Σε τροχιά σύγκρουσης Ρώμη και Βρυξέλλες

Εφθασε, φαίνεται, η ώρα για να αντιμετωπίσει η Ευρώπη την πρώτη υπαρξιακή απειλή. Η πρωτοφανής απόρριψη του ιταλικού σχεδίου προϋπολογισμού από την Κομισιόν και οι πρώτες αντιδράσεις της Ρώμης, που δηλώνει ανυποχώρητη, προοιωνίζονται ένα μπρα ντε φερ που ίσως προκαλέσει την τέλεια καταιγίδα στην ΕΕ, την ώρα που κορυφώνεται η άλλη de facto κρίση, του Brexit. Διότι τα μαύρα σύννεφα ήδη μαζεύονται πάνω από τον ουρανό των αγορών.

Οι επόμενες τρεις εβδομάδες – τόση είναι η προθεσμία που έδωσαν οι Βρυξέλλες στην ιταλική κυβέρνηση για να «διορθώσει» τον προϋπολογισμό του 2019 – θα είναι μια δοκιμασία για ολόκληρη την Ευρώπη, αφού στο χρονικό αυτό διάστημα θα διεξαχθεί η τελική αναμέτρηση μεταξύ του ευρωπαϊκού status quo και των δυνάμεων που το μάχονται και θέλουν να το ανατρέψουν.

Η απόφαση της αναπομπής του ιταλικού προϋπολογισμού, που έλαβε την περασμένη Τρίτη το κολέγιο των επιτρόπων, ήταν άνευ προηγουμένου για τα ευρωπαϊκά χρονικά. «Σήμερα, για πρώτη φορά, η Επιτροπή είναι αναγκασμένη να ζητήσει από μια χώρα της ευρωζώνης να επανεξετάσει το σχέδιο προϋπολογισμού της. Αλλά δεν βλέπουμε καμία άλλη δυνατότητα…» δήλωσε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις.

Στο ίδιο μήκος κύματος ο επίτροπος Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί διαπίστωσε μια «σαφή, καθαρή και βεβαιωμένη απόκλιση της Ιταλίας από τις δεσμεύσεις της».

Ολοι οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι εμφανίστηκαν καθησυχαστικοί και ήρεμοι. «Η απαόφαση που λάβαμε δεν σημαίνει ότι κλείνουν οι πόρτες. Πρόκειται για ένα στάδιο της διαδικασίας ενός εποικοδομητικού διαλόγου με τις ιταλικές αρχές» είπε ο γάλλος επίτροπος, θυμίζοντας με ελαφρώς πατρικό ύφος ότι η τήρηση των κανόνων και η αποφυγή της υπερχρέωσης είναι κάτι το χρήσιμο. «Η Ιταλία πέρυσι έδωσε 65 δισ. ευρώ για να πληρώσει τους τόκους των δανείων της, όσο ο προϋπολογισμός της για την Παιδεία» τόνισε.

Η ιταλική συγκυβέρνηση απολιτικών – Ακροδεξιάς εντός τριών εβδομάδων θα πρέπει να καταθέσει ένα σχέδιο προϋπολογισμού που δεν θα προβλέπει αύξηση του δημοσιονομικού του ελλείμματος στο 2,4% (κυρίως για να δοθούν γενναιόδωρα επιδόματα στα χαμηλά εισοδήματα και να μειωθεί η φορολόγηση των μικρομεσαίων επαγγελματιών και επιχειρήσεων) την ώρα που η προηγούμενη κυβέρνηση της Κεντροαριστεράς είχε υποσχεθεί μείωσή του στο 0,8% (το πρώτο εξάμηνο του 2018 ήταν 1,9%).

Σε περίπτωση που δεν συμβεί κάτι τέτοιο, η Κομισιόν έχει το δικαίωμα να ξεκινήσει τη «διαδικασία για τα υπερβάλλοντα ελλείμματα», που προβλέπει την επιβολή σε μια χώρα κυρώσεων αντίστοιχων, θεωρητικά, με το 0,2% του ΑΕΠ της (εν προκειμένω μιλάμε για 3,4 δισ. ευρώ με βάση τα στοιχεία του 2017).

Η Κομισιόν μοιάζει κάθετη, αλλά η θέση της είναι πολύ ντελικάτη. Από τη μια θέλει να φανεί αξιόπιστη και αποφασιστική, αλλά από την άλλη φροντίζει να μη δραματοποιεί τα πράγματα και ασφαλώς δεν επιθυμεί μια μετωπική σύγκρουση με τη Ρώμη για να μην προκαλέσει τις αγορές. Ισως στο πλαίσιο αυτό κυκλοφόρησαν την Τρίτη φήμες για συμβιβαστικές προτάσεις (εξάμηνη αναβολή των κυρώσεων).

Στην αντίπερα όχθη ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και ηγέτης του Κινήματος των 5 Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο είπε ότι το επόμενο διάστημα η Ρώμη θα… εξηγήσει διεξοδικά τον προϋπολογισμό της στην Ευρώπη και στις αγορές. Οσο για τον κυβερνητικό εταίρο του, ηγέτη της ακροδεξιάς Λέγκας Ματέο Σαλβίνι, ξεκαθάρισε ότι οι Ιταλοί «ακούν τον κόσμο αλλά δεν κάνουν πίσω».

Αμφότεροι έχουν χτίσει τις καριέρες τους μαχόμενοι τις Βρυξέλλες. «Οι εχθροί της Ευρώπης είναι εκείνοι που έχουν οχυρωθεί στο μπούνκερ των Βρυξελλών» δήλωσε πρόσφατα ο Σαλβίνι!

Εξυπακούεται ότι στην περίπτωση που έχουμε έναν διάλογο κουφών ή ένα chicken game (ένα παιχνίδι δηλαδή κατά το οποίο δυο αυτοκίνητα γκαζώνουν για μετωπική σύγκρουση που θα αποφευχθεί μόνο αν «κιοτέψει» ένας εκ των δύο οδηγών και στρίψει) η απειλή για την Ευρώπη θα είναι πυρηνική.

Εύκολα φαντάζεται κανείς πού θα εκτιναχθούν οι αποδόσεις των ευρωπαϊκών ομολόγων (την περασμένη Τετάρτη το ιταλικό 10ετές εκτινάχθηκε στο 3,6%, στο υψηλότερο επίπεδο από τον Φεβρουάριο του 2014). Οσο για Italexit, η Ρώμη τώρα το αποκλείει ρητώς. «Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να φύγει η Ιταλία από την ΕΕ» επανέλαβε την περασμένη Δευτέρα ο πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντι.

Αποθανέτω η ψυχή μου μετά των… άλλων φίλων και εταίρων δηλαδή. Διότι η Ιταλία δεν μπορεί να διασωθεί όπως η Ελλάδα.

 Είναι η τρίτη (μετά τη γερμανική και τη γαλλική) οικονομία της Ευρώπης, δέκα φορές μεγαλύτερη της ελληνικής, και αντιστοιχεί στο 11% του συνόλου του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Και ταυτόχρονα διαθέτει όλα τα συστατικά της απόλυτης καταστροφής:

Το δεύτερο (μετά το ελληνικό) δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ (131%), που όμως ξεπερνά τα… 2,45 τρισ. ευρώ, παραπαίον τραπεζικό σύστημα με τα υψηλότερα «κόκκινα» δάνεια (άνω των 225 δισ. ευρώ), χρονίζουσα αναπτυξιακή καχεξία, χρονίζουσα υψηλή ανεργία και μια απρόβλεπτη, «ανατρεπτική» κυβέρνηση.

«Η Ιταλία δεν θα είναι η επόμενη Ελλάδα. Δεν χρειάζεται να πανικοβαλλόμαστε… Ο κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης σε άλλες χώρες είναι πολύ περιορισμένος» διαβεβαίωσε την Τρίτη ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) Κλάους Ρέγκλινγκ. Είναι φανερή η προσπάθεια όλων των ευρωπαίων αξιωματούχων να αποδραματοποιήσουν την απόρριψη του σχεδίου του ιταλικού προϋπολογισμού. Διότι δεν είναι μόνον ο ιταλικός προϋπολογισμός που παρεκκλίνει των συμπεφωνημένων, και δη της κοινής υποχρέωσης για μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος κατά 0,6% ετησίως (πρόκειται για το έλλειμμα ανεξάρτητα από τους οικονομικούς κύκλους, τις καθαρές δαπάνες δηλαδή ανεξάρτητα από τους ρυθμούς ανάπτυξης κάθε χρονιάς).

Στο πλαίσιο αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να ζητήσει με επίσημες επιστολές από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας, του Βελγίου, της Ισπανίας και βεβαίως της Ιταλίας να τηρήσουν την υποχρέωση αυτή. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που επικαλείται o «Figaro», οι επιστολές ίσως να έχουν επιδοθεί από την Παρασκευή κιόλας στις τέσσερις κυβερνήσεις. Η εφημερίδα σημειώνει ότι η Γαλλία απέχει πολύ από την τήρηση της υποχρέωσης αυτής, καθώς το 2018 πασχίζει να πετύχει μια μείωση 0,1%, ενώ για το 2019 προϋπολογίζει μείωση μόνο 0,3%.
Μπορεί η συγκρουσιακή κυβέρνηση της Ρώμης να απορρίπτει αναφανδόν τους κοινοτικούς κανόνες και να αθετεί κραυγαλέα τις υποχρεώσεις της, και άλλες κυβερνήσεις όμως μόνο στη θεωρία και στους τύπους εμφανίζονται «νομιμόφρονες». Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις δαπάνες, παρεκκλίνουν στα μουλωχτά μεν, αλλά συστηματικά. Εξάλλου και η κυβέρνηση της Ρώμης έχει καταβάλει προσπάθειες να μειώσει δαπάνες του προϋπολογισμού της, αλλά οι Βρυξέλλες… αντέδρασαν!

Είναι η περίπτωση της ματαίωσης ενός προγράμματος αγοράς νέων πυραυλικών συστημάτων. Η Κομισιόν απέρριψε την περικοπή αυτή που προϋπολόγισαν οι Ιταλοί, «επειδή προσπαθεί να κατευνάσει τον Ντόναλντ Τραμπ, που εμφανίζεται οργισμένος με τη χαμηλή συμμετοχή της Ευρώπης στις δαπάνες του ΝΑΤΟ», όπως γράφουν οι «New York Times».