Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία πιστοποιεί και «σφραγίζει» τη νέα διχοτόμηση του πλανήτη, ο υπό διαμόρφωση πόλος του Παγκόσμιου Νότου ή του Ευρασιατικού Μπλοκ, όπως τείνει να ονομαστεί, συντάσσει τις δυνάμεις του και διαμορφώνει θεσμούς που θα του επιτρέψουν να αντεπεξέλθει στο νέο διπολικό σύστημα.

Στο πλαίσιο αυτό ετοιμάζει ένα νόμισμα αναφοράς που μοιραία θα αμφισβητήσει την παντοδυναμία του αμερικανικού δολαρίου στην έως πρότινος παγκοσμιοποιημένη διεθνή οικονομία και το εμπόριο.

Η κυκλοφορία

Στο περιθώριο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης που διεξήχθη στα τέλη Μαρτίου στο Νέο Δελχί, ο αντιπρόεδρος της ρωσικής Δούμας Αλεξάντερ Μπαμπάκοφ αποκάλυψε ότι ο όμιλος των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική) εργάζεται για την ανάπτυξη ενός νέου νομίσματος που θα παρουσιαστεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής του Φόρουμ, τον Αύγουστο.

«Η μετάβαση σε διακανονισμούς των διεθνών συναλλαγών σε εθνικά νομίσματα (σ.σ.: λόγω των κυρώσεων της Δύσης κατά της Ρωσίας) αποτελεί ήδη το πρώτο βήμα. Το επόμενο είναι η κυκλοφορία στο εγγύς μέλλον ενός θεμελιωδώς νέου νομίσματος σε ψηφιακή ή άλλη μορφή» δήλωσε στην ιστοσελίδα Ιndiatvnews ο Μπαμπάκοφ.

Νέος Κανόνας Χρυσού;

Ο ρώσος αξιωματούχος είπε ότι το νέο νόμισμα «θα συνδέεται όχι μόνο με την αξία του χρυσού, αλλά και με άλλες ομάδες εμπορευμάτων, όπως είναι οι σπάνιες γαίες». Αν συμβεί έτσι, θα πρόκειται για μια οιονεί αναβίωση του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, γνωστού ως Κανόνα Χρυσού, που θεσμοθέτησε το 1944 η σύνοδος του Μπρέτον Γουντς.

Ο Κανόνας Χρυσού, που σήμαινε ότι το εθνικό νόμισμα κάθε χώρας ήταν συνδεδεμένο (και είχε ανάλογη ισχύ στη διεθνή αγορά συναλλάγματος) με τα αποθέματά της σε χρυσό, καταργήθηκε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ το 1971 – ο Νίξον αποσύνδεσε μονομερώς το δολάριο από τον χρυσό για να χρηματοδοτεί απρόσκοπτα τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Ανταγωνισμός με ευρώ

Η κατάργηση του Κανόνα Χρυσού εγκαινίασε μια εποχή παντοδυναμίας του δολαρίου, που μετατράπηκε σε παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Ηδη όμως η Ρωσία πουλάει πετρέλαιο στην Κίνα, στην Ινδία και σε πολλές ακόμα χώρες εισπράττοντας κινεζικά γουάν, ινδικές ρουπίες και άλλα νομίσματα. Και εισάγει προϊόντα αποτιμώντας την αξία τους και πληρώνοντας με ρούβλια. Η καθιέρωση ενός νομίσματος αναφοράς για τις συναλλαγές στην Ευρασία και στον Παγκόσμιο Νότο θα συρρικνώσει δραματικά τον «ζωτικό χώρο» του δολαρίου, που θα περιοριστεί σε ένα δυτικό «νομισματικό σύμπαν», όπου ίσως ενισχυθεί και ο ανταγωνισμός από το ευρώ.

Οι νέες ισοτιμίες

Ασφαλώς οι εμπορικές συναλλαγές Δύσης – Ευρασίας θα συνεχιστούν, έστω και με δασμολογικά και άλλα προσκόμματα. Αλλά θα διενεργούνται «αναγκαστικά» και με το νόμισμα των BRICS. Πώς θα διαμορφωθούν οι νέες ισοτιμίες; Μια ιδέα ίσως θα μπορούσε κανείς να σχηματίσει αν σκεφθεί ότι το 2021 το ΑΕΠ των BRICS ήταν 42 τρισ. δολάρια και το ΑΕΠ του G7 41 τρισ. δολάρια.

Εξάλλου το μερίδιο των ΗΠΑ στην παγκόσμια παραγωγή μειώθηκε από 21% το 1991 σε 15% το 2021, ενώ το μερίδιο της Κίνας αυξήθηκε από 4% σε 19% κατά την ίδια περίοδο. Εν κατακλείδι, η Δύση έτσι όπως διαμορφώθηκε τους δύο προηγούμενους αιώνες από την προτεσταντική ηθική ήταν πάντοτε «δουλευταρού». Ηταν όμως και παραδόπιστη. Τον 21ο αιώνα κινδυνεύει να χάσει ένα μεγάλο μέρος των πελατών και των προμηθευτών της. Θα της μείνει όμως το ηθικό πλεονέκτημα.