Η εμπειρία ενός τεχνοκράτη στη θέση του υπουργού Οικονομικών στην υπηρεσιακή κυβέρνηση, σκηνή πρώτη. Το γραφείο μικρό, άβολο, με μόνο πλεονέκτημα την πανοραμική θέα στην πλατεία Συντάγματος και στη Βουλή. Η επίπλωση πολυκαιρισμένη, η τηλεόραση ακόμα με αποκωδικοποιητή, χαλασμένη.
Αμέσως οι τεχνικοί έβαλαν μια φορητή κεραία, για να μπορεί να παρακολουθεί ο υπηρεσιακός υπουργός τις εγχώριες ειδήσεις και τις διεθνείς εξελίξεις μέσω Bloomberg.
Σκηνή δεύτερη. Οι φάκελοι και τα αιτήματα υπουργείων και φορέων του Δημοσίου άρχισαν από την πρώτη κιόλας ημέρα να σχηματίζουν βουναλάκια στα γραφεία και στους υπολογιστές των μόλις δύο γραμματέων. Το υπουργείο Οικονομικών είναι η τσέπη της κυβέρνησης και ο υπουργός, ακόμα και ο υπηρεσιακός, έπρεπε να λύνει προβλήματα και να χρηματοδοτεί δαπάνες. Τα αιτήματα αυξήθηκαν ελαφρώς διότι κάποιοι θεώρησαν ότι στην υπηρεσιακή κυβέρνηση τα πράγματα θα ήταν πιο χαλαρά και ενδεχομένως να περνούσαν κάτω από το ραντάρ διεκδικήσεις που τους αρνείτο η προηγούμενη, πολιτική, κυβέρνηση. Επεσαν σε τοίχο. Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Σαρμάς είχε καθορίσει με αυστηρότητα τα όρια των υπουργών του και ο Θεόδωρος Πελαγίδης δεν αποτελούσε εξαίρεση.
Οι εκκρεμότητες
Ο υπουργός Οικονομικών των 32 ημερών, όμως, σε αντίθεση με άλλους υπουργούς, δεν είχε το περιθώριο να μείνει άπραγος ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις. Περνούσε την ημέρα του, στον προθάλαμο του γραφείου του, μαζί τις δύο γραμματείς και μία νομικό και τακτοποιούσε συνεχώς και άμεσα τις καθημερινές εκκρεμότητες.
Σκηνή τρίτη. Στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων στο Eco/Fin, στο Eurogroup, στον ESM, στην ετήσια συνέλευση της Investment Bank, δεν χωράει πολιτική διαχείριση ή αποστασιοποίηση. Ο υπηρεσιακός υπουργός Οικονομικών εκπροσωπεί τη χώρα σε συζητήσεις και διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν πριν από αυτόν και θα συνεχιστούν μετά από αυτόν. Είναι δύσκολο για τον ενδιάμεσο βραχύβιο παράγοντα να συντονιστεί με το momentum και ακόμα πιο περίπλοκο να αντιληφθεί το βάθος και τη συνθετότητα των προτάσεων που αντιπαρατίθενται στην κορυφή της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το ζήτημα δεν είναι να γνωρίζει οικονομικά ο εκπρόσωπος της χώρας αλλά να έχει και τις διπλωματικές ικανότητες να επιλέγει τις συμμαχίες του, όπως όταν ζήτησε από κοινού με τους συναδέλφους του από τις βαλτικές χώρες την εξαίρεση των στρατιωτικών δαπανών από τα όρια για το χρέος.
Στο Eco/Fin
Ο κ. Πελαγίδης βρέθηκε αιφνιδίως στο Eco/Fin μπροστά σε μια υπόκωφη αλλά ισχυρή αντιπαράθεση ανάμεσα στον γερμανό και στον γάλλο υπουργό Οικονομικών. Ο Κρίστιαν Λίντερ και ο Μπρουνό Λεμέρ διασταύρωσαν, με αφορμή τη συζήτηση για το όριο του χρέους του κάθε κράτους-μέλους, τις διαφορετικές ιδέες τους για την Ευρώπη. Ο πραγματιστής Λίντερ επέμενε ότι το δημόσιο χρέος θα πρέπει να μειώνεται οριζόντια κατά 1% κάθε χρόνο, εφόσον διαπιστώνονται ανησυχητικά σημάδια υποχώρησης του ονομαστικού ΑΕΠ ή και υπερβολικής ετήσιας αύξησης των ονομαστικών δαπανών και όσες κυβερνήσεις αποτυγχάνουν να τηρήσουν τους ad hoc κανόνες να λαμβάνουν μέτρα.
Δηλαδή να αυξάνουν τους φόρους ή να μειώνουν τις δαπάνες. Ομως, όταν αυξάνονται οι φόροι δημιουργείται πίεση στο ΑΕΠ, μειώνονται οι επενδύσεις, πέφτει η κατανάλωση και προκαλείται πολιτικό θέμα για την εκάστοτε κυβέρνηση. Ο Λεμέρ, με το λογοτεχνικό του υπόβαθρο, μίλησε για την Ευρώπη του μέλλοντος που όπως τόνισε έχει μείνει πίσω σε μια σειρά από τομείς, όπως η τεχνολογία, το περιβάλλον, η ανταγωνιστικότητα κ.ά., και για να ανταποκριθεί σε αυτές τις ανάγκες θα πρέπει να βάλει το χέρι στην τσέπη.
Οι υπόλοιποι υπουργοί πήραν είτε τη θέση του γερμανού είτε του γάλλου υπουργού, τον οποίο υποστήριξαν οι περισσότεροι, μεταξύ των οποίων και ο Ελληνας, ο οποίος σημείωσε ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης στη χώρα μας δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες μείωσης του χρέους. Αρα η έμφαση πρέπει να δοθεί στις επενδύσεις, στον εμπλουτισμό των προσόντων στην αγορά εργασίας, στη μεταρρύθμιση της εκπαίδευσης.
Αργότερα, ο κ. Πελαγίδης προσκλήθηκε σε ένα ολιγομελές δείπνο όπου παρευρέθηκε ο πρόεδρος του Eurogroup Πασκάλ Ντόναχιου και ο επίτροπος Βάλντις Ντομπρόβσκις, στο οποίο το κύριο θέμα συζήτησης ήταν τι θέλει πραγματικά να πετύχει ο Λίντερ και κατά πόσο είναι πραγματιστής, όπως δήλωσε, ώστε να μπει σε συζήτηση για τις τυχόν ιδιαίτερες περιστάσεις. Η Κομισιόν επιδιώκει να καταργήσει τους γενικούς και οριζόντιους ασφυκτικούς κανόνες για τα δημοσιονομικά. Το Βερολίνο αντιδρά, επιμένοντας στην εφαρμογή μιας οριζόντιας πειθαρχίας ανεξαρτήτως των συγκυριών και των συνθηκών.
Παρατηρήσεις
Στο Eurogroup υπήρχε στην ατζέντα το ζήτημα της δεύτερης μεταπρογραμματικής συμφωνίας. Ο κ. Πελαγίδης διαβεβαίωσε τους ομολόγους του ότι η χώρα μας έχει αφήσει πίσω της τον κακό της εαυτό και ότι η κυβέρνηση δεν θα επιτρέψει να συμβούν ξανά τα χειρότερα. Σε πολύ πιο ήπιο κλίμα, έζησε ό,τι και οι προηγούμενοι που βρέθηκαν σε αυτή τη θέση. Οι διαβεβαιώσεις του έγιναν μεν αποδεκτές αλλά οι γραπτές παρατηρήσεις στο κείμενο που δέχθηκε η χώρα μας για τη λειτουργία της Δικαιοσύνης, για τις αδυναμίες των θεσμών, για το δημογραφικό, για τη μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, συνεχίζουν να υπάρχουν και απαιτούν γρήγορη πρόοδο.
«Ξύλο» δεν έφαγε όπως ο ιταλός υπουργός στον ESM επειδή η χώρα του αρνείται την επικύρωσή του. Οι αστερίσκοι ήταν αυτό που ανέμενε ο έμπειρος και πολύ υποστηρικτικός πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων Μιχάλης Αργυρού, ο οποίος γνωρίζει από το 2019 όλη την αλληλουχία των διαπραγματεύσεων στην Ευρώπη. Η συμβολή του ήταν καθοριστική, καθώς όπως διαπίστωσε έκπληκτος ο υπηρεσιακός υπουργός, χώρες που ορισμένοι στην Ελλάδα ενδεχομένως να υποτιμούν, όπως οι βαλτικές, η Κροατία, η Πολωνία, εμφανίζονται με εντυπωσιακά team νέων, καλοσπουδαγμένων και πειθαρχημένων τεχνοκρατών, με εμπειρία στις δύσκολες διαπραγματεύσεις.
Ενα roller coaster
Η ζωή του υπουργού Οικονομικών είναι ένα roller coaster ανάμεσα στην Αθήνα και στις Βρυξέλλες, ανάμεσα στο τοπικό και στο υπερτοπικό. Οσο εξοικειωμένος και αν είναι με αυτή τη συνθήκη ο υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας δεν παύει να εκπλήσσεται από τις απαιτήσεις του ρόλου. Ωστόσο, ο κ. Πελαγίδης διαπίστωσε και τα θετικά του. Στο υπουργείο Οικονομικών, επισημαίνει, λειτουργεί ένας πολύ αποτελεσματικός διοικητικός μηχανισμός, στις κρίσιμες θέσεις υπάρχουν ικανοί άνθρωποι που ξέρουν πολύ καλά τη δουλειά τους και την εκτελούν με πατριωτισμό, όχι στο πλαίσιο της γνωστής δημοσιοϋπαλληλίας. Αυτό επέτρεψε στη μικρή θητεία του να τακτοποιήσει πολλές εκκρεμότητες, όπως π.χ. τον οργανισμό για το GDPR, τη χρηματοδότηση του Πρωτοδικείου Πειραιά που είχε καεί, εντάξεις δέκα έργων του υπουργείου Πολιτισμού στο Ταμείο Ανάκαμψης, αιτήσεις για άμεση κάλυψη κενών στα υπουργεία Υγείας και Παιδείας, κ.ά.
Ως υπηρεσιακός υπουργός Οικονομικών δεν έδινε μόνο λεφτά, έκοβε κιόλας. Στις δεύτερες εκλογές, με την έγκριση του κ. Σαρμά, έπεσε «ψαλίδι» περίπου 20% στις εκλογικές δαπάνες, ώστε να μην υπερβούν τα προϋπολογισμένα 150 εκατομμύρια και για τις δύο αναμετρήσεις, για να μην καταφύγει η κυβέρνηση στο αποθεματικό.
Το κέρδος που πρέπει να διαφυλάξουμε
Στο υπηρεσιακό Υπουργικό Συμβούλιο μετείχαν 16 πρόσωπα με φιλικές μεταξύ τους σχέσεις, συναίσθηση της αποστολής τους και με τον Πρωθυπουργό να επιμένει αυστηρά στην τήρηση της πολιτικής ουδετερότητας. «Ενα κέρδος από αυτή την κυβέρνηση είναι ότι ο κόσμος είδε ότι οι θεσμοί μπορούν να λειτουργούν ανεξάρτητα από τις συγκυρίες, και αυτό πιστεύω ότι πρέπει να το διαφυλάξουμε» παρατηρεί ο κ. Πελαγίδης, από την ηρεμία, πλέον, του γραφείου του στην Τράπεζα της Ελλάδος.
