Ο πλανήτης κινείται πλέον στους ρυθμούς του Ντόναλντ Τραμπ, σε συνθήκες απόλυτης αβεβαιότητας. Ολες οι προηγούμενες σταθερές έχουν ανατραπεί, αλλά κανείς δεν μπορεί να προσεγγίσει το βάθος και τις συνέπειες της βίαιης και σίγουρα άγαρμπης αμερικανικής στροφής στον προστατευτισμό.

Οι διεθνείς αγορές, πιεζόμενες από το μεγάλο βάρος της αύξησης των αμερικανικών δασμών, παραμένουν επί μέρες ανάστατες, καταγράφοντας απώλειες τρισεκατομμυρίων δολαρίων, χωρίς κανείς να είναι σε θέση να προβλέψει τη διάρκεια και το αποτέλεσμα της ανατροπής των όρων του διεθνούς εμπορίου. Στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής η αβεβαιότητα περισσεύει και μαζί της πολλαπλασιάζονται οι κίνδυνοι, οικονομικοί, νομισματικοί και γεωπολιτικοί.

Θολό τοπίο

Οι διαχειριστές κεφαλαίων, τα μεγάλα πολυεθνικά σχήματα, οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, ο ευρύς κύκλος των επιχειρηματιών δεν έχουν σαφή εικόνα των προοπτικών και των μεταβολών που μπορεί να προκαλέσει στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες, αυτή η τόσο απότομη μεταβολή.

Ελληνες τραπεζίτες και επιχειρηματίες που τις προηγούμενες μέρες βρέθηκαν στις ΗΠΑ μεταφέρουν ακριβώς το διαχεόμενο αίσθημα ανασφάλειας και αβεβαιότητας που διαπερνά σύμπασα πια την αμερικανική κοινωνία, η οποία άρχισε να βγαίνει στους δρόμους διαμαρτυρόμενη για τα αναμενόμενα βάρη αυτής της τόσο ανορθόδοξης και αβέβαιης ως προς το αποτέλεσμα πολιτικής.

Ο αμερικανός πρόεδρος ωστόσο επιμένει, δηλώνοντας αυτάρεσκα ότι ξέρει τι κάνει, ότι πράττει το σωστό, κομπάζοντας ταυτόχρονα ότι οι περισσότεροι των παγκόσμιων ηγετών εκλιπαρούν για μια συμφωνία μαζί του. Παρά ταύτα οι αντιδράσεις είναι πολλές και διαφορετικές, ανάλογα με την έκθεση κάθε χώρας στην αμερικανική αγορά.

Ορισμένοι στις ΗΠΑ πιστεύουν ότι ο Τραμπ θέλει κατά βάση να τους φέρει όλους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και μέσω αυτών να αλλάξει τις συνθήκες και τους όρους του διεθνούς εμπορίου υπέρ του. Και αφού το πετύχει αυτό να καταλήξει σε ένα χαμηλότερο επίπεδο δασμών από το επαπειλούμενο σήμερα, επιβάλλοντας έτσι μια νέα ισορροπία.

Ηδη ο αμερικανός πρόεδρος πιεζόμενος από τις γιαπωνέζικες, κατά τα φαινόμενα, πωλήσεις αμερικανικών ομολόγων έσπευσε να μειώσει στο 10% τους δασμούς για όλες τις χώρες, με εξαίρεση εκείνους σε βάρος της Κίνας που τους εκτόξευσε στο 125%! Περιόρισε τουλάχιστον για τις επόμενες 90 μέρες την ένταση μόνο απέναντι στο Πεκίνο, επιτρέποντας στις αγορές να ανακάμψουν δυναμικά. Ουσιαστικά διαπίστωσε ότι δεν μπορεί να τα βάλει με όλον τον κόσμο χωρίς συνέπειες για την ίδια την Αμερική και το κόστος χρηματοδότησης του τεράστιου αμερικανικού χρέους των πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Οι Κινέζοι

Ωστόσο η πραγματική ζωή είναι συνήθως πιο σύνθετη. Η Κίνα, για παράδειγμα, δείχνει να μη συμβιβάζεται με τον κηρυχθέντα αμερικανικό εμπορικό πόλεμο. Ανταπάντησε στο πρώτο κύμα των δασμών και είναι έτοιμη να ανταπαντήσει και στο δεύτερο της επαύξησης των δασμών στο 104% όπως άφησε να εννοηθεί ο πρόεδρός της, ο οποίος δήλωσε ότι ο κινεζικός λαός δεν πτοείται από τους αμερικανικούς δασμούς, ούτε εκφοβίζεται από τις απειλές και τις προσβολές των συνεργατών του προέδρου των ΗΠΑ. Ηδη κινεζικά μέσα αναφέρουν ότι η χώρα του Σι θα απαντήσει με επαύξηση του ύψους των δασμών στα αμερικανικά προϊόντα από 34% σε 84%.

Κοινή είναι η πεποίθηση ότι η κινεζική ηγεσία δείχνει προετοιμασμένη, έχει εμπιστοσύνη στις παραγωγικές της δυνατότητες, η εξάρτησή της από την αμερικανική αγορά έχει περιοριστεί συνειδητά και οργανωμένα τα προηγούμενα χρόνια, οι εξαγωγές της προς τις ΗΠΑ μόλις ξεπερνούν το 13% του συνόλου των κινεζικών εξαγωγών και αντιθέτως έχει διευρύνει την παρουσία της στις αγορές της Ευρώπης και ιδιαιτέρως στις αγορές του δυναμικά ανερχόμενου παγκόσμιου Νότου.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση επίσης πρότεινε καθεστώς μηδενικών δασμών μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, υιοθετώντας σχετική πρόταση του Ιλον Μασκ για τη δημιουργία ελεύθερης ζώνης, ο οποίος παρεμπιπτόντως νιώθει ότι πλήττονται τα επιχειρηματικά του συμφέροντα από αυτή την πολιτική. Ωστόσο, ο αμερικανός πρόεδρος αρνήθηκε την ευρωπαϊκή πρόταση και πλέον οι ευρωπαίοι προετοιμάζονται να ανταπαντήσουν, αν και το μέτωπο δεν είναι ενιαίο.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κινείται προς την κατεύθυνση της ανταπάντησης στον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ υιοθετώντας αντίστοιχα επιχειρήματα με τα κινεζικά, με την επισήμανση ότι οι ευρωπαϊκές εξαγωγές προς τις ΗΠΑ μόλις ξεπερνούν το 8% του συνόλου. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή τη στιγμή γίνονται κινήσεις προς την Κίνα και αναμένονται σχετικές συνομιλίες σε ανώτατο επίπεδο.

Σε κάθε περίπτωση, όλα τα στοιχεία και δεδομένα δηλώνουν ότι η τρέχουσα κρίση στο διεθνές εμπόριο δεν θα λυθεί σε 10 μέρες ή σε έναν μήνα, παρά θα διαρκέσει στον χρόνο και το αποτέλεσμά της παραμένει αμφίβολο τόσο για την παγκόσμια οικονομία όσο και για τις ΗΠΑ, παρότι ο Ντόναλντ Τραμπ δηλώνει σίγουρος και βέβαιος.

Το σχέδιο

Οι περισσότεροι των αναλυτών προσπαθούν να προσεγγίσουν την επιλογή Τραμπ, να διακρίνουν το ευρύτερο οικονομικό σχέδιο πίσω από όλη αυτή την κίνηση και να καταλήξουν σε ένα συμπέρασμα. Σχεδόν όλοι αντιλαμβάνονται ότι η νέα αμερικανική διοίκηση προσπαθεί μέσω της επιβολής υψηλών δασμών να απομειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ και να επαναφέρει έτσι κρίσιμα τμήματα της παραγωγής στις ΗΠΑ. Και μαζί να επαυξήσει σημαντικά τα έσοδα του αμερικανικού Δημοσίου ώστε να χρηματοδοτήσει την υπεσχημένη μείωση των φόρων και δι’ αυτής να προσελκύσει όσο γίνεται περισσότερες επενδύσεις.

Επιπλέον η επιλογή Τραμπ παραπέμπει σε ένα ασθενέστερο δολάριο ακριβώς στη λογική της ενίσχυσης των αμερικανικών εξαγωγών, απομείωσης του εμπορικού ελλείμματος και ανάκτησης της παραγωγικής ικανότητας των ΗΠΑ. Αυτό μαρτυρεί και η απαίτηση από τη διοίκηση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ να μειώσει αμέσως τα βασικά της επιτόκια.

Κρίση εμπιστοσύνης

Ωστόσο, τέτοιοι αυτοματισμοί δεν είναι βέβαιοι, ούτε δεδομένοι χωρίς συνέπειες, στον σύγχρονο διασυνδεδεμένο και αλληλοεξαρτώμενο κόσμο μας. Η τεράστια και χωρίς διακρίσεις επιβολή δασμών σε χώρες ολόκληρες δεν έχει προηγούμενο, λένε οικονομολόγοι, σημειώνοντας ότι σε κανένα πανεπιστημιακό σύγγραμμα ή εγχειρίδιο δεν υπάρχει πρόβλεψη για επιβολή δασμών σε χώρες παρά μόνο σε προϊόντα ή ομάδες προϊόντων.

Τούτων δοθέντων πρέπει να θεωρείται δεδομένη η ενίσχυση των πληθωριστικών πιέσεων και εξίσου πιθανή η υποχώρηση συνολικά της οικονομικής δραστηριότητας, με τον κίνδυνο της ύφεσης να παραμονεύει και πλέον να θεωρείται σοβαρό ενδεχόμενο. Από εκεί και πέρα δεν είναι λίγοι εκείνοι που επισημαίνουν ότι ανεξαρτήτως της διάρκειας της τρέχουσας κρίσης η ζημιά έχει ήδη γίνει.

Και επιμένουν ότι ήδη βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κρίση εμπιστοσύνης, η οποία είναι ικανή να κλονίσει ακόμη και την ικανότητα του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος. Μπορεί επί του παρόντος να μην υπάρχει άλλο νόμισμα ικανό να παίξει τον ρόλο του αποθεματικού νομίσματος, αλλά είναι βέβαιο ότι η ανατροπή των όρων του διεθνούς εμπορίου θα οδηγήσει σε αντισυσπειρώσεις και δι’ αυτών μπορούν να αναπτυχθούν τάσεις αποδαλαριοποίησης.

Οπως επισημαίνουν πολλοί οικονομολόγοι, ο κόσμος έπειτα από τρεις δεκαετίες παγκοσμιοποίησης δεν είναι πια ίδιος. Χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Νότια Αφρική, το Βιετνάμ, και μαζί πολλές άλλες μικρότερες που ανήκουν στην ταχέως πια αναπτυσσόμενη ζώνη του παγκόσμιου Νότου, είναι οικονομικά ισχυρές πλέον, διαθέτουν παραγωγή, μεγάλες καταναλωτικές αγορές και ήδη εμπορεύονται μεταξύ τους σε τοπικά νομίσματα. Σε μια παρατεταμένη κρίση εμπιστοσύνης δεν είναι απίθανο να αμφισβητηθεί και αυτή ακόμη η κυριαρχία του δολαρίου.

Στην Αθήνα

Το ενδιαφέρον είναι ότι και στην Αθήνα αναπτύσσονται προβληματισμοί, παρόλο που το εμπόριο με τις ΗΠΑ είναι περιορισμένο. Η κυβέρνηση επισήμως έχει ταχθεί υπέρ της ενιαίας στάσης της Ευρώπης απέναντι στον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ, αλλά ήδη οι οικονομικές αρχές κινούνται προς αναζήτηση νέων αγορών για τα πληττόμενα ελληνικά προϊόντα όπως το λάδι, οι βρώσιμες ελιές, τα κρασιά και φέτα, με το ενδιαφέρον να μεταφέρεται προς την αραβική ζώνη, την Ινδία, την Ιαπωνία, την Κορέα και την Κίνα βεβαίως.

Επιπλέον στο υπουργείο Οικονομικών ανησυχούν μήπως εξαιτίας του εμπορικού πολέμου αντιστραφούν οι τάσεις μείωσης των επιτοκίων, μέσω της διατήρησης των οποίων προσβλέπουμε σε ενίσχυση των επενδυτικών πρωτοβουλιών και των αναπτυξιακών συνθηκών. Οπως και να έχει, ο τυφώνας Τραμπ εισήγαγε τόνους αβεβαιότητας και ανασφάλειας στην Ευρώπη και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα. Γεγονός που επιβάλλει πρόνοιες και αναθεωρήσεις…