«Χορός» εκατομμυρίων έχει στηθεί γύρω από την αναγεννημένη Ομόνοια, που από «γκέτο» έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε «φιλέτο».
Ο επενδυτικός πυρετός απλώνεται από την αρχή της οδού Αιόλου, την Αθηνάς και την πλατεία Κοτζιά μέχρι την Πατησίων και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, με τους κεφαλαιούχους να διατηρούν υψηλές προσδοκίες για την επιστροφή της περιοχής στις παλιές, δοξασμένες εποχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο η αλυσίδα Brown Hotels έχει επενδύσει τα τελευταία δύο χρόνια στην Ομόνοια (και στα πέριξ) σε δέκα ξενοδοχειακές μονάδες, ενώ ένα από τα μεγάλα στοιχήματα αυτή τη στιγμή είναι να ζωντανέψει ο «κοιμισμένος γίγαντας», το Μινιόν.
Τα σχέδια της Dimand
Μετά το «θαύμα» του Αγίου Διονυσίου στον Πειραιά, η Dimand Real Estate επενδύει δυναμικά στην Ομόνοια, πιστή στη μακροπρόθεσμη στρατηγική της να ανακατασκευάζει κτίρια ιστορικής σημασίας, συμβάλλοντας στην αναγέννηση και οικονομική επαναδραστηριοποίηση της τοπικής αγοράς.
Εκτός από το Μινιόν, «ένα τοπόσημο και κομμάτι της ιστορίας της πόλης», η Dimand έχει προχωρήσει στην αγορά ακόμη δύο ακινήτων στην περιοχή, όπως είπε ο κ. Δημήτρης Ανδριόπουλος, επικεφαλής και βασικός μέτοχος της εταιρείας.
Η αναγέννηση του εμβληματικού συγκροτήματος του πρώην πολυκαταστήματος Μινιόν, για την απόκτηση του οποίου η Dimand προσέφερε περί τα 26 εκατ. ευρώ στους πιστωτές της ιδιοκτήτριας Folli Follie, ξεκινά τον επόμενο μήνα με την κατασκευή της όψης του κτιρίου, αφού έχει ολοκληρωθεί μεγάλο κομμάτι μελετών.
Μάλιστα η εταιρεία αρχίζει την επαφή με την αγορά για τους μελλοντικούς χρήστες του πρώην πολυκαταστήματος. Σύμφωνα με όσα είχε ανακοινώσει η Dimand, στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο βιοκλιματικό κτίριο μεικτής χρήσης, με χώρους γραφείων και κατοικιών, αλλά και εμπορικούς χώρους για καταστήματα και χώρους εστίασης.
Η επένδυση αναμένεται να αγγίξει τα 50 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου και του κόστους απόκτησης του ακινήτου) και αναμένεται να ολοκληρωθεί σε βάθος τριετίας. Υπενθυμίζεται ότι η Dimand ανέπτυξε και το Moxy, ξενοδοχείο πόλης που πλέον ανήκει στην Prodea.
Το πλάνο της Brown
Η ισραηλινή αλυσίδα Brown Hotels συνεχίζει να επεκτείνει το χαρτοφυλάκιό της πέριξ της Ομόνοιας όπου σήμερα διαθέτει ήδη τέσσερα city hotels. Αλλωστε όπως δηλώνει ο Leon Avigad, Founder & Co-Owner της Brown Hotels: «Εμείς δεν πηγαίνουμε σε περιοχές-«φιλέτα». Μας ενδιαφέρει για παράδειγμα η ευρύτερη περιοχή της Ομόνοιας καθώς έχει ευκαιρίες, πιο χαμηλές τιμές σε σχέση π.χ. με το Σύνταγμα, και είναι μια περιοχή που απέχει 10 λεπτά από το κέντρο».
Το 2023 η ξενοδοχειακή εταιρεία προγραμματίζει να ανοίξει ακόμη τέσσερα ξενοδοχεία στην ευρύτερη περιοχή: στην οδό Ευριπίδου με 63 δωμάτια, στην οδό Θεμιστοκλέους με 43 δωμάτια, στην οδό Λιοσίων με 42 δωμάτια και κοντά στο Πολυτεχνείο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο με 93 δωμάτια.
Στα σκαριά βρίσκεται ένα ακόμη ξενοδοχείο της αλυσίδας, το Lycourgou Cup, στη συμβολή των οδών Σωκράτους και Λυκούργου, το οποίο θα έχει δυναμικότητα 219 δωματίων και θα αποτελεί τη luxury προσθήκη της Brown στο κέντρο της πόλης.
Λιανεμπόριο
Αν και τον πρώτο λόγο φαίνεται να έχει ο κλάδος της φιλοξενίας, σημαντικό μερίδιο στις επενδύσεις διεκδικεί και το λιανεμπόριο, ενώ διακαής πόθος ιδιωτών και Δημοσίου είναι η επανακατοίκηση του κέντρου για να απομακρυνθεί ο κίνδυνος να γίνει η περιοχή αποκλειστικά διασκεδαστήριο.
Σε επίπεδο εμπορικών ακινήτων, η Prodea αναζητεί νέο μισθωτή για το γωνιακό κατάστημα στην 28ης Οκτωβρίου 3 και Πανεπιστημίου, στο παλαιό κτίριο της Εθνικής Τράπεζας. Μέχρι πρότινος – και για τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια – στο ακίνητο αυτό λειτουργούσε κατάστημα της ελληνικής αλυσίδας καλλυντικών Galerie de Beaute, το οποίο έκλεισε.
Την ίδια ώρα εξελίξεις αναμένονται και στην απέναντι πλευρά της πλατείας και συγκεκριμένα πίσω από το Hondos Center της Ομόνοιας, στο οικόπεδο του ΕΦΚΑ, στη συμβολή των οδών Μ. Κοτοπούλη 7 και Σατωβριάνδου. Λέγεται ότι ο Νίκος Χόντος μελετά την αξιοποίηση του ακινήτου, καθώς ανακηρύχθηκε ανάδοχος σε σχετικό διαγωνισμό του Φορέα. Με βάση τους όρους δόμησης, κρίνεται εφικτή η ανάπτυξη κτιρίου της τάξεως των 2.000 τ.μ.
Προκλήσεις αλλά και προοπτικές στην αγορά ακινήτων
Με το βλέμμα στο δεύτερο τρίμηνο του 2023, η αγορά της εγχώριας αγοράς ακίνητης περιουσίας τηρεί στάση αναμονής, αξιολογώντας τη νέα πραγματικότητα, συνέπεια του ακριβότερου χρήματος, των πληθωριστικών πιέσεων και της γεωπολιτικής κρίσης.
Χωρίς να κρύβουν τον προβληματισμό τους για τις αντίρροπες δυνάμεις που κυριαρχούν στο real estate, υψηλόβαθμοι παράγοντες της αγοράς, συμμετέχοντας στο 23ο ετήσιο συνέδριο ακινήτων Prodexpo, ανέλυσαν τις τάσεις και τις προκλήσεις εντός και εκτός των τειχών.
Η διαφορά φάσης
Κοινή διαπίστωση ήταν ότι οι συνθήκες στην Ελλάδα είναι καλύτερες αυτή τη στιγμή σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, λόγω των τουριστικών ρεκόρ αλλά και εξαιτίας της έλλειψης βάθους της εγχώριας αγοράς ακινήτων, η οποία συνήθως αντιδρά με μια χρονική υστέρηση. Αυτή η «τύχη» ενδεχομένως να αποτελέσει πραγματική τύχη αν η δυσμενής συγκυρία έχει μικρή διάρκεια, καθώς οι επιπτώσεις στην ελληνική αγορά ακινήτων θα περιοριστούν. Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να υπάρξει προσοχή αλλά και ψυχραιμία, όπως αναφέρθηκε.
«Στην Ελλάδα είμαστε σε άλλο σημείο του οικονομικού κύκλου» σημείωσε ο Ιωάννης Γκάνος, διευθύνων σύμβουλος της Alpha Aστικά Ακίνητα, θυγατρικής του ομίλου της Alpha Bank. «Αν η κρίση κρατήσει λίγο, η ελληνική οικονομία δε θα επηρεαστεί τόσο πολύ – το στόρι της Ελλάδας είναι ωστόσο θετικό. Από την άλλη πλευρά δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε την παράμετρο του υψηλού πληθωρισμού αλλά και το γεγονός ότι το 2023 είναι και μία εκλογική χρονιά» συμπλήρωσε.
«Δεν πρέπει να μιλάμε για ύφεση, αλλά ούτε για αισιοδοξία. Εχουμε μπροστά μας 12 μήνες με ομίχλη…» σημείωσε χαρακτηριστικά ο CEO της εταιρείας διαχείρισης ακινήτων QRes, Γιώργος Μαντζαβινάτος. Υπογράμμισε ότι ευτυχώς στην Ελλάδα υπάρχει χρονική διαφορά απορρόφησης διεθνών κρίσεων και προσέθεσε ότι τους επόμενους μήνες θα δούμε αγορές και συγχωνεύσεις μεταξύ εταιρειών real estate.
Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος, γενικός διευθυντής της Danos – BNP Paribas Real Estate, υποστήριξε ότι η Ελλάδα είναι σε διαφορετική φάση από την υπόλοιπη Ευρώπη, όπου περιμένουν ύφεση άμεσα, σημειώνοντας ότι το πρώτο εξάμηνο του έτους πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις ύψους 650.000.000 ευρώ.
Αισιοδοξία
Ο Θεόδωρος Μητράκος, διευθυντής, σύμβουλος διοίκησης και πρώην υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, εξέφρασε συγκρατημένη αισιοδοξία για την ελληνική κτηματαγορά, παρά τις προκλήσεις. Οπως είπε, από το 2017 «η κτηματαγορά ακολουθεί ανοδική πορεία έχοντας καλύψει το 80% των απωλειών της κρίσης, ωστόσο, δεν έχει ακολουθήσει το ράλι αύξησης τιμών της τάξης του 50% της διεθνούς κτηματαγοράς, άρα υπάρχουν ακόμα ευκαιρίες».
Για το στέλεχος της Τράπεζας της Ελλάδος κρίσιμος παράγοντας είναι το εάν η Ευρώπη μπει σε ύφεση, καθώς είθισται «η Ελλάδα να μπαίνει αργότερα σε ύφεση αλλά να μένει για περισσότερο διάστημα».
Ο κ. Μητράκος εκτιμά ότι τα επόμενα τρίμηνα η ανοδική πορεία των τιμών θα συνεχιστεί αλλά με μειωμένο ρυθμό, ενώ στην εξίσωση πρόσθεσε ότι μεταξύ 2022 και 2024 η εκτίμηση είναι ότι τα νοικοκυριά θα απολέσουν το 20% της αγοραστικής τους δύναμης και αυτό θα περιορίσει την εγχώρια ζήτηση.
Τα πράσινα κτίρια
Αναφερόμενος στην ενεργειακή κρίση, ο Αρις Καρυτινός, διευθύνων σύμβουλος της Prodea Investments, επισήμανε ότι η σημερινή κρίση είναι εξαιρετική ευκαιρία να αναδειχθεί η ανάγκη για βιωσιμότητα στα κτίρια. Οπως είπε χαρακτηριστικά, το E (από το ESG) ήρθε για να μείνει, προσθέτοντας ότι τα κτίρια που δεν έχουν περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά τείνουν να γίνουν «ο παρίας της αγοράς».
Ειδικά για την Prodea ανέφερε ότι η αξία των πράσινων ακινήτων της θα φτάνουν έως το τέλος του χρόνου σε αξία τα 500 εκατ. ευρώ, «θέλουμε να τα αυξήσουμε στο 1 δισ. ευρώ με σκοπό σε μία πενταετία ποσοστό 80% να είναι πράσινο».
Πρόσθεσε ωστόσο πως έχει αμφιβολίες για το κατά πόσο θα απορροφηθούν τα ακίνητα που είναι συνδεδεμένα με κόκκινα δάνεια και πρόκειται να πουληθούν τα επόμενα χρόνια από τις τράπεζες. Οπως είπε χαρακτηριστικά, «ο Ελληνας τώρα πρέπει να επιβιώσει, δεν θα επενδύσει σε ακίνητα».
Ο Νίκος Δήμτσας, Chief Investment Officer της Dimand, σημείωσε ότι η επενδυτική δραστηριότητα δεν έχει σταματήσει, επισημαίνοντας πως τα σύγχρονα πράσινα ακίνητα δεν θα χάσουν την αξία τους, αντίθετα με τα μέτρια ή τα κακής ποιότητας.
Ο Παναγιώτης Καπετανάκος, διευθύνων σύμβουλος της Noval Property, ανέφερε ότι το τελευταίο δίμηνο παρατηρείται μια αποκλιμάκωση στο κόστος κατασκευής, που είχε εκτοξευτεί το προηγούμενο διάστημα. Σημείωσε ότι τα τελευταία δύο χρόνια καταγράφεται άνοδος των μισθωμάτων σε βιώσιμα και βιοκλιματικά κτίρια, λόγω της ισχυρής ζήτησης και της μικρής προσφοράς. Προσέθεσε ότι ένας επενδυτής πρέπει να είναι προσεκτικός και να ετοιμάζεται για περιορισμό του κινδύνου.
Ο Ερρίκος Αρώνες, διευθύνων σύμβουλος της Hellenic Properties, στάθηκε στο αυξημένο κατασκευαστικό κόστος και στη διαθεσιμότητα των υλικών και ειδικά στην Ελλάδα που έχει αυξημένη κατασκευαστική δραστηριότητα θα παρατηρηθεί μεγαλύτερη πίεση.
Eπιτόκια και ευκαιρίες
Ο Τάσος Καζίνος, διευθύνων σύμβουλος της Trastor ΑΕΕΑΠ, είπε ότι τα επιτόκια ανεβαίνουν πάρα πολύ γρήγορα, κάτι που δυστυχώς δεν είναι βραχυπρόθεσμο. Εκτίμησε ότι σε αυτό το νέο τοπίο οι επενδυτές θα έχουν κι άλλες επιλογές, θα επηρεαστεί η ζήτηση στην αγορά ακινήτων, θα υπάρξει στροφή του επενδυτικού ενδιαφέροντος σε ακίνητα σίγουρης επένδυσης και θα γίνουν πιο στοχευμένες τοποθετήσεις σε συγκεκριμένα ακίνητα όπως τα πράσινα κτίρια.
Ο Κώστας Μαρκάζος, διευθύνων σύμβουλος της Premia, χαρακτήρισε ως βέβαιη την ύφεση στην Ευρώπη, κάτι που θα επηρεάσει και την αγορά των ακινήτων. Σε αντίθεση με άλλους ομιλητές εκτίμησε ότι η χώρα μας δεν θα τη γλιτώσει λόγω της διαφορετικότητας της αγοράς, προσθέτοντας ότι δεν πρέπει να είμαστε ούτε αισιόδοξοι ούτε απαισιόδοξοι, καθώς κάθε κρίση δημιουργεί ευκαιρίες.
Ο Παύλος Ζέκκος, διευθύνων σύμβουλος της American Appraisal (Hellas) Ltd, ανέφερε ότι οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι αυξάνονται και υπάρχει έντονη αβεβαιότητα στην Ευρώπη. Σημείωσε ότι στη σημερινή συγκυρία τα επιτόκια δανεισμού ξεφεύγουν, επίπτωση που επηρεάζει το real estate, και εξέφρασε την αισιοδοξία του ότι η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει εξαίρεση στον κανόνα, καθώς η οικονομία διαθέτει τα κατάλληλα εχέγγυα προσέγγισης επενδύσεων.
Διορατικότητα
Ο Φώτης Γιόφτσιος, διευθύνων σύμβουλος της Ten Brinke Greece, επισήμανε ότι υπάρχουν αυξημένες αβεβαιότητες, με τη γερμανική και την ολλανδική αγορά να βρίσκονται σε ύφεση και τους επενδυτές να έχουν φρενάρει λόγω σταδιακής και μεγάλης αύξησης των επιτοκίων και των χαμηλών αποδόσεων. Προσέθεσε ότι χρειάζεται ψυχραιμία, διορατικότητα και σοφία στις επιλογές ακινήτων, αναλύοντας τα ρίσκα που κρύβουν.
Ο Μάξιμος Καλατζής, διευθύνων σύμβουλος της Makt, στάθηκε στο απρόβλεπτο που δημιουργούν οι εντάσεις με την Τουρκία, εκτιμώντας ότι μπορεί να επηρεάσει τις οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα.
