεί να συμφωνούμε στον απώτερο στόχο, αλλά πρέπει να διαχειριστούμε τις αρνητικές συνέπειες και ειδικά αν θα χρησιμοποιήσουμε το εμπόριο πιο ενεργά για στρατηγικούς λόγους. Αυτά τα ζητήματα θα πρέπει να συζητούνται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, «αυτό σχεδιάζουμε να κάνουμε, προβλέπουμε αντίποινα, είστε οι ηγέτες σύμφωνοι;».
Τι μπορούμε να κάνουμε για να στηρίξουμε το κόστος προσαρμογής και της διαχείρισης του κόστους σε περίπτωση που διασώζουμε έναν τομέα αλλά πιέζονται άλλοι. Τι κάνει πιο σημαντικό έναν εργαζόμενο της Φολκσβάγκεν από έναν παραγωγό χοιρινού; Πιθανώς τίποτα».
