Το 1916, ο Βλαντίμιρ Ιλιτς Λένιν έγραψε ένα εμβληματικό έργο που έφερε τον τίτλο «Ιμπεριαλισμός, το ανώτατο στάδιο του Καπιταλισμού», προκειμένου να εξηγήσει τους πολέμους της εποχής και τις δυναμικές του οικονομικού συστήματος, όπως και να αποκρούσει, ως ουτοπικές, τις θέσεις του «οπουρτουνιστή» σοσιαλδημοκράτη Κάουτσκι για την «παγκόσμια Δημοκρατία».
Το βιβλίο κυκλοφόρησε την άνοιξη του 1917, λίγους μήνες πριν από το ξέσπασμα της ιστορικής Οκτωβριανής Επανάστασης, και έμελλε εκείνη η εκτίμηση του ρώσου επαναστάτη να επικρατήσει επί δεκαετίες αναλλοίωτη και σπάνια αμφισβητήσιμη.
Ωστόσο, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991 και του μπλοκ των χωρών του λεγόμενου «υπαρκτού σοσιαλισμού» το 1989, οι αναζητήσεις για την ακρίβεια του λενινιστικού δόγματος περίσσεψαν. Οταν μάλιστα πήρε μορφή η παγκοσμιοποίηση και το διεθνές οικονομικό σύστημα κυριαρχήθηκε από τις αρχές της ελευθερίας στην κίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων και προσώπων, νέες απόψεις και εκτιμήσεις ήλθαν στο προσκήνιο, διχάζοντας διεθνώς και αυτούς ακόμη τους συνήθως άκαμπτους κύκλους των κομμουνιστών.
Προσαρμογή
Οι πρώτες αμφισβητήσεις του λενινιστικού δόγματος γεννήθηκαν στους κόλπους της βρετανικής μαρξιστικής Αριστεράς στα μέσα της δεκαετίας του 1990, στον καιρό του «Τρίτου Δρόμου» του Τόνι Μπλερ, οπότε και επικράτησε ο κύκλος της μεταρρύθμισης του οικονομικού συστήματος, με σκοπό να προσαρμοσθεί στις ανάγκες του νέου ανταγωνιστικού παγκοσμιοποιημένου κόσμου.
Σε εκείνη την καμπή της παγκόσμιας ιστορίας η βρετανική Αριστερά αμφισβήτησε τον Λένιν και απεφάνθη ότι τον ιμπεριαλισμό ήλθε να υποκαταστήσει ο επερχόμενος «Ολοκληρωτικός Καπιταλισμός», κατ’ άλλους ο «Υστερος Καπιταλισμός» και κατά τον σλοβένο νεοφιλόσοφο Σλάβοϊ Ζίζεκ ο «Κινεζικός Καπιταλισμός».
Κύρια χαρακτηριστικά του η γιγάντωση του χρηματοπιστωτικού τομέα, η τεραστίων διαστάσεων μεγέθυνση των διεθνοποιημένων επιχειρηματικών σχημάτων, η εκρηκτική εξέλιξη της τεχνολογίας, η υπερτίμηση του κεφαλαίου έναντι των άλλων συντελεστών παραγωγής και ιδιαιτέρως της εργασίας, η αλληλεξάρτηση μεταξύ των οικονομιών, η ομογενοποίηση των πολιτικών μέσω της απορρύθμισης των πάντων, η υποχώρηση του κοινωνικού κράτους και δι’ αυτών η άνευ προηγουμένου διεύρυνση των ανισοτήτων.
Διεθνοποίηση
Οι εμπνευστές της έννοιας του «Ολοκληρωτικού Καπιταλισμού» προέβλεπαν ότι ο κόσμος θα κυριαρχηθεί από τη διεθνοποίηση των αγορών, την απόλυτη επικράτηση του παλαιού και νέου πλούτου και την ιδιώτευση των πάντων, με ό,τι αυτό θα συνεπαγόταν για τη λειτουργία και την οργάνωση των κοινωνιών.
Στην Ελλάδα την έννοια του «Ολοκληρωτικού Καπιταλισμού» εισήγαγε το 1997 ο Κώστας Τζιαντζής, ιστορικό στέλεχος του αντιδικτατορικού αγώνα, παράγοντας του ΚΚΕ μέχρι τη διάσπαση του 1989, από τους ιδρυτές του Νέου Αριστερού Ρεύματος, με αφορμή την τότε προετοιμαζόμενη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, υπό τον αδόκιμο όρο της «ευελφάλειας», δηλαδή της ευελιξίας και της ασφάλειας. Η αμφισβήτηση του λενινιστικού δόγματος για τον Ιμπεριαλισμό προκάλεσε την έντονη αντίδραση του ορθόδοξου ΚΚΕ που κήρυξε ιδεολογικό αγώνα εναντίον του νεολογισμού των «αριστεριστών».
Ο κόσμος άλλαξε
Εκτοτε παρήλθε χρόνος πολύς. Ο κόσμος άλλαξε δραστικά. Τα τελευταία 25 χρόνια οι τεχνολογικές εξελίξεις ήταν ραγδαίες, οι επικοινωνίες έλαβαν πρωτοφανείς στην Ιστορία διαστάσεις, το διεθνές εμπόριο έζησε μέρες μεγάλης δόξας και μαζί του η ποντοπόρος ναυτιλία είδε τα μεγέθη της να πολλαπλασιάζονται, η παραγωγή μετακινήθηκε στη φθηνότερη ζώνη της Ασίας, τα μεγάλα πολυεθνικά διεθνοποιημένα επιχειρηματικά σχήματα απέκτησαν αξίες μοναδικές, πλέον μιλάμε για εταιρείες τρισεκατομμυρίων δολαρίων, με τους ιδρυτές και τους δημιουργούς τους να κατέχουν προσωπικές περιουσίες εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η αξία και οι δυνατότητες του κεφαλαίου πολλαπλασιάστηκαν, ο τζίρος των σχεδόν μονοπωλιακών τεχνολογικών κολοσσών προσέγγισε ή και ξεπέρασε το ετήσιο Ακαθάριστο Προϊόν σημαντικών χωρών, με αποτέλεσμα ο πλούτος να ανανεώνεται δυναμικά και να αποκτά πρωτοφανείς στην Ιστορία διαστάσεις.
Οι εργασιακές σχέσεις
Η επιρροή και η εξουσία που συγκεντρώνεται σε λίγα πρόσωπα τείνει να λάβει μυθικές διαστάσεις και μοιάζει ικανή να υπονομεύσει και αυτά ακόμη τα δημοκρατικά καθεστώτα που προώθησαν τη γιγάντωσή τους.
Την ίδια στιγμή η παραδοσιακή εργασία και δη αυτή που δεν απαιτεί ξεχωριστές δεξιότητες υποτιμήθηκε, οι αμοιβές έμειναν στάσιμες επί πολλά χρόνια, οι εργασιακές σχέσεις υποβιβάστηκαν, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις απαξιώθηκαν και σε συνδυασμό με την υποχώρηση του κοινωνικού κράτους και την έκπτωση των δημόσιων συστημάτων υγείας και παιδείας, οι ευκαιρίες κοινωνικής κινητικότητας περιορίστηκαν, ιδιαιτέρως στις έχουσες την έμπνευση της παγκοσμιοποίησης ΗΠΑ και Ευρώπη. Με αποτέλεσμα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη να επικρατεί δυσαρέσκεια και οι κοινωνίες να στρέφονται προς εθνολαϊκιστικές πολιτικές δυνάμεις.
Ταυτόχρονα όμως η άνθηση του διεθνούς εμπορίου και οι μετακινήσεις παραγωγικού και χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου στις φθηνότερες ζώνες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, σε συνδυασμό με την απορρόφηση των νέων τεχνολογιών και την ευχερέστερη κατάκτηση των γνώσεων, επέτρεψε στις φτωχότερες χώρες να αναδυθούν και να αποκτήσουν μοναδικές δυναμικές. Το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα ανέδειξε νέες παγκόσμιες δυνάμεις και ισχυρές περιφερειακές χώρες, που διεκδικούν μερίδιο και ρόλο στη διοίκηση του πλανήτη.
Κίνα και Ινδία
Η Κίνα είναι πλέον μια πλούσια χώρα, τεχνολογικά προηγμένη, παραγωγικά ισχυρή και ενισχυμένη στρατιωτικά. Την ακολουθεί κατά πόδας η ταχέως πλέον αναπτυσσόμενη Ινδία και γύρω τους κινούνται με αξιώσεις η Βραζιλία, η Νότια Αφρική, το Βιετνάμ, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία, οι χώρες του Κόλπου και οι περισσότερες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Η Αφρική μετατρέπεται βαθμιαία σε ζώνη ανταγωνισμού και επενδύσεων για τις νέες περιφερειακές δυνάμεις και η Δύση δεν φαίνεται ικανή να αντιστρέψει τις διαφαινόμενες τάσεις οικονομικής γιγάντωσης της ευρύτερης ασιατικής ζώνης. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ηγέτες της Κίνας και της Ινδίας μιλάνε για τον «αιώνα της Ασίας» και δείχνουν τη διάθεσή τους να έχουν ενεργότερο ρόλο στις παγκόσμιες υποθέσεις.
Περιττό να σημειώσουμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες, στους χρόνους δηλαδή του ελεύθερου εμπορίου, της ανεμπόδιστης κίνησης κεφαλαίων και του άκρατου διεθνούς ανταγωνισμού, θριάμβευσαν, κόντρα στο ρεύμα, οι εκδοχές των κεντρικώς διευθυνόμενων οικονομιών.
Το παράδειγμα της Κίνας, αυτό το ιδιότυπο κράμα κομμουνιστικής μονοκομματικής πειθαρχίας και ελεύθερης ανοιχτής αγοράς, όπου επί δεκαετίες κυριαρχούν κεντρικώς καταρτιζόμενα πενταετή πλάνα οικονομικής ανάπτυξης με συγκεκριμένους και αυστηρά ελεγχόμενους στόχους, είναι χαρακτηριστικό και έρχεται να επιβεβαιώσει την πρόγνωση του Ζίζεκ για «Κινεζικό Καπιταλισμό».
Οι δορυφόροι
Στα τέλη του 2024 ο κινέζος πρόεδρος Σι προανήγγειλε την εγκατάσταση εντός του 2026 του προηγμένου δορυφορικού δικτύου επικοινωνιών 6G, με χρήση λέιζερ. Η καινοτομία του σε σχέση με το αντίστοιχο Starlink του Ιλον Μασκ συνίσταται στη σύνδεση του σμήνους των κινεζικών δορυφόρων με επίγειους κινητούς σταθμούς που επιτρέπουν μοναδικές σε ταχύτητα, ευκρίνεια και ποιότητα συνδέσεις μεταφοράς εικόνων.
Η Cuang Guang Satellite Technology Co που κατέχει τον jilin-1, έναν αστερισμό 117 δορυφόρων, πέτυχε, σε δοκιμές του περασμένου Σαββατοκύριακου, ρυθμό μετάδοσης εικόνας εξαιρετικά υψηλής ταχύτητας 100 gigabit ανά δευτερόλεπτο, 10 φορές υψηλότερη των υπαρχόντων συστημάτων.
Στόχος της κινεζικής εταιρείας και ηγεσίας είναι να καταστεί το 2027 η σύνδεση 300 δορυφόρων με επίγειους σταθμούς 6G. Οπως εξηγούν οι κινέζοι υπεύθυνοι, «ο Ιλον Μασκ ανακάλυψε το διαδορυφορικό σύστημα επικοινωνίας με λέιζερ, αλλά δεν έχει ακόμη αναπτύξει την επικοινωνία δορυφόρου με λέιζερ». Και διευκρινίζουν ότι «μπορεί να διαθέτει την τεχνολογία, αλλά εμείς έχουμε ήδη ξεκινήσει την ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας».
Επιβολή δασμών
Απέναντι σε αυτή τη δυναμική του «Κινεζικού Καπιταλισμού» ο Τραμπ και οι ανά τον κόσμο νεο-συντηρητικοί οπαδοί του προκρίνουν την επιβολή δασμών και την ανάπτυξη πολιτικών προστατευτισμού των αγορών. Θα αποτύχουν κατά τα φαινόμενα γιατί η πορεία των πραγμάτων είναι δυναμική, οι αγορές της Ασίας ενεργητικές, ακμάζουσες και ικανές να ξεπεράσουν τους όποιους δασμούς του Τραμπ. Επί του παρόντος είναι ο «ύστερος, ο ολοκληρωτικός ή ο κινεζικός καπιταλισμός» και φαίνεται να κερδίζει τη μάχη, χωρίς να χρειαστεί η χρήση του Ιμπεριαλισμού.
